نشست نقد دانشنامه فاطمی با حضور آیت الله سید مصطفی محقق داماد، عضو فرهنگستان علوم ایران، آیت الله علی اکبر رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و حجج اسلام محمد هادی یوسفی غروی، پژوهشگر تاریخ، ابوالقاسم مقیمی حاجی، رییس پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و حسن طارمی، محقق و اندیشمند معاصر و صادق آیینه وند، رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و جمعی از اندیشمندان این حوزه دیروز در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.

آیت الله مصطفی محقق داماد، عضو فرهنگستان علوم ایران در این نشست با تقدیر از تدوین این اثر و ذکر خاطره ای از علامه طباطبایی گفت: روزی خدمت علامه طباطبایی شرفیاب شدیم یکی از دوستان از ایشان پرسیدند چرا دیگر چیزی نمی‌نویسید و کم می‌نویسید؟ این در زمانی بود که نگارش المیزان تمام شده بود. ایشان با خواندن یک شعر پاسخ دادند و گفتند: «هر که سخن با سخن ضم کند/ قطره‌ای از خون جگر کم کند» در واقع ایشان می‌خواستند بگوید که چقدر تألیف یک کار خوب سخت است. در اهمیت این کار جای هیچ سخنی نیست و ادبیات ما با این اقدام غنی شد اما ایراد و اشکال هایی بر این اثر وارد است که برخی قابل رفع و برخی قابل تکمیل است.

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: مقاله‌ای که تحت عنوان دیباچه از جناب آیت الله رشاد آمده است بسیاری از بخش‌های آن خطابه بوده و در قالب دانشنامه نمی‌گنجد. حتی در بخش امضا شما نوشته‌اید کمترین غلام صدیقه کبری که اگر این جمله به انگلیسی ترجمه و در اقصی نقاط آمریکا توزیع شود، آیا قابل فهم است؟ اگر چه در ایران همه خوانندگان منظور نویسنده را درک می‌کنند اما نباید فراموش کرد که این دانشنامه‌ جهانی است.

وی افزود: اما مشکل دیگری که قابل حل است، ضمیمه کردن جلدی دیگر است که متن خطبه ها در آن درج شود کمک بزرگی به خواننده می کند اما در این اثر به طور مثال مقاله ای در خصوص خطبه حضرت نوشته شده اما متن خطبه موجود نیست؛ یک متن خطبه مصحح – کاری که مرحوم عطاردی کرده است – اقدامی درخور و شایسته است.

آیت الله محقق داماد تأکید کرد: اما در برخی از قسمت های این دانشنامه شبهات به خوبی بیان شده اما پاسخی که ذکر شده قانع کننده نیست و به سبک فقهی بیان شده در حالی که نباید این گونه باشد.

وی عنوان کرد: قلم این دانشنامه دو گونه دیده می شود و با دقت در آن مشخص می شود برخی مولفان سابقه دائره المعارف نویسی داشته و برخی سابقه منبری و خطابه ای محض که این مساله همخوانی ندارد ضمن آنکه در برخی از قسمت ها بعضی منابع ضعیف خوانده شده اما در بخش دیگری به همان منابع ضعیف استناد شده است! که این روش در آثار ملاصدرا به چشم می خورد و هر جایی که او دوست داشت با تحسین غزالی به او استناد می کرد و در جایی دیگر او را به باد بد و بیراه می گرفت.

این حقوقدان با تأکید بر اینکه بسیاری از مباحث سه جلد آخر این دانشنامه ربطی به حضرت زهرا (س) ندارد، یادآور شد: بخشی که مربوط به زن و خانواده است، ارتباطی با حضرت (س)‌ نداشته و جای تدوین آن در دانشنامه نیست؛ همچنین نقل برخی روایات به مصلحت نیست که در این اثر بدان ها اشاره شده است.

آرمان هیأت