کتاب «معجم‌الاحادیث المعتبرة» تألیف آیت‌الله محمد آصف‌ محسنی است که در سی‌ودومین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به عنوان اثر برگزیده در بخش دین انتخاب شد.

این کتاب در هشت جلد منتشر شده است. مؤلف در این دانشنامه، احادیثی را گردآوری و تدوین کرده که از نظر سند معتبر قلمداد می‌شود. این ویژگی باعث شده که دانشنامه در میان منابع حدیثی شیعه منحصر به فرد باشد.

این اثر از سه منظر دارای اهمیت است؛ نخست اینکه حدیث در اسلام، از منابع مهم معارف دینی است. دوم؛ اعتبار احادیثی که در معارف اسلامی مورد استناد و استدلال قرار می‌گیرد، منوط به اعتبار سند آنهاست و سوم؛ احراز اعتبار اسناد احادیث نیازمند تبحر در علوم حدیث و علم رجال است. بنابراین این کتاب که انتخاب احادیث آن براساس حجیت و اعتبار مصادر و اسناد آنهاست، برای محققان علوم گوناگون اسلامی از جمله کلام، فقه و اخلاق مفید است.

این مجموعه شامل ۷۱ کتاب در هشت جلد است. مؤلف در انتخاب احادیث این مجموعه علاوه بر اعتبار و حجیت اسناد، به اعتبار منابع هم توجه داشته و از ذکر برخی احادیث معتبر که در صحت منابع آنها یا انتساب آنها به مؤلف‌شان تردید داشته، پرهیز کرده است؛ اگر گاهی نیز حدیثی از این دست آورده، آن را بدون شماره مسلسل که علامت اعتبار سند است، ذکر کرده.

مؤلف همچنین اعتبار متن را معیار سنجش صحت صدور حدیث قرار نداده و احادیث متعارض یا مخالف مشهور را نیز در کتاب خود گرد آورده است.

احادیث این مجموعه دو شماره دارد؛ یکی به جای شماره مسلسل و دیگری شماره احادیث ابواب. در برخی موارد که برای حدیثی به جای مسلسل، عدد صفر گذاشته شده، یا آن حدیث تکراری است یا اعتبار سند آن محل تردید است. گر چه قصد مؤلف در این کتاب نگارش تعلیقه یا شرح و توضیح مفاد احادیث نبوده، گاهی بنابر برخی ملاحظات تعلیقه‌هایی بر احادیث نگاشته است.

ترتیب ابواب این کتاب مانند سایر کتاب‌های حدیثی است، اما ترتیب کتب تا حدی تغییر یافته و از سیاق سنتی سایر منابع پیروی نشده است. برای نمونه، کتاب‌های «الرواة»(رجال)، «الحکومة» و «اصول الفقه» که این عناوین در سایر منابع دیده نمی‌شوند.

در این مجموعه همه اسناد معتبر احادیثی که چند سند معتبر دارند، ارائه شده و اگر گاهی حدیثی با سند ضعیفی از منبعی نقل شده، سندی معتبر از منبعی دیگر برای آن آورده شده است. همچنین از نقل احادیث مربوط به «عبد» و «أمة» (غلام و کنیز) به سبب از بین رفتن زمینه‌های فرهنگی آن اجتناب شده است.

معرفی نویسنده اثر

آیت‌لله محمد آصف محسنی، فرزند محمدمیرزا محسنی در ۵ اردیبهشت سال ۱۳۱۴ در شهر قندهار به دنیا آمد. در سال ۱۳۲۷ با پدرش به پاکستان رفت و در آنجا زبان اردو را آموخت. در سال ۱۳۳۱ کارمند اتاق‌های تجارت شهر قندهار شد، اما به سبب علاقه شدید به تحصیل علوم دینی، این شغل را رها کرد و به تحصیل پرداخت. سپس به ولسوالی جاغوری رفت و به مدت هشت ماه به فراگیری ادبیات و منطق پرداخت.

در سال ۱۳۳۲ به نجف اشرف رفت و در طول دو سال و نیم دروس سطوح را به پایان رساند. سپس در سطح خارج فقه و اصول نزد آیات عظام سیدمحسن حکیم، شیخ حسین حلّی، سیدعبدالاعلی سبزواری و آیت‌الله خویی به تحصیل علم پرداخت.

پس از ۱۲ سال تحصیل در نجف، به زادگاهش قندهار بازگشت و حسینیه بزرگ قندهار و مدرسه علمیه آن شهر را تأسیس کرد. وی در سال ۱۳۵۷ به حج و سپس به سوریه رفت و چند ماهی در شهر دمشق مشغول تدریس علوم حوزوی شد. آنگاه به ایران بازگشت و در سال ۱۳۵۷ با جمعی از روحانیون افغانستان مقیم در حوزه علمیه قم، حزب «حرکت اسلامی افغانستان» را تأسیس کرد.

وی منشی و سخنگوی شورای رهبری دولت اسلامی افغانستان در دوران حاکمیت اولین دولت مجاهدین در کابل بود. پس از وقوع جنگ‌های داخلی میان گروه‌های مجاهدین، کابل را ترک کرد و مدتی مقیم شهر اسلام‌آباد پاکستان شد. در سال ۱۳۷۶ به قم مهاجرت کرد و در این شهر به تدریس خارج فقه، علم کلام و علم رجال پرداخت.

بعد از سقوط حکومت طالبان به کابل بازگشت و همچنان در این شهر ساکن است. از مهمترین اقدامات وی در کابل رسمیت بخشیدن به مذهب شیعه، تأسیس تلویزیون تمدن و ساخت مجتمع علمی و فرهنگی خاتم‌النبیین(ص) است.

گفتنی است، آیت‌الله محسنی بیش از ۶۳ کتاب تألیف و منتشر کرده که از آن جمله می‌توان به «صراط الحق»، «حدود الشریعة فی محرماتها و واجباتها»، «قرآن یا سند اسلام»، «فوائد دین در زندگانی و عقاید اسلامی»، «اقتصاد معتدل»، «الفقه و مسائل طبیة»، «حکومت اسلامی» و «مشرعة بحارالانوار» را عنوان کرد.

آرمان هیأت