آرمان هیأت - تهيه مواد اوليه براي مداحان وظيفه شاعر نيست

سخنگوي ستاد برگزاري كنگره «ميلاد آفتاب» درباره شعر آييني و ضرورت برگزاري كنگره‌هايي در اين مورد نظرات خود را بيان كرده است.

به گزارش خیمه، به بهانه برگزاري هجدهمين دوره كنگره سراسري شعر «ميلاد آفتاب» در خميني‌شهر اصفهان به سراغ سعید بیابانکی كه سخنگوي ستاد برگزاري كنگره است رفتيم تا درباره شعر آييني كشور و لزوم برگزاري كنگره هاي اين چنيني گفت‌وگو كنيم.

* آقاي بيابانكي؛ وضعيت كنوني شعر آييني كشور را به‌ويژه در تعامل با شعر آييني گذشته چگونه ارزيابي مي كنيد و در اين بين جايگاه شعر آييني مفرح و شاد يا به عبارتي مولوديه‌ها چگونه است؟ آيا شعر مذهبي امروز ما بيش از حد به سمت سوگ و اندوه نرفته است؟
بیابانکی: در مقايسه با شعر آييني گذشته، به عقيده من شعر آييني امروز، هم از لحاظ كمي و هم از لحاظ كيفي پيشرفت داشته است و اين پيشرفت پس از انقلاب بيشتر به چشم مي آيد.

در ادبيات گذشته بار شعر آييني بيشتر به دوش پيشكسوت‌ها بود، اما بار شعر آييني امروز بيشتر به دوش جوانان است و اين جوانان هم از نظر زبان و هم از نظر محتوا آثار جديدي را ارائه مي دهند. بخش عمده اين تحول خودآگاه؛ اما بخشي از آن هم ناخودآگاه است.

بخش خودآگاه اين تحول را بايد به پاي جشنواره ها و كنگره هاي آييني بگذاريم كه بويژه در ده سال اخير بسيار زياد شده است؛ جوانها براي اينكه بهانه اي براي حضور در اين همايشها داشته باشند، به سمت سرودن شعر آييني مي روند و همين امر، آمار كمي شعر آييني را بالا مي برد و متعاقب آن، كميت شعرهاي قابل قبولي هم افزايش مي يابد.

بخش ناخودآگاه اين تحول هم به اشعار كساني باز مي گردد كه بدون توجه به جشنواره ها و كنگره هايي كه برگزار مي شود شعر مي‌گويند؛ اين دو بخش، به اتفاق جريان شعر آييني ما را شكل مي‌دهند.

از طرف ديگر مي توان گفت، شعر آييني گذشته ما بيشتر دم از مسلك مي‌زد، اما شعر آييني امروز دم از مذهب مي زند. يعني در شعر كلاسيك ما، بيشتر انديشه ورزي در شعر آييني حضور مي يافته و خردگرايي و خردورزي را در متن خود داشته است، اما در شعر آييني امروز، بيشتر به بعد عاطفي و حسي مي پردازيم و اين اتفاق به نظر من لازمه دنياي امروز است و به واقع، ما، بار خردورزي اين مقوله را به پاي گونه‌هاي ديگر ادبي چون داستان گذاشته ايم.

در گذشته بار حكمت و عاطفه هر دو بر عهده شعر بوده است، اما امروز، وضعيت تغيير كرده و شعر آييني از بعد آگاهي بخشي و خردورزي خارج شده است؛ اما در خصوص بخش دوم سؤالتان بايد بگويم متأسفانه در كشور ما اين گونه جا افتاده است كه وقتي سخن از شعر آييني به ميان مي آيد، بلافاصله سوگواري به ذهن متبادر مي شود.

البته بخشي از اين همراهي به فضاي شعري جامعه ما بر مي گردد و به شعر ارتباطي ندارد، زيرا جامعه ما با اندوه و غم بيشتر خلوت مي كند و انس مي گيرد؛ نقطه مقابل جامعه ما، جامعه غربي است كه بيشتر با شادي و فرح ابراز احساسات مي كند.

فرهنگ ما چندان اجازه شريك شدن در شاديها را نمي دهد؛ علت آن را هم نمي دانم. اين مسأله در مقايسه با مراسمي كه براي شادي هاي اهل بيت(ع) و عزاي ايشان برگزار مي شود، كاملاً قابل درك است؛ شايد يكي از دلايل اين مسأله اين باشد كه شهادت امامان معصوم(ع) بيشتر در طول تاريخ جريان ساز بوده است، اما در كل بايد به اين نكته اشاره كرد كه در فرهنگ شرق شاديهاي ما چندان سازمان يافته نيست، بلكه بيشتر سوگواريهاي ما سازمان يافته است.

شعر هم به تبعيت از اين فرهنگ همين وضعيت را دارد؛ مثلاً در مولودي ها، مداحان اهل بيت(ع)، معمولاً به سراغ موسيقي هايي مي روند كه براي مردم آشناست و براي اين كار ساخته نشده اند. همين حركت اشتباه، نمونه اي از سازمان يافته نبودن شاديهاي مذهبي ماست.

* مداحان در اين عرصه هميشه گلايه مي كنند كه شاعران، شعرهاي مناسب مداحي در ايام ولادت را در اختيار ما نمي‌گذارند و اين مسأله را علت اصلي به حاشيه رفتن مداحي در مراسم مولودي مي دانند.نظر شما در اين باره چيست؟
بیابانکی: به نظر من تهيه مواد اوليه براي مداحان وظيفه شاعر نيست؛ خود مداحان هستند كه بايد به سمت تهيه و سفارش دادن شعر بروند؛ مداحان به هيچ عنوان مسير طبيعي خلق يك موسيقايي را طي نمي كنند.

تا جايي كه من اطلاع دارم، مداحان براي شعرهايي كه مي خوانند، چيزي به شاعران پرداخت نمي كنند و مي توان گفت كه اصلاً مقوله شعر براي مداحان مهم نيست!

* از كنگره «ميلاد آفتاب» به عنوان نمونه اي از همايش هاي شعر آييني بگوييد و از راز ماندگاري و استمرارش.
بیابانکی: بزرگترين ويژگي «ميلاد آفتاب» آن است كه به بخش دولتي وابسته نيست و شايد تنها ويژگي منحصر به فرد آن همين موضوع باشد.

به عقيده من مسؤولان فرهنگي با نگاه به اين جشنواره، مي توانند پي ببرند كه تصدي گري كمتر دولت در عرصه فرهنگ، جواب بهتري در پي خواهد داشت. بزرگترين برنامه هايي كه وابسته به دولت برگزار مي شوند كنگره شعر دفاع مقدس و جشنواره شعر فجر است.

چه ميزان از اين برنامه ها مورد اقبال مردم واقع مي شود و چه ميزان اين برنامه ها در سالم سازي و جريان سازي شعر مؤثر بوده اند؟ مقايسه اين برنامه ها با «ميلاد آفتاب» نشان دهنده همه چيز است؛ البته دولت هم به «ميلاد آفتاب» كمك مي كند، اما دخالتي در كار نيست.

كنگره، هيأت مديره اي هفت نفره دارد كه زير نظر آن ستاد اجرايي بيش از صد نفره اي تشكيل مي شود و همه به صورت افتخاري و خود جوش براي برگزاري اين كنگره تلاش مي كنند؛ اين كنگره در خميني شهر كاملاً جا افتاده است و به نوعي تابلويي فرهنگ در شهر به شمار مي آيد.

از چند هفته پيش از آغاز ماه شعبان، مردم پيگير برگزاري كنگره هستند؛ بسياري از مردم به صورت نقدي و غيرنقدي ياريگر كنگره هستند؛ اين اتفاقها بايد براي دولت الگوسازي كند.به عقيده من بهتر است دولت در اين گونه همايشها دخالت مستقيم نكند، بلكه بايد بيايد و به گروهي يا نهادي غيردولتي اعتماد كند و با تأمين بودجه، ياريگر همايش باشد.

هر چند در طول اين هجده سال، ما از نظر خبري، تحريم بوديم و علت اصلي آن هم غيردولتي بودن كنگره بود؛ البته در چند سال اخير، مطبوعات در اين راستا ياري گر ما بودند. نكته قابل توجه اين جاست كه بودجه اين همايش بسيار ناچيز است و شايد نهايت هزينه هايي كه سال گذشته شد به سيزده ميليون تومان مي رسيد، اين در حالي است كه اين رقم فقط هزينه تبليغات جشنواره هاي بزرگ است.

* از كنگره امسال، زمان، مكان و ميهمانان آن بگوييد.
بیابانکی: كنگره روزهاي پانزده، شانزده و هفدهم مردادماه در سالن سينما فرهنگ خميني شهر برگزار مي شود، برنامه در واقع تلفيقي است از شعر خواني و اجراي گروه هاي موسيقي محلي به صورت زنده. سعي ما، امسال اين بوده كه ميهمانان جديد را به كنگره دعوت كنيم.

از استاد محمدعلي بهمني، يوسفعلي ميرشكاك، علي انساني، سهيل محمودي، محمد سلماني، محمدجواد غفورزاده(شفق)، محمود اكرامي، مصطفي رحماندوست، افشين علاء، رضا رفيع، ناصر فيض، خليل جوادي، امير مهدي نژاد، شهرام شكيبا، سيدحميد رضا برقعي، سيامك بهرام پرور، گروس عبدالملكيان، خسرو احتشامي، پريش شهرضيايي و دكتر صابر امامي ميهمانان خارج از استان كنگره هستند.

سال پيش، چند تن از دوستان طنزپرداز را به برنامه اضافه كرديم و با استقبال خوبي مواجه شديم. امسال هم اين كار را با ميهمانان بيشتري انجام داديم و هر شب دو تن از شاعران طنزپرداز اجراي برنامه دارند. به هر حال ايام شادي و ولادت هم هست و اميدواريم اين نوآوري شور و شعف بيشتري به جمع منتقل كند.

بخش ديگري هم در سالن جانبي برگزار مي شود.در اين بخش «مصطفي رحماندوست» و «افشين علاء» براي كودكان شعر خواهند خواند و با كمك كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، براي كودكان برنامه اي ويژه خواهيم داشت.

* حرف آخر؟
بیابانکی: از دوستان رسانه اي مي خواهيم اين حركت فرهنگي- مردمي را پوشش خبري مناسب بدهند تا مسئولان در تأمين بار مالي جشنواره تا حدي ياريگر ما باشند.