کتاب «نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت (ع)» از فصولی مانند تبیین اندیشه شیعه، نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت (ع) و سیر تبیین آموزه امامت تشکیل شده است.

فضای سیاسی، مسئولیت‌های حکومتی، روحیه پرسش‌گری و تلاش برای دانش‌اندوزی، فراگیری آموزه‌ها، مواجهه با افکار جدید، اسلام و پیامبر (ص)، پراکندگی جمعیتی، تبلیغات سیاسی و مقبولیت عمومی و جایگاه مردمی تشکیل شده است.

نمونه‌های قرآنی، نمونه‌های روایی، وراثت و وصیت، نص و نصب، نگرشی جامع بر صفات امام، موضوع غیبت امام دوازدهم و سازمان وکالت، گستردگی بلاد اسلامی و جنبش‌های معارض با حکومت عناوین دیگر مباحث مطرح شده در این کتاب است.

این کتاب یکی از نخستین گام‌ها برای به دست دادن یک الگوی تبیینی از حیات فکری امام شیعه است و مانند هر کار نوآورانه دیگر نیازمند نقادی و نکته‌بینی است.

این دیدگاه درست در برابر نظریه‌ای نشسته است که تکامل در تاریخ اندیشه شیعه را مرهون عوامل بیرونی و یا بازتابی از گرایش‌های درون شیعی می‌داند، برعکس این دیدگاه بر آن است تا نشان دهد که سیر تکاملی اندیشه شیعه بیش از هر چیز ریشه در سیره تاریخی اهل بیت (ع) در گسترش معارف ناب اسلامی دارد و این سیره نیز به نوبه خود به منطق مواجهه ایشان با جریان‌های رقیب در پیشبرد رسالت هدایتگرانه آنها بستگی دارد، بنابراین در این کتاب با دوره‌بندی تاریخی حیات جامعه اسلامی و نشان دادن نقش عناصر تاریخی در شیوه فرهنگی امامان معصوم مسیر تکاملی آگاهی شیعیان به معارف بلند کتاب و سنت ترسیم شده است.

این کتاب به عنوان دومین اثر از مجموعه آثار پژوهشکده کلام اهل بیت (ع) بوده که این پژوهشکده توسعه و گسترش پژوهش در زمینه‌های مرتبط با کلام اهل بیت (ع) را از اهداف اصلی خود می‌داند، به همین منظور معرفی و احیا و مجموعه‌سازی میراث علمی اعتقادی شیعه که با هدف معرفی مکتب فکری اهل بیت (ع) تدوین شده است در کنار پژوهش‌های بنیادی، تطبیقی و اعتقادی در کتاب و سنت پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) از بارزترین وظایف این پژوهشکده است.

بدون تردید یکی از ابعاد مهم در الگوی تبیینی، توجه به سیره و برنامه امامان معصوم در پیگیری پروژه گسترش اندیشه ناب اسلامی در جامعه نوپای اسلامی است، جامعه‌ای که هنوز درگیر فرهنگ جاهلی است و پیش از رهایی از نابخردی و عصبیت‌های قبیله‌ای به چنگال رقابت‌های سیاسی، فساد اقتصادی و هجمه‌های فرهنگی بیرونی گرفتار شده است.

کتاب «نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت (ع)» از سوی سید مصطفی مطهری تالیف شده و با شمارگان ۵۰۰ عدد و قیمت ۱۰ هزار تومان به همت سازمان چاپ و نشر دارالحدیث منتشر شد.

آرمان هیأت