حجت‌الله جودکی، مترجم اثر «مقتل‌الحسین(ع)» در نشست نقد و بررسی این کتاب که در محل بنیاد دعبل خزاعی و با حضور محمدرضا سنگری و حسین ساکت از پژوهشگران این حوزه برگزار شد، عنوان کرد: مقتل طبری نخستین مقتل نوشته شده در این حوزه نیست، ولی نخستین مقتل باقی‌مانده در این حوزه به شمار می‌رود؛ از این رو به آن نخستین مقتل مکتوب می‌گوییم.

وی با اشاره به مقاتلی که توسط ابوالفرج اصفهانی یا در ارشاد شیخ مفید نوشته شده است، گفت: در مقاتل نوشته شده توسط این افراد نیز مباحث مطرح شده از ابومخنف که طبری از آنها یاد کرده آورده شده است.

جودکی با بیان اینکه همه آثار مرتبط با این حوزه را دیده و بررسی کرده‌ام، افزود: تنها فردی که در این باره به ضبط دقیق مطالب پرداخته است، طبری بوده و باقی افراد در خلال روایات، روایاتی از ابومخنف را آورده‌اند.

وی مطلبی را که اصفهانی درباره حضرت عباس(ع) بیان کرده است، نادرست دانست و ادامه داد: من در این باره مقاله‌ای با عنوان «عباس بن علی در کربلا» نوشتم که مطالب را در آن توضیح داده‌ام که چرا روایات اصفهانی درباره این شخصیت کربلا اشتباه است، اگر چه راوی آن امام باقر(ع) معرفی شده است.

جودکی با اشاره به روایاتی که طبری از مدائنی یا عمار دهنی نقل کرده است، گفت: این مطالب حجم قابل توجهی را شامل می‌شود، ولی ربطی به ابومخنف ندارد. در ارشاد شیخ مفید نیز به روایت از چند نفر این مطالب بیان شده است که نمی‌توان سندیت آن را از نظر نامشخص بودن راوی تعیین کرد.

این نویسنده از دخیل بودن روایات در کتاب یاد کرد و افزود: درباره پیشنهاد سه‌گانه‌ای که امام حسین(ع) مطرح کرده‌اند و در کتاب به آن اشاره شده است، باید بگویم که تاریخ را شرح داده‌ام و مطالب آن را در پانویس ارائه نکرده و در مقدمه آورده‌ام.

وی با اشاره به اینکه ابومخنف ابتدا روایت مجادله بن سعید را و پس از نقل دیگر راویان را آورده و در پایان به روایت عقبة ابن سمعان پرداخته، گفت: این رویکرد نشان می‌دهد که آخرین روایت متقن است و تمام روایات پیش از خود را مردود می‌کند.

جودکی در ادامه اظهار کرد: در صدر اسلام کلمه نقد یا انتقاد وجود نداشته است، در حالی که خود نقد موجود بود. این کلمات از ادبیات مدرن گرفته شده است، ولی مفهوم و موضوع در ادبیات اسلامی و قرآن موجود بوده است. در قرآن انتقادات فراوانی از پیامبر(ص) وجود داشته است که بر این موضوع صحه می‌گذارد.

این پژوهشگر در بخش دیگری از سخنانش یادآور شد: به مقتل ابومخنف می‌توانیم صفتی بیفزاییم؛ به این شکل که می‌توانیم آن را مقتل معیار بنامیم که درستی و سازگاری دیگر مقاتل از انطباق با آن هویدا می‌شود.

جودکی با تصریح بر اینکه آنچه که دیگران در حوزه مقتل‌نویسی نگاشته‌اند، از نظر سند و اعتبار به اعتبار مقتل ابومخنف نمی‌رسد، افزود: «روضةالشهدا» زیباترین مقتل نوشته شده است، ولی معتبر نیست.

وی ادامه داد: «روضةالشهدا» برگرفته از واقعیت نیست و واقعیات اندک را به صورت سوزناک و با ادبیات نوین به مخاطبان منتقل کرده است.

جودکی در توضیحات خود اظهار کرد: روایات ابومخنف با زمان وقوع حادثه و مکان آن تضادی ندارد. حوادث بیرونی مربوط به آن دوران نیز روایات ابومخنف را خدشه‌دار نمی‌کند. بحث عقل‌گرایی نقطه قوت این اثر است و در کتاب ابومخنف نکته خلاف عقل وجود ندارد.

آرمان هیأت