کتاب «کاریز سینما» مجموعه مقالات و نقدهای سینمایی محمدرضا محقق، نویسنده و منتقد سینمایی منتشر شد. در این کتاب که مجموعاً در برگیرنده ۱۲ مقاله و یادداشت و گفت‌وگو با نویسندگان در حوزه سینماست، موضوعات متنوعی در حوزه سینما و دین، فلسفه فیلم، مفهوم عشق در ادبیات و سینما، تجلی امر قدسی در میدان تصویر، بازآفرینی متون مقدس در حوزه هنر هفتم و... را می‌توان شاهد بود.

از جمله ویژگی‌های مقالات این کتاب، واکاوی و نقد مفاهیم مندرج در بطن هویت سینمای ایران همچون معناگرایی، معنویت‌پردازی و نیز ردیابی و پی‌جویی تعامل میان هنر سینما و سایر هنرها، خاصه ادبیات و شعر است. نقدهای سینمایی نیز علاوه بر زبان معیار خاص خود، بعضاً به آثار مهم تاریخ سینمای ایران (همچون «شب‌های روشن») اشاره دارند و خود رهیافتی بر ارزش‌های سخت‌افزارانه و نرم‌افزارانه این آثار هستند. گرچه این نوشتارها به جهت قالب ارائه‌شان در مطبوعات از حس و حال ژورنالیستی خالی نیست، ‌در عین بار معنایی و فکری، از بیان و مصادیق ژورنالیستی هم بهره‌مند است.

از جمله عناوین مقالات و مطالب کتاب می‌توان به تحقیقی درباره تصویرسازی سینمایی شعر معاصر، نقد و تحلیل فیلم سینمایی «شب‌های روشن»، بزرگداشتی برای علی حاتمی، تأملاتی در باب زیرساخت‌های ‌مبانی فکری آوینی و هیچکاک، درآمدی بر جلوه‌های دراماتیک عاشورا در سینما، تأملاتی در مواجهه سینمای ایران و آرمان‌های ملی، درنگی در مقوله بازآفرینی هنرورزانه مفاهیم و معارف معنوی و متون دینی، تأملاتی در نشانه‌شناسی سینما و قرآن، بازاندیشی مبادی و اصول سینما در بستر تجربه دینی، درنگی در سیر تطور تصویر روحانیت در سینمای ایران و... اشاره کرد.

به نوشته ناشر در مقدمه این کتاب، «کاریز سینما» اثر نویسنده جوان محمدرضا محقق، متشکل از تعدادی از نقدها و یادداشت‌های سینمایی اوست که مجموعاً در حوزه‌های مهم و خطیری که هم بار اندیشگی دارد و هم هویت سینمایی و ادبی، طی سال‌های گذشته، شکل گرفته است.

این یادداشت‌ها و نقدها با فواصل زمانی گوناگون و با موضوعات متنوعی به رشته تحریر درآمده، اما همگی دارای اشتراکاتی ساختاری و محتوایی است که انتشار آن‌ها را در یک کتاب، برای ما مطلوب و ارزشمند کرد.

غالب مضامین و مفاهیمی که در این نوشتارها مورد توجه نویسنده قرار گرفته در حوزه اندیشه و هویت دینی و ملی تعریف می‌شود و همگی نیز از بیانی جدی و محکم و واژگانی درخور برخوردار است.

محمدرضا محقق، جوان نخبه و دغدغه‌مندی است که سال‌ها به مطالعه، پژوهش و تتبع در موضوعات مورد علاقه‌اش خاصه ادبیات و سینما، همت گماشته و در این مسیر، چه در عرصه تدریس و چه در وادی قلم، گام‌های محکمی برداشته است.

روحیه جستجوگری برای رسیدن به عمق حقیقت هنر و ادبیات و تلاش در جهت شناخت پیوستگی‌ها و هم‌افزایی‌های ممکن میان این دو وادی با عرصه دین و آیین، از مهمترین دغدغه‌های نویسنده بوده که می‌توان رگه‌هایی از آن را در این مجموعه نوشتارها پی گرفت.

تردیدی نیست که سیر مطالعاتی عمیق و چندجانبه‌ای که نویسنده «کاریز سینما» طی این سال‌ها در وادی هنر و ادبیات و دین دنبال کرده، در رشد و باروری این روحیه، موثر بوده است.

انتشار این اثر را می‌توان گامی در جهت ارتقای دانش سینمایی مخاطبان و درنگی تعالی‌بخش در راستای هم‌افزایی میان دین و هنر سینما و ادبیات دانست. اصل مهمی که در جهان امروز و روزگار معاصر نباید از دیدگان اهالی این عرصه‌ها مغفول بماند.

محمدرضا محقق، نویسنده کتاب «کاریز سینما» در بخشی از یادداشت خود در سرآغاز این اثر یادآوری کرده است: «... خوشحالم که این کتاب، مجالی شد برای عرض ارادت و ادای دینی کوچک به ساحت بزرگانی همچون سیدمرتضی آوینی، علی حاتمی، علامه عسکری و همه آنان که در راه اندیشه و ادب و هنر و دین و آیین، دل و جان باختند.

تنها افتخار من چند صباحی طلبگی و دوان بودن به دنبال این قافله نورانی بوده و هست.

از آن زمان که شعر، تنها دغدغه روز و شبم بود و غزل و قصیده و مثنوی و شعر نو، محل تمرین و تتبعم، تا سال‌هایی که ادبیات و سینما محمل و محفل اصلی حضور قلب و فکر من شد، هماره سعی کردم به دنبال اصالت هنر و حقیقت زیبایی باشم. شاید رگه‌هایی از آن طلبگی، در دست نوشته‌هایی که در پی می‌آید باشد.»

یادآور می‌شود کتاب «کاریز سینما» چهارمین اثر محقق پس از کتاب‌های «هنر معنا»، «آسمانی‌ها» و «نسل نمیران» است.

از این نویسنده جوان کتاب‌های در باغ ابسرواتوار (فیلمنامه بلند سینمایی)، آخرین روز عاشقی (فیلمنامه بلند سینمایی)، شرق صبح (مجموعه شعر)، دزیر این رواق مقرنس شور و شهود (بازآفرینی ادبی زندگی‌نامه بیش از صد تن از علمای برجسته شیعی)، سلوک باران (شرحی بر دعاهای ماه مبارک رمضان)، سینما – فرم (متن مکتوب دوره آموزشی مبانی سینما) و بهشت (سفرنامه اصفهان) در انتظار نشر است.

«کاریز سینما» در ۲۳۵ صفحه و با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و به قیمت ۱۲۰۰۰۰ ریال، توسط انتشارات فتوح منتشر شده است.

آرمان هیأت