رضا اسماعیلی، پژوهشگر و شاعر آیینی کشورمان با تاکید بر توجه خاص شاعران انقلاب به ماه رمضان و روزه‌داری عنوان کرد: بیشتر شاعران انقلاب شعری درباره ماه رمضان به عنوان فرصتی برای خانه تکانی دل و کنار گذاشتن هواهای نفسانی توجه داشته‌اند. به عنوان نمونه در این شعر قیصر امین‌پور؛ «با روزه و نماز نشناختمت/ با آن همه رمز و راز نشناختمت/ یک ماه اگرچه میهمانت بودم/ بگذشت مجال و باز نشناختمت» با تاسف وی در اینکه به خوبی از ماه رمضان برای خداشناسی استفاده نکرده روبه رو می‌شویم.

اسماعیلی با بیان اینکه تجلی ماه رمضان در ادب فارسی سابقه طولانی دارد، گفت: از زمان رودکی شاعران فارسی‌زبان به ماه رمضان توجه ویژه داشته‌ و سعی کرده‌اند با زبان شعر سیمای ماه رمضان را به تصویر بکشند.

این پژوهشگر ادامه داد: البته برخی شاعران صرفاً به استقبال ماه رمضان می‌رفتند و برخی به بهانه این ماه به نوعی به روزه‌داری تذکر می‌دادند و به فلسفه آن اشاره می‌کردند. از جمله ناصرخسرو در بیت «چون روزه ندانی که چه چیزست چه سود است/ بیهوده همه روز تو را بودن ناهار» به فلسفه روزه‌داری اشاره می‌کند و در بیت «سوی بهشت عدن یکی نردبان کنیم/ یک پایه از صلات و دگر پایه از صیام» تاکید می‌کند که روزه راه رسیدن به بهشت است.

از مولانا تا منوچهری دامغانی
این شاعر آیینی کشورمان همچنین به شعر مولانا درباره ماه رمضان اشاره کرد و گفت: این شعر معروف مولانا که «این دهان بستی دهانی باز شد/ تا خورنده‌ لقمه‌های راز شد/ لب فروبند از طعام و از شراب/ سوی خوان آسمانی کن شتاب/ گر تو این انبان نان خالی کنی/ پر ز گوهرهای اجلالی کنی» اشاره می‌کند که روزه معنویت‌ساز است و باعث قرب الی‌الله می‌شود.

وی با بیان اینکه نگاه حافظ به ماه رمضان متفاوت از مولاناست، افزود: حافظ در شش غزل به ماه رمضان اشاره دارد که در آن به مومن تذکر می‌دهد که باید از پوسته روزه به مغز پیام معنوی آن برسد. به عنوان نمونه در غزلی با مطلع «روزه یکسو شد و عید آمد و دلها برخاست/ می ز خمخانه به جوش آمد و می باید خواست/ موقع زهدفروشان گرانجان بگذشت/ وقت رندی و طلب کردن رندان پیداست» به عنوان یک دین‌شناس بصیر به نقد مسلمانان ریاکار زمان می‌پردازد که تنها به ظاهر شعائر دینی اکتفا می‌کنند.

اسماعیلی همچنین گفت: تعدادی از شاعران گذشته از جمله فرخی سیستانی و منوچهری دامغانی اشعاری درباره ماه رمضان داشته‌اند، ولی آن را فقط ریاضتی یک ماهه می‌دانستند و در مقابل امثال صائب تبریزی حسرت می‌خورند که چرا از ماه رمضان و شب قدر بهره کافی را نبرده‌اند «بی‌قدری ما چون نشود فاش به عالم/ ماهی که شب قدر در آن بود نهان رفت».

آرمان هیأت