حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی علیزاده موسوی، رئیس پژوهشکده حج و زیارت به تشریح دیدگاه خود در خصوص این سؤال پرداخت که آیا چسبیدن به ضریح و مطالبه خواسته‌ای زمینی به فرهنگ عمومی زیارت در کشور ما تبدیل شده است؟

وی عنوان کرد: زیارت یکی از مهم‌ترین آموزه‌های دینی نه تنها برای تشیع بلکه برای همه مذاهب اسلامی است و تنها فرقه‌های که بحث زیارت را قبول ندارند جریان‌های سلفی‌گری و وهابیت هستند که این دیدگاه را برنمی‌تابند.

وی ادامه داد: پس این پیش فرض به عنوان یک اصل اساسی وجود دارد که زیارت به عنوان آموزه‌ای اسلامی توسط قرآن، سیره و عمل مسلمانان و همچنین توسط عقل به عنوان یک اصل ضروری پذیرفته شده است.

فلسفه اول زیارت: زمینه‌ای برای تقرب به خدا
این محقق و پژوهشگر زیارت را بیش از هر چیز زمینه‌ای برای تقرب به خدا دانست و گفت: همانطور که نماز، روزه، حج و سایر عبادت‌ها انسان را به خدا نزدیک می‌کند، نزدیکی به اولیای الهی هم نزدیکی به خدا است و می‌تواند نقش مؤثری در هدایت انسان داشته باشد پس همان اهدافی که در عبادت‌ها وجود دارد در زیارت‌ها هم به عنوان یک اصل اساسی وجود دارد.

فلسفه دوم: دریافت آثار تربیتی و پالایش روح
وی نکته دیگری که در بحث زیارت وجود دارد را آثار تربیتی دانست که در فرد به جای می‌گذارد و عنوان کرد: جدا از اینکه زیارت موجب نزدیکی انسان به خداوند می‌شود، موجب می‌شود که انسان از نظر روحی پالایش شود و با نزدیکی به قبور و مراقب بزرگان دین ویژگی‌های روحی و معنوی فرد نیز رشد پیدا کرده و جایگاهش در دین تثبیت شود؛ پس فلسفه دوم زیارت ارتقای روح و معنویت در انسان است.

حجت‌الاسلام علیزاده موسوی با اشاره به اینکه اندیشمندان غربی مسئله تأثیر اماکن مقدس و زیارتگاه‌ها بر افراد را به عنوان مکان‌هایی با انرژی مثبت مطرح می‌کنند عنوان کرد: حضور در این مکان‌ها موجب می‌شود افراد احساس سرزندگی و پالایش کرده و ازغم و غصه رها شود.

فلسفه سوم: برقراری ارتباط با بزرگان دین و آشنایی با ابعاد شخصیتی آنها
وی نکته سوم در مبحث زیارت را اینگونه عنوان کرد که زیارت موجب می‌شود انسان ارتباطش را با بزرگان دین حفظ کند به عبارت دیگر یکی از علل زیارت رفتن این است که انسان با شخصیت، ویژگی‌ها، عملکرد و سیره بزرگان آشنا شود.

این پژوهشگر حوزه حج و زیارت در ادامه سخنانش با تأکید بر اینکه زمانی زیارت می‌تواند تأثیرگذار باشد که انسان نسبت به وجود و ساحت بزرگی که به زیارت وی می‌‌رود عرفان کافی کسب کند، گفت: بنابراین در هنگام زیارت اهل بیت(ع) باید این مسئله در ذهن ما باشد که اینجا مرقد شخصی است که دارای ویژگی‌های روحی و معنوی خاصی بوده و اگر من هم بخواهم زائر واقعی باشم باید خودم را در قالب وی شکل دهم در بُعد ارتباط با خدا، ارتباط با خودم و ارتباط با مردم از وی الگوبرداری کنم.

انسان ذاتاً الگوپذیر و به دنبال الگو است
وی تصریح کرد: انسان ذاتاً الگوپذیر و به دنبال الگو است. هنگامیکه انسان به زیارت می‌رود این تصور را دارد که به نزد الگوی خود می‌رود و فردی است که می‌تواند نقشه راه زندگی را به او نشان دهد.

فلسفه چهارم: انسجام و همگرایی از بعد اجتماعی
حجت‌الاسلام علیزاده موسوی به بعد اجتماعی بحث زیارت نیز اشاره و اظهار کرد: زیارت از حیث اجتماعی به نوعی انسجام و همگرایی اجتماعی را در پی دارد به این معنی که مثلاً در حرم امام رضا(ع) شاهد هستیم که افراد از طبقات مختلف در این حرم حضور دارند و همه علقه‌های خارجی و اضافی خود را کنار می‌گذارند و همین موجب همگرایی اسلامی و نزدیکی افراد به یکدیگر می‌شود.

دور از ذهن است در پیاده‌روی اربعین همه برای مطالبه خواسته‌ای دنیوی به زیارت رفته باشند
وی در ادامه سخنانش به پاسخ این پرسش پرداخت که اما ما چه قدر از این ظرفیت‌ها استفاده می‌کنیم؟ و گفت: به طور عام این مسئله را قبول ندارم که فرهنگ عمومی زیارت چسبیدن به ضریح و مطالبه خواسته‌ای زمینی شده است مثلاً در مراسم پیاده‌روی اربعین دور از ذهن است که همه صرفاً برای مطالبه خواسته‌ای دنیوی راهی زیارت امام حسین(ع) شده باشند اما این ویژگی هم در افراد وجود دارد.

از ما هم حاجت‌های دنیایی را بخواهید هم حاجت‌های اُخروی را
علیزاده موسوی ادامه داد: البته اصل قضیه انتظارت مادی را هم منکر نمی‌‌شویم و در آموزه‌های اهل بیت(ع) هم آمده است که از ما هم حاجت‌های دنیایی را بخواهید هم حاجت‌های اخروی را و این یک نکته اساسی است اما این واقعیت که حاجات زمینی در اوج قرار می‌گیرد به این علت است که وابستگی شدید مردم به اولیای خدا به این گونه است که احساس می‌کنند وقتی دست از همه جا بریده شد باید به آنها متوسل شوند. از سوی دیگر فرهنگ زیارت آنچنان که باید در ذهن مردم جا نیفتاده است یعنی به جای اینکه از زیارت به عنوان پله‌ای برای اعطلای روحی استفاده شود متأسفانه صرفاً برای کسب حاجت دنیوی استفاده می‌شود.

ائمه (ع) از صفر تا ۱۰۰ نیازهای ما را می‌توانند تهیه کنند اما ظرفیت‌های مردم پایین است
وی در ادامه عنوان کرد: ائمه(ع) از صفر تا صد نیازهای ما را می‌توانند تهیه کنند اما ظرفیت‌های مردم پایین است برخی در حوائج مادی می‌مانند اما برخی از این مرحله بالاتر می‌روند. البته این نقد را باید بر جامعه وارد کرد که در سال‌های اخیر شاهد گسترش نوعی عوام زدگی هستیم به نحوی که در خصوص ائمه(ع) به جای تکیه بر شعور بر شور تکیه می‌‌شود و سیره زندگی ائمه(ع) در میان ما مهجور مانده است.

رئیس پژوهشکده حج و زیارت با تأکید بر اینکه باید توجه داشت که همه عبادت‌ها مکمل هم هستند و شاید بتوان گفت شور و عزاداری برای ائمه(ع) مقدمه‌ای است برای اینکه انسان به معارف دینی دست پیدا کند، گفت: متأسفانه این مهم مغفول واقع شده است و مراکز فرهنگی و سازمان‌هایی که باید معارف را ترویج کنند مقصر این مسئله هستند.

زیارت فرصتی برای آوردن زندگی ائمه(ع) به زندگی مردم
وی در پایان با اشاره به اینکه میزان بهره‌مندی از زیارت به میزان آگاهی فرد بستگی دارد، عنوان کرد: سبک زندگی اسلامی سبک زندگی ائمه(ع) است و وقتی فرد می‌خواهد زیارت کند باید از این فرصت‌ها استفاده کنیم تا زندگی اهل بیت را به زندگی مردم بیاوریم که متأسفانه به این حوزه توجه نمی‌شود و نیاز به فرهنگ سازی دارد؛ البته این واقعیت که ما بخواهیم مردم را از مطالبات مادی از ائمه(ع) کلاً نفی کنیم درست نیست.

آرمان هیأت