پنجاه و نهمین نشست از سلسله نشست‌های سینما روایت که در مجتمع فرهنگی و هنری اسوه برگزار می‌شود، یکشنبه، 12 مهر به نقد و بررسی انیمیشن سینمایی «شاهزاده روم» به کارگردانی هادی محمدیان و تهیه کنندگی حامد جعفری اختصاص داشت.

در این نشست که پس از اکران فیلم برای حضار، نقد و تحلیل آن با حضور کارگردان و تهیه‌کننده انیمیشن برگزار شد، ابتدا محمدتقی فهیم؛ منتقد سینما به ایراد سخن پرداخت و گفت: ویژگی بارزی که انیمیشن سینمایی «شاهزاده روم» داشت این بود که مجالی فراهم کرد تا با اتکای به آن توان انیمیشن‌سازی در ایران را به ویژه در سینما بسنجیم، هر چند که توفیقاتی در زمینه ساخت انیمیشن در تلویزیون به دست آورده‌ایم، اما در حوزه انیمیشن سینمایی باید به این نکته اشاره کنم که فاصله فاحشی با دنیا داریم.

آینده از آن سینمای انیمیشن است
وی ادامه داد: براساس تحلیل کارشناسان سینما، آینده هنر هفتم در جهان با انیمیشن‌های سینمایی و محصولات پویانمایی است و آن هم به آن سبب است که انیمیشن جذابیت و کشش فوق‌العاده‌ای در قیاس با سینمای واقع‌گرا دارد که حتی با وجود آنکه از ابتدا ویژه مخاطب کودک و نوجوان پا به عرصه وجود گذاشت، اما در ادامه مخاطب بزرگسال را نیز جذب خود کرد.

مدیرمسئول نشریه «پیل بان» که تنها نشریه تخصصی انیمیشن ایران که سال‌هاست بنا به دلایلی تعطیل شده، تصریح کرد: کمپانی‌های بزرگ جهان با این دورخیز که در آینده نزدیک انیمیشن حرف نخست را در سینما خواهد زد آنچنان در فکر ارتقای کیفی آثار و نزدیک کردن آن به زندگی واقعی هستند که این پیشرفت لحظه به لحظه محسوس است و برخی از آنها چنان در این امر توفیق داشته‌اند که باید گفت شباهت آثار انیمیشن به یک نمونه محصول سینمایی واقعی خارق‌العاده است.

فهیم در ادامه گفت: استفاده از گرافیک بالا در خلق تصاویر، شتاب‌بخشی به توالی تصاویر که در آثار اخیر شاهد هستیم این امر از 24 فریم در ثانیه به 28 فریم بر ثانیه رسیده است همگی بر جذابیت و پویایی آثار انیمیشن در جذب حداکثری مخاطب کمک شایان توجهی دارند و موجب شده‌اند که طیف گسترده‌ای از بینندگان را به سمت خود جذب کنند.

انیمیشن باید قابلیت چند بار دیده شدن را داشته باشد
این منتقد سینما و تلویزیون افزود: با این وجود یک اصل همواره اجتناب‌ناپذیر است و آن اینکه یک اثر پویانمایی در هر شکل و فرمتی که تولید شود و از هر کیفیتی برخوردار باشد باید در نظر مخاطب خود این اشتیاق را به وجود آورد که او بتواند چندین بار به تماشای اثر نشسته و هر بار برای او جذابیت خاص خود را داشته باشد.

فهیم گفت: حال طرح یک پرسش در اینجا ضروری به نظر می‌رسد و آن اینکه آیا با یک بار تماشای انیمیشن «شاهزاده روم» این رغبت و انگیزه در مخاطب به وجود می‌آید که خواسته باشد بلافاصله و یا حتی با تأخیر به تماشای مجدد آن بنشیند که باید بگویم این امر خیلی سخت به نظر می‌رسد و به همین دلیل باید بگویم که «شاهزاده روم» با وجود همه قابلیت‌های موجود در آن چندان جذابیتی برای مخاطبش ندارد.

این منتقد و کارشناس سینما تأکید کرد: این همان مؤلفه‌ای است که در این انیمیشن و سایر آثار مشابه که در ایران تولید می‌شود فقدان آن را مشاهده می‌کنیم، فقدان مؤلفه‌ای به نام فانتزی که موجب جذب مخاطب به اثر پویانمایی می‌شود و او را ترغیب می‌کند تا چندین و چند بار هم که شده به تماشای آن بنشیند.

وی اظهار کرد: صرف استمرار حضور یک پروانه و خفاشی که به شکل مداوم در پی شکار پروانه است و اتفاقاتی که در تعقیب و گریز آنها پدید می‌آید قادر نیست به فانتزی این انیمیشن کمک کند و در نتیجه با اثری مواجه خواهیم بود که در حال ارائه دادن اطلاعاتی تاریخی است که حداقل توفیقی در جذب مخاطب اصلی خود یعنی کودکان و نوجوانان به دست نمی‌آورد.

فانتزی در «شاهزاده روم» جایگاهی ندارد
فهیم ادامه داد: با این فرض پرسش دیگری نیز مطرح می‌شود و آن اینکه چرا وقتی فانتزی در انیمیشنی همچون «شاهزاده روم» تا این اندازه نازل است گروه سازنده به جای ساخت نسخه واقع‌گرا و رئال آن متحمل این هزینه گزاف برای تولید می‌شوند؛ چرا که قرار نیست تفاوتی میان انیمیشن و نسخه سینمایی واقع‌گرا آن وجود داشته باشد؟

وی تأکید کرد: این همان مسئله‌ای است که فاصله فاحش ما را در زمینه تولید انیمیشن‌های سینمایی با دنیای غرب آشکار می‌کند، باز هم تأکید می‌کنم که ما در تلویزیون شاید به توفیقاتی در زمینه تولید انیمیشن رسیده باشیم و با پشتکار گروه‌های انیمیشن‌سازی در مرکز پویانمایی صبا و یا مرکز انیمیشن حوزه هنری این امر محقق شده باشد اما ملاک برای ما سینماست و اعتبار انیمیشن‌سازی ایران در تولیدات سینمایی است که به رخ کشیده می‌شود.

فهیم گفت: با این وجود باید به این نکته مثبت در انیمیشن «شاهزاده روم» اشاره کرد که صرف پرداخت این اثر سینمایی با یک داستان تاریخ مذهبی جای قدردانی دارد و باید از تلاش گروه سازنده این انیمیشن سینمایی کمال تشکر را داشت چرا که با تولید اثر فاخری که در نسبت با سینمای انیمیشن ایران از درجه کیفی مناسبی برخوردار است توانسته بخشی از تاریخ مذهبی و مشخصاً موضوع پیرامون زندگی حضرت قائم(عج) را به بیننده خود که معمولاً طیف کودک و نوجوان هستند منتقل کند.

«شاهزاده روم» در قیاس با بضاعت سینمای ایران، اثر خوبی است
این منتقد سینما در پایان افزود: نکته دیگری نیز که باید به آن اشاره کنم اینکه خوشبختانه طی این سال‌ها در عرصه‌های گوناگون علمی، سیاسی و فناوری و... پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم و البته این تمرکز بر روی این حوزه‌ها موجب شده است که ما کمی از پرداختن به مقوله فرهنگی غافل شویم و این در شرایطی است که باید سرمایه‌گذاری خوبی بر روی استفاده از ابزار فرهنگی و هنری به عمل آید که سینما و انیمیشن یکی از مظاهر آن است؛ باز هم تأکید می‌کنم که «شاهزاده روم» در قیاس با بضاعت سینمای انیمیشن ما اثر خوبی است، اما تا رسیدن به نقطه ایده‌آل در زمینه انیمیشن‌سازی دنیا فاصله زیادی داریم.

در ادامه این نشست هادی محمدیان، کارگردان انیمیشن «شاهزاده روم» در سخنان کوتاهی با قبول تمام نقدهای وارد به این انیمیشن سینمایی گفت: اینکه چرا در شرایطی که می‌توان با استفاده از سینمای واقع‌گرا و زنده به القای هدف خود به مخاطب پرداخت به سراغ انیمیشن می‌رویم، من به شکلی دیگری به این موضوع پاسخ می‌گویم و آن اینکه چرا نباید به این قضیه عکس نگاه کرد و بتوان با سرمایه‌گذاری مناسب اغلب تولیدات سینمایی را برای جذابیت بیشتر به سمت سینمای انیمیشن برد؟

سعی در استفاده از قابلیت انیمیشن در روایت یک داستان دینی داشتیم
وی ادامه داد: ما در شرایطی دست به تولید این انیمیشن سینمایی زدیم که پیش‌تر کار فاخری در این زمینه صورت نگرفته بود و با وجود سال‌ها کار و فعالیت در زمینه تولیدات انیمیشن که البته برخی از آنها نیز توفیق چندانی نداشتند سعی کردیم از قابلیت هنری موجود در انیمیشن در راستای روایت یک داستان دینی استفاده کنیم.

محمدیان تصریح کرد: سینمای انیمیشن دنیا به سمت جادو و وهم (مجیکال) پیش می‌رود و ما خواستیم از این هنر در جهت نقل یک داستان واقع‌گرا و مستند که موضوع آن جهان‌شمول است استفاده کنیم؛ اینکه تا چه اندازه توانسته‌ایم در این امر توفیقی داشته باشیم باید بگویم که در ابتدای راه هستیم و پشتوانه قوی در زمینه تولیدات انیمیشن نداشته و نداریم که حال خواسته باشیم «شاهزاده روم» را در قیاس با آنها محک بزنیم.

این کارگردان انیمیشن گفت: «شاهزاده روم» را نمی‌توان به نمونه‌های مشابه آن در خارج از کشور و به نسبت تولیدات کشورهای صاحب نام و صاحب سبک در این زمینه مقایسه کرد، «شاهزاده روم» در قیاس با تولیدات انیمیشن ایران در استفاده از تکنیک و آخرین دستاوردهای تصویرسازی و گرافیک جهش قابل توجهی دارد؛ با این وجود شنوای نقدهای سازنده در مورد تولید این اثر سینمایی هستیم تا در تولیدات آتی شاهد آثار بی‌نقص‌تری باشیم.

همچنین در این نشست حامد جعفری، تهیه کننده انیمیشن «شاهزاده روم» به ایراد سخن پرداخت و گفت: تولید این انیمیشن حاصل پشتوانه علمی سال‌ها تولید آثار پویانمایی است که با تلفیق چند شرکت انیمیشن‌سازی و ایجاد کنسرسیومی تحت عنوان «گروه هنری پویا» به انجام رسید.

تولید شاهزاده روم 15 ماهه و با صرف بودجه‌ای 2 میلیاردی به انجام رسید
وی افزود: کار تولید انیمیشن «شاهزاده روم» چیزی حدود 15 ماه به طول انجامید یعنی چیزی حدود نصف زمانی که معمولاً در مورد آثار مشابه انیمیشن‌سازی وقت صرف می‌شود که این نشان از پشتکار گروه سازنده و ایمان عملی به کاری که آن را انجام می‌دهند دارد.

جعفری در پایان گفت: اینکه گفته می‌شود به جای هزینه در ساخت انیمیشن می‌توان به سمت تولید سینمای رئال بود نیز باید بگویم که این انیمیشن با بودجه کمتر ار 2 میلیارد ساخته شد در شرایطی که مثلاً در مورد انیمیشن «تهران 1500» که فرمتی مشابه با این کار داشت هزینه‌ها بسیار بالاتر بود که البته می‌توان آنها را از نظر کار گرافیکی و تکنیکی مورد قیاس قرار داد و دید که کدامیک بهتر تولید شده است.

یادآور می‌شود، انیمیشن سینمایی «شاهزاده روم» که به زندگی ملیکا(نرجس خاتون) مادر بزرگوار حضرت مهدی(عج) می‌پردازد در سی و سومین جشنواره بین‌المللی «فیلم فجر» به نمایش درآمد و از آن تقدیر شد.

آرمان هیأت