نوشتن درباره کربلا و عاشورا کار ساده ای نیست. دستگاه امام حسین(ع) دستگاه بی حد و مرزی است که بخش مهمی از جهان قدسی شیعیان را به وجود خود اختصاص داده است. کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا، بیانگر جریان حقیقی مقدس در زندگی تاریخی و اجتماعی شیعه است. گفتمان کربلا رکن اصلی زندگی سیاسی و اجتماعی عامه مومنان شیعه را شکل داده است. بنابراین نوشتن درباره تاریخ گفتمان کربلا و حیات فرهنگی و اجتماعی بر آمده از آن کار مشکلی است. نویسنده در کتاب تغییرات مناسک عزاداری محرم، تلاش نموده به این موضوع بپردازد.

گفتمان کربلا، یکی از ارکان اصلی ایمان شیعی است و نویسنده به عنوان یک شیعه معتقد به دستگاه امام حسین(ع) و در جایگاه یک پژوهشگر، باید آن را با تیغ سرد شک علمی مورد کند و کاو قرار می داد. در این میان، جمع کردن سرمای شک علمی با حرارت ایمان مذهبی کار بسیار دشوار و در مواقعی شاید محال بود.

این کتاب ماحصل تحقیق پایان نامه فوق لیسانس نویسنده در سال ۱۳۸۴ در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، گروه مردم شناسی است. هر چند بعد از سالهایی که از نوشتن آن می گذرد اما مطالب بسیاری هست که برای بهتر شدن آن نویسنده بر آن اضافه کرده است. با یخش هایی را تغییر داده اما با توجه به آنکه کلیت تحلیل ها و نتایج این کتاب هنوز هم قابل دفاع هستند رحمانی ترجیح داده است که آن را بر مبنای همان متن اولیه تدوین و منتشر شود. نویسنده در سایر تحقیقاتش در حوزه انسان شناسی و جامعه شناسی مناسک عزاداری محرم در میان شیعیان ایران و هند مباحث و نتایج تحقیقی جدیدی را مطرح کرده که در کتب و مقالات مربوط به آنها به عنوان مجموعه کتب انان شناسی مناسک عزاداری محرم تدوین شده است.

این کتاب ازچهار فصل ۱- نگاهی کلی به مطالعات تشیع و گفتمان کربلا و ۲- چهارچوب نظری؛ دین به مثابه امر اجتماعی و نظام فرهنگی، صورت بندی تاریخی گفتمان شیعه؛ تاریخ مراسم عزاداری و عزاداری در سفرنامه های مستشرقان، تحول عزاداری پس از انقلاب اسلامی پژوهش میدانی درباره صورت بندی جدید گفتمان کربلا تشکیل شده است.

کتاب علاوه بر پیشگفتار و مقدمه به موضوعات و مباحثی از جمله: دورکیم و مطالعات اجتماعی دین، دین و اجتماع، دین و نمادهای مقدس، دین و مناسک، مناسک عزاداری، مناسک، تغییرات و بازتابندگی، آراء و اندیشه گیرتز، مفهوم فرهنگ در نظریه های گیرتز، نماد، معنا، دین به مثابه نظام فرهنگی از دیدگاه گیرتز، نگاهی اجمالی به صورت بندی تاریخی گفتمان شیعه، مروری اجمالی بر تاریخ عزاداری، مناسک عزاداری در سفرنامه های غربی ها، ایران پس از انقلاب اسلامی، گفتمان کربلا پس از انقلاب اسلامی؛ دوران جمهوری اسلامی، نریمان پناهی: طلایه های سبک جدید و پاپ، سید محمد جواد ذاکر؛ سمبل سبک جدید، مهدی اکبری؛ مداحی از حوزه فرهنگی مشهد، عبدالرضا هلالی؛ اوج جریان سبک جدید و ستاره مداحان، فضای هیئت ها؛ اجتماع هیئتی، مفاهیم و نمادهای اصلی گفتمان کربلا، عزاداری، اندوه، ماتم و حزن، اشک و گریه، کربلا و عاشورا، نمادهای انسانی، عشق و دیوانگی، علم، کتل، نخل و غیره، حیوانات نمادین، آب، عطش و تشنگی، صورت بندی اامروزین گفتمان کربلا و فرایندهای تولید معنا در آن، گفتمان کربلا؛ ساختار معنایی، زبان شناختی و موسیقایی، گفتمان کربلا و حیات اجتماعی عزاداران، گفتمان کربلا و اخلاقیات و سبک زندگی عزاداران، گفتمان کربلا و گفتمان انتظار و نتیجه گیری، پرداخته است.

کتاب «تغییرات مناسک عزاداری محرم» با عنوان فرعی انسان شناسی مناسک عزاداری محرم، نوشته جبار رحمانی برای نوبت اول امسال در۲۹۶ صفحه از سوی انتشارات تیسا منتشر شد.

آرمان هیأت