در سال‌های نه چندان دور، پخش فیلم‌های سینمایی در پایگاه‌های بسیج مساجد برنامه‌ای مدون و مرتب بود که به اجرا گذاشته می‌شد. پخش فیلم‌های سینمایی به ویژه فیلم‌های حوزه دفاع مقدس به عنوان ابزاری برای جذب فرزندان به مساجد مطرح بود.

اما با مرور زمان نه تنها نتوانست رسالت مورد نظر را به خوبی اجرایی کند، بلکه بعضا شاهد بازخوردهای منفی نیز بود. اکنون با گذشت نزدیک به یک دهه از شکست این سیاست جذبی برای رونق بخشیدن به حضور مردم در مساجد، علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بار دیگر در تفکر احیای آن است.

در اینکه جذب حداکثری مردم به ویژه قشر جوان به مساجد باید در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد شکی نیست اما آیا باید در این راه از هر ابزاری بهره برد؟ آیا باید بر روی راه‌کارهایی هزینه کرد که در چندی قبل با شکست مواجه شده‌اند؟ آیا نباید راه‌کارهای نوین برای تحقق این امر را مورد نظر داشت؟

پخش فیلم برای جذب مردم به مساجد؛ سیاستی که سال‌ها پیش شکست خورد

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه مسجد محلی برای اقامه نماز جماعت است که همه اقشار مختلف جامعه در کنار هم قرار می‌گیرند، به ستاد خبری دهه تکریم و غبارروبی مساجد گفت: افراد در حالی که در مسجد نماز می‌خوانند، مسائل را با یکدیگر مطرح می‌کنند و به صورت جمعی به بحث و خطابه گوش می‌دهند، در واقع مسجد یک نقش اجتماعی دارد.

وی با تأکید بر اینکه مساجد تنها جایگاه اقامه نماز نیست، افزود: بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند در مسجد صورت بگیرد، از جمله همین کانون‌های فرهنگی هنری مساجد. ما حدود ۲۰ هزار کانون فرهنگی هنری در کشور داریم و کمک می‌کنیم که کتابخانه‌ها در مساجد فعال شود و به جایگاهی برای مطالعه کتاب و آگاهی بخشی جامعه تبدیل شود.

جنتی با اشاره به دیگر فعالیت‌هایی که کانون فرهنگی هنری مساجد می‌توانند داشته باشند، ابراز کرد: فعالیت‌های هنری، توزیع سی‌دی‌ها و دی‌وی‌دی در مسجد و پخش فیلم‌ در این مکان می‌تواند انجام شود تا مردم به مسجد بروند و ببینند، بنابراین مسجد چنین جایگاهی می‌تواند داشته باشد یا حل و فصل مشکلاتی که در جامعه پیدا می‌شود، باید در مساجد بحث شود و میزگرد بگذارند و روی مسائل اجتماعی بحث کنند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه هدف از اقامه نماز در جامعه گسترش فضائل اخلاقی و محو شدن رذائل اخلاقی است، اظهار کرد: فیلم‌های سینمایی که هدف نماز را تحقق می‌بخشد و در جهت رشد فضائل اخلاقی گام بر می‌دارد، باید این فیلم‌ها را تقویت کرد، حتی هنرهای نمایشی و تجسمی در امر اقامه نماز کمک و یاری کنند و ما این موارد را در اولویت خود قرار می‌دهیم.

پخش فیلم؛ پاسخگوی عطش جامعه اسلامی برای احیای مساجد نیست

این مصاحبه اخیر آقای وزیر چند نکته را قابل تأمل را با خود همراه داد. در بدو امر باید توجه داشت که قداست و پاکی مسجد اجازه هر گونه فعالیتی را در این مکان نمی‌دهد. درست است که شاید پخش فیلم و سریال از مسجد بتواند چند نفری را برای تماشا به مساجد بکشاند اما آیا پاسخ‌گوی عطش جامعه اسلامی برای انس دوباره مردم با مساجد هست؟

در همین حال بیم آن می‌رود که با تکیه بر این قبیل موارد، کارکرد اصلی مساجد که همان سعادت دنیوی و اخروی جامعه اسلامی و مسلمانان است از خاطره‌ها برود و تبدیل به مکانی برای خوش‌گذرانی و سپری کردن اوقات بی‌کاری شود.

جایگاهی که مساجد در صدر اسلام و حتی در اوایل انقلاب در نظام اسلامی ایران داشت با پخش دی وی دی و فیلم قابل احیا نیست بلکه ممکن است بازخورد منفی نیز داشته باشد. حال آنکه اگر واقعا خواستار دست‌یابی به جایگاهی والا برای مساجد و جذب حداکثری مردم به مکان مقدس هستیم، می‌توان از راه‌کارهای بهتری استفاده کنیم.

در این‌که بخواهیم فیلم و سریال در مساجد پخش کنیم منعی وجود ندارد اما باید دو نکته را مورد نظر قراردهیم. اول آنکه اگر برنامه این به شکل را اجرا می‌کنیم، حتما بیرون از شبستان اصلی مساجد و در جایگاهی مناسب باشد. نکته حائز اهمیت دیگر آن است که پخش هرگونه فیلم و سریال به عنوان یکی از ده‌ها روش برای جذب مردم به مساجد مطرح باشد نه اینکه در اولویت کارها قرار گیرد.

مساجد بزرگترین سنگر اجتماعی هستند

اما در این جا باید اشاره‌ای به چند راه کار که می‌تواند جایگاه اصلی مساجد را به نظام اسلامی برگرداند اشاره کرد. مساجد از صدر اسلام به عنوان سنگر اجتماعی مطرح بوده است. این مکان مقدس تنها برای عبادت نیست بلکه از همان زمان رسول الله(ص) به عنوان پایگاهی قدرتمند برای حل مشکلات اجتماعی و معیشتی مردم مطرح بوده است.

می‌توان با تأملی ژرف‌اندیشانه راه‌حل بسیاری از مسائل را در مساجد جستجو کرد. مسائلی از قبیل ازدواج، بی‌کاری، معیشت عمومی و اقتصادی، راه‌حل برخی از ناهنجاری که بعضا لاینحل به نظر می‌رسند با استفاده از این مکان مقدس به راحتی برطرف می‌شود.

تشکیل هسته‌های اجتماعی

به عنوان مثال می‌توان با تشکیل هسته‌های اجتماعی در مساجد برخی از مشکلات محل را حل کرد. پای مسئولان را به مشکلات باز کرد و برای حل آن چاره اندیشید. می‌توان جوانان را به ازدواج تشویق کرده و بسترهای لازم برای آن را فراهم ساخت.

می‌توان با همکاری و جذب منابع از متمکنین و سایر بودجه‌های اختصاصی به مساجد، کارهای فرهنگی گوناگون انجام داد. البته در این مقوله باید از ظرفیت‌های محل و همچنین اساتید مجرب بهره گرفت.

استفاده از مباحث درمانی و پزشکی برای جذب مردم

یکی دیگر از راه‌کارهایی که می‌تواند سیل عظیمی از مردم را به مساجد بکشاند، مباحث درمانی و پزشکی است. می‌توان با استفاده از ظرفیت وزارت بهداشت و سایر منابع، به صورت منظم از پزشکان مختلف برای ویزیت رایگان اهالی محل بهره برد. این امر می‌تواند بار دیگر رونقی دوباره به مساجد ببخشد.

تشکیل جوامع مجازی مرتبط به معتمدان و اهالی محل نیز می‌تواند ارتباط مستمر و دائمی را با خود همراه داشته باشد. این امر باعث می‌شود مردم حضور مساجد را در خانه‌هایی خود احساس کنند. رفع برخی مشکلات خانوادگی اهالی محل باعث پیوند عمیق آنان با مساجد خواهد شد.

گفتمان‌سازی و هویت‌بخشی دوباره به مساجد

جذب مردم به مساجد بیش از آنکه نیاز به منابع مالی و پخش فیلم داشته باشد، نیازمند گفتمان‌سازی و هویت‌بخشی است. نیازسنجی موشکافانه در کنار حضور همیشگی مساجد در خانه‌های مردم، می‌تواند زمینه انسی جامع و کامل میان مسجد و مردم ایجاد کند.

بستر‌سازی مرتب برای شادی‌های حلال و جایگزینی آن با برخی از عملکردهای بعضا نادرست که مساجد را تبدیل به مکانی برای برگزاری مراسم ختم و کسب درآمد کرده است نیز می‌تواند راه‌کاری مناسب باشد که مدت‌هاست به فراموشی سپرده شده است. این امر امروزه مختص برخی اعیاد شده و بعد از آن درهای مسجاد تنها برای نماز و مراسم ختم گشوده می‌شود. این درحالی است که می‌توان با برخی مراسم حلال و شاد زمینه طراوت بخشی به زندگی عمومی مردم و ایجاد محبت میان مسجد و مردم را فراهم کرد.

نذر فرهنگی؛ نیاز اصلی مساجد

نذر فرهنگی نیاز اصلی امروزه مساجد است. در این زمینه هرکسی هر آنچه در توان دارد را با ید به طبق اخلاص بگذارد. استفاده از تخصص‌های اهالی محل برای رفع نیازهای مساجد و سایر ساکنان محل نیز بسترساز ارتباطی اصول و با محبت میان مساجد و اهالی محل خواهد شد.

دعوت از نویسندگان، هنرمندان ورزشکارن به مساجد محل و همچنین پیگیری مستمر احوال ساکنان توسط معتمدان مساجد نیز راه‌کاری دیگر در این زمینه است که امروز دیگر کمتر کسی به آن توجه دارد.

تمامی مسائل مطرح شده در این نوشته تنها بخشی از ظرفیت‌های نهفته در مساجد است که با شناسایی و استفاده از آن‌ها، می‌توان رونقی دوباره به مساجد بخشید.

آرمان هیأت