محمود عزیزی، بازیگر سینما و تلویزیون درباره نقش و جایگاه روحانیت در سینما اظهار کرد: از نگاه من توجه به روحانیت در سینما تنها به واسطه یک موج و جریان سینمایی به وجود نیامده است، بلکه برخی فرصت‌طلبی‌ها باعث شده که گرایش به سمت موضوع روحانیت در سینما رواج پیدا کند؛ هر چند این فرصت‌طلبی همیشه به معنای منفی نیست، بلکه در مواقعی به صورت مثبت نیز می‌توان آن را معنی کرد. مطلب دیگر این که وقتی ما درباره جایگاه و نقش روحانیت در سینما سخن می‌گوییم ناخودآگاه آن را مرزبندی می‌کنیم، چون به عقیده من اگر در سال‌های گذشته به این قشر به شکل کافی توجه نشده، ناشی از کم‌کاری سینماگران و مسئولان است. در غیر این صورت آنها نیز همانند دیگر اقشار، این حق را دارند که به آنها توجه و پرداخته شود.

عزیزی ادامه داد: البته نمی‌خواهم منکر این موضوع شوم که کاسته شدن برخی حساسیت‌ها دلیلی برای اینکه به این بخش توجه جدی‌تر شود، بود چون در گذشته این هراس و واهمه وجود داشت که ممکن است نپرداختن مناسب موجب شود که سینماگر با عواقب بدی روبرو شود، اما وقتی به سینماگران اعتماد شد، دیدیم که آنها نیز می‌توانند با کارهای خود ارزیابی دقیق فردی از روحانیت در سینما داشته باشند.

وی افزود: گواه ادعای فوق هم آثاری است که در آن به طرز دقیق و موشکافانه‌ای شخصیت مورد توجه قرار گرفته و به نوعی برای آن شخصیت‌پردازی شده است. حتی در مواقعی این دامنه تحقیق تا زندگی شخصی و خانوادگی ادامه پیدا کرده است. برای مثال در فیلمی چون «زیر نور ماه» به دغدغه‌های فردی روحانیت توجه می‌شود. آنجا که طلبه جوان فیلم شک می‌کند راهی را که انتخاب کرده صحیح است یا خیر؟

عزیزی ادامه می‌دهد: نکته دیگر به نوآوری در این حوزه مربوط می‌شود. وقتی که از نوآوری در پرداختن به روحانیت در سینما سخن می‌گوییم دلیلش این است که در دو دهه ابتدایی انقلاب هر گاه بازیگری در فیلم و سریالی نقش روحانی را ایفا می‌کرد، آن نقش‌آفرینی به لباس منتهی می‌شد؛ یعنی فردی که لباس روحانی را بر تن می‌کرد، دائماً در پی نصیحت دیگران بود، در صورتی که مبلغ دینی بودن تنها یک عملکرد روحانیت است، در حالی که آنچه در سینما اصل و مهم است نقش‌هایی است که تا به حال از روحانیت دیده نشده. برای مثال در فیلمی، روحانی نقش یک معلم یا مددکار را ایفا کند. همان اتفاقی که در فیلمی نظیر «پا برهنه در بهشت» روی داد و بازیگر نقش روحانی، مددکاری بود که در بیمارستانی که بیمارانش قرنطینه بودند، حضور داشت و به آنها خدمت می‌کرد.

حساسیت در پرداختن به نقش روحانیت در سینما

وی ادامه داد: موضوعی که توجه به آن ضروری به نظر می‌رسد این امر است که پرداختن به روحانیت در سینما و تلویزیون زمانی حساسیت بالا پیدا می‌کند که در فیلم یا سریالی به روحانی پرداخته شود که دارای شخصیت واقعی و حقیقی باشد و در ضمن آن شخصیت در جامعه پیرامون خود جریان‌ساز و تاریخ‌ساز عمل کند. در این هنگام دیگر کار بازیگر، کارگردان و فیلمنامه‌نویس بسیار سخت‌تر می‌شود، چون نمی‌توانند کوچکترین لغزشی در این زمینه داشته باشند.

عزیزی با اشاره به اینکه پرداختن به زندگی شخصی روحانیت در سینما به معنای ورود به حریم شخصی نیست، بیان کرد: نباید این گونه تصور کرد که پرداختن به زندگی روحانیت در فیلم‌هایی چون «طلا و مس» و «فرشته‌ها با هم می‌آیند» نوعی ورود به حریم شخصی است، زیرا سینماگران ما به خطوط قرمز آشنا هستند و هیچ گاه به حریم شخصی افراد چه روحانی باشد، چه پزشک وارد نمی‌شوند، اما موضوع مهم اینجاست که رفتن دوربین به زندگی شخصی روحانیت به مردم نشان می‌دهد که روحانیت نیز همانند آنها با مشکلات زندگی درگیر هستند و حتی در مواقعی شاید آنها سختی‌های بیشتری را تحمل کند. این نوع نگاه در آثار سینمایی در برخی مواقع سبب تبلیغات مثبت برای روحانیت نیز می‌شود. گفته خود را این‌گونه تکمیل می‌کنم؛ مگر می‌شود کسی پاکی دو فیلم ذکر شده را ببیند و جذب این قشر نشود؛ این رویکرد حتی باعث این مسئله خواهد شد که در بعد بین‌المللی هم تبلیغات مثبتی در این باره صورت گیرد.

نتایج همکاری روحانیت و سینما

بازیگر سریال «معراجی‌ها» در پاسخ به این سؤال که همکاری سینما و روحانیت تا چه اندازه سبب بالا رفتن کیفیت سینمای دینی می‌شود، گفت: به نکته خوبی اشاره کردید، زیرا موضوع سینمای دینی از آن دست مفاهیمی است که درباره آن بحث‌های فراوانی انجام شده که معمولاً به نتیجه لازم هم ختم نمی‌شود؛ البته دلیل این امر نیز مشخص است. آن نیز نبود یک پشتوانه دقیق دینی در این زمینه است. منظورم از این گفته این است که فیلمساز ممکن در حیطه کاری خود توانایی بالایی داشته باشد، اما این موضوع دلیل آن نیست که بتواند در حوزه دین نیز نظریه‌پردازی‌های قوی داشته باشد؛ بنابراین زمانی که روحانیت در این حوزه ورود می‌کند به نکات ریزی اشاره خواهد کرد که دیگران قادر به دیدن آن نیستند، همین مسئله نیز سبب می‌شود سینمای دینی رشد کیفی خوبی داشته باشد.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: مسئله دیگر موضوع تحریف‌هاست؛ یعنی در یک فیلم قرار است به آیه‌ای از قرآن اشاره شود که در ظاهر معنای آن چیزی نباشد که افراد عادی بتوانند از ترجمه فارسی آن متوجه شوند. در این موقع وجود یک روحانی که به بحث تفسیر آشناست این امکان را می‌دهد که کار دستخوش تحریف نشود. این اتفاق به نوعی در تلویزیون در حال رخ دادن است به ویژه درباره سریال‌های ماه رمضان که معمولاً از مشاوره کارشناسان مذهبی بهره می‌برند.

وی در پایان سخنان خود اظهار کرد: متاسفانه در این روزها سینمای جهان به ویژه هالیوود سعی دارند به واسطه فیلم‌ها و سریال‌ها، چهره‌ای خشن و غیرواقعی از اسلام ترسیم کنند تا به نوعی جلوی گرایش روزافزودن به اسلام را در جهان بگیرند؛ بنابراین نزدیکی روحانیت و سینما سبب خواهد شد که تصویرسازی از اسلام انجام شود که ما بیشتر و بهتر با چهره رحمانی اسلام آشنا شویم.

آرمان هیأت