کتاب «حج و ولایت فقیه» که از سوی حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت منتشر شده، موضوع ولایت فقیه در عرصه حج و زیارت و وظایف حاکم اسلامی در قبال این مهم را بررسی کرده است.

این کتاب توسط رضا عندلیبی و مهدی درگاهی از پژوهشگران گروه فقه و حقوق پژوهشکده حج و زیارت تهیه شده و توسط موسسه فرهنگی و هنری مشعر در خردادماه ۱۳۹۴ منتشر شده است.

در بخشی از این کتاب آمده است: «یکی از عرصه‌های حکومت و ولایت، مسائل مربوط به فریضه عبادی سیاسی حج است. نقش ولی فقیه و حاکم اسلامی و وظایف و اختیارات وی در امور حج و به تناسب، برخی از مسائل مربوط به زیارت، موضوعی است که می‌بایست تمام جوانب فقهی آن، واضح و روشن شود؛ از این‌ رو پژوهشکده حج و زیارت، با تعریف پروژه‌ای با عنوان «حج و ولایت فقیه»، تصمیم گرفت وارد این عرصه شود.»

در این اثر نویسندگان کوشیده‌اند که این موضوع مهم و کاربردی، به صورت دقیق بررسی فقهی شود و همه جوانب بحث، فارغ از پیش‌داوری یا گرایش سیاسی، مورد بررسی موشکافانه علمی قرار گیرد.

در بخش اول کتاب، پس از توضیح مفاهیم مرتبط با ولایت فقیه و حج، کلیاتی در مورد ولایت فقیه مطرح شده که پیشینه بحث ولایت فقیه و اهم ادله اثبات آن از جمله آنهاست. از سوی دیگر بسیاری از مباحث مربوط به اختیارات ولی فقیه در عرصه حج، مبتنی بر مبنایی است که فقیه در مورد محدوده ولایت فقیه اتخاذ می‌کند. به همین دلیل محدوده ولایت فقیه نیز در ضمن کلیات ذکر شده است؛ به عبارت دیگر هر چند هدف ما در تدوین این کتاب، اثبات اصل ولایت فقیه نیست، مباحثی که در کلیات، آن هم به طور اختصار، مطرح می‌شود، اصول اولیه و پایه‌های علمی مباحث مربوط به بحث «ولایت فقیه و حج» است.

در بخش‌های بعدی کتاب به وظایف و اختیارات ولی فقیه در عرصه حج پرداخته شده است. این مبحث در سه بخش جداگانه، وظایف و اختیارات ولی فقیه قبل از انجام مناسک، در زمان انجام مناسک و بعد از انجام مناسک را بیان کرده است.

در بخش دوم که به وظایف و اختیارات ولی فقیه قبل از انجام مناسک اختصاص دارد، وظایف ولی فقیه درباره تعیین امیرالحاج، ایجاد ساختار تشکیلات حج و زیارت، تعطیلی حج و اعمال محدودیت برای برخی از افراد، بررسی شده است.

در بخش سوم که در آن وظایف و اختیارات ولی فقیه در زمان انجام مناسک مطرح شده، مباحثی از قبیل احکام و وظایف امیرالحاج منصوب ولی فقیه، تقابل حکم ولی فقیه و حاکم مخالف در تعیین وقت وقوفین، وظیفه ولی فقیه در قبال مسئله برائت از مشرکین، تصرف در انجام مناسک حج و استفاده ولی فقیه از ظرفیت حج، طرح شده است.

بخش چهارم و پایانی کتاب، درباره وظایف و اختیارات ولی فقیه بعد از انجام مناسک است و بحث‌هایی همچون الزام به پرداخت کفارات حج، بطلان حج و وظیفه حاکم اسلامی، رسیدگی به امور کارگزاران حج و تخلّفات آنها و شناسایی نقاط قوت و ضعف و برنامه‌ریزی برای سال آینده، در این بخش مطرح شده است.

کتاب «حج و ولایت فقیه» نوشته رضا عندلیبی و مهدی درگاهی در گروه فقه و حقوق پژوهشکده حج و زیارت تهیه شده و توسط نشر مشعر در خردادماه ۱۳۹۴ در ۲۴۴ صفحه و در قطع وزیری منتشر شده است.

گفتنی است، تاکنون متن کامل حدود یک هزار عنوان کتاب حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت با فرمت‌های گوناگون از سوی کتابخانه تخصصی پایگاه اطلاع‌رسانی حج به نشانی lib.hajj.ir منتشر شده است.

آرمان هیأت