آرمان هیأت - نوحه‌‌ها پیام مبارزه داشته باشد/ عزاداری واقعی بازدارنده گناه است

نوحه‌‌ها پیام مبارزه داشته باشد/ عزاداری واقعی بازدارنده گناه است

ماشاالله عابدی، مداح اهل بیت(ع) گفت: گریه‌ سیاسی یعنی اشکی که موجب تهییج مبارزه‌ با ظلم شود. نوحه‌ها باید پیام داشته باشد و پیام آن باید مبارزه، مجاهده و سازندگی باشد.

حاج ماشالله عابدی از مداحان نام‌آشنای تهران است که سال‌هاست در شب‌های جمعه و در شب‌های ماه مبارک رمضان در مسجد شهدای تهران به نوکری اهل بیت مشغول است. به مناسبت ماه محرم و ایام عزاداری حضرت اباعبدالله(ع) مصاحبه‌ای با این مداح با اخلاص اهل بیت ترتیب دادیم و نظر ایشان را در مورد برخی مسائل معطوف به هیئت و عزاداری محرم جویا شدیم. حاج ماشالله در مقدمه این مصاحبه روایتی از امام رضا (ع) به ریان ابن شبیب در مورد ماه محرم را قرائت نمودند. این روایت مربوط به روز اول محرم است که وقتی ریان به خدمت حضرت رضا(ع) می‌رسد، آن حضرت این روایت را برای او می‌خواند. حاج ماشالله عابدی در ابتدا با حال و هوای خاصی این روایت را برای ما قرائت کرد تا به این جمله رسید: «یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ کُنْتَ بَاکِیاً لِشَیْ‌ءٍ فَابْکِ لِلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ»، ای پسر شبیب هرگاه خواستی بر چیزی گریه کنی بر حسین ابن علی ابن ابی طالب گریه کن. «یَا ابْنَ شَبِیبٍ إِنْ بَکَیْتَ عَلَى الْحُسَیْنِ ع حَتَّى تَصِیرَ دُمُوعُکَ عَلَى خَدَّیْکَ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتَهُ صَغِیراً کَانَ أَوْ کَبِیراً قَلِیلًا کَانَ أَوْ کَثِیراً» اگر کسی بر امام حسین گریه کند کما اینکه اشکش بر روی گونه‌ها جاری شود خدا همه‌ گناهانش را می‌آمرزد، کوچک باشد یا بزرگ، کم باشد یا زیاد. حاج ماشالله در ادامه صحبت تأمل بیشتری در مورد این روایت می‌کند و می‌گوید: نه هر گریه‌ای و نه هر اشکی! گریه‌ بر امام حسین کمیاب است. در گریه‌ شکسته دلان آب داخل است! اما به هر جهت این اثرات وجود دارد. از مرحوم علامه‌ی طباطبایی سوال کردند که چطور ممکن است با یک قطره اشک برای امام حسین(ع) خدا این همه گناه را ببخشد؟ ایشان جواب خیلی دقیقی دادند، من مفهومش را می‌گویم، فرمودند که ما همه بر این قائلیم که اگر کسی توبه کند، هرچه گناه بزرگی هم داشته باشد خدا می‌بخشد، توبه چیست؟ یک استغفار و یک پشیمانی است. یعنی اگر واقعاً پشیمان بشوید خدا می‌بخشد، همه ما به این قائلیم. حالا مگر توبه کردن و پشیمانی چه کاری و چه عملی است؟ ما می‌گوییم استغفرالله ربی و اتوب الیه و امیدواریم که خدا همه‌ گناهانمان را ببخشد. اگر کسی بگوید که در صورت استغفار واقعی خدا گناهان انسان را می‌بخشد، کسی تعجب نمی‌کند و همه قبول می‌کنند، حالا اینکه اگر کسی بر امام حسین گریه کند خدا او را می‌بخشد چه تفاوتی با آن استغفار دارد؟ مگر استغفار خیلی کار بزرگی است؟ به هر جهت استبعادی نیست از اینکه به واسطه‌ یک قطره اشک خدا همه‌ گناهان را ببخشد. منتهی انسان بعد از آن باید مراقب باشد. اگر انسان درست و حسابی بر امام حسین(ع) گریه کند، خدا یک ترتیبی می‌دهد که بعد از آن هم کارهایش راه می‌افتد یعنی دیگر به دنبال معصیت نمی‌رود. در ادامه مشروح مصاحبه با این مداح اهل بیت را می‌خوانید؛ *قبل از اینکه وارد بحث شویم، یک سوالی که در رابطه با همین توضیح شما ایجاد شد این است که به نظر شما عزاداری و اشک بر سیدالشهدا باید چه نتیجه و اثری داشته باشد؟ اگر بخواهیم تشبیه کنیم مثل نماز که قرآن می‌فرماید «ان الصلاة تنهی عن الفحشا و المنکر» اما چه می‌شود که نمازخوان‌ها بعضاً معصیت و فحشا و منکر انجام می‌دهند؟ این اشکال به قرآن که نیست! ولی اگر صلاة به معنای واقعی‌اش باشد تنهی عن الفحشاء و المنکر هم هست. اگر نمازخوانده شد ولی تنهی عن الفحشا و المنکر نبود، معلوم است که آن نماز، نماز نیست. از این طرف هم اگر گریه و عزاداری بر امام حسین(ع)، درست و حسابی باشد واقعاً پرهیز از گناه هم به همراهش خواهد بود. اگر عزاداری باشد ولی پرهیز از گناه نباشد معلوم می‌شود در این عزاداری یک خدشه‌ای وجود دارد. بنابراین اگر گریه‌ بر امام حسین(ع) به معنای واقعی باشد آن وقت تبعاتش کناره گیری از گناه و فحشا و منکر است. حالا ممکن است پیش بیاید که کسی بازهم آلوده شود، اما اگر آلودگی ادامه پیدا کند، این توفیق اشک هم از او سلب می‌شود، این‌ها با هم پیوسته است. به قول مفتقر: «از گنه من مگو که زاده‌ آدم، ناخلف هستی اگر گناه ندارد»، غیر معصوم ممکن است معصیت کند ولی باید در تدارک باشد، یک راه تدارک همین گریه‌ بر امام حسین(ع) و استغفار و توبه است. *به نظر می‌رسد که لازم باشد ما یکبار دیگر برگردیم و یک تعریف مناسبی از مجموعه‌ هیئت ارائه دهیم. از نظر شما چه تعریفی می‌شود از بحث هیئت داشت؟ در ضمن این تعریف، نگاه اهل بیت را نسبت به این موضوع تبیین بفرمایید. به نظر می‌رسد نگاه عده‌ای صرفاً عزاداری باشد و فقط به پوسته و ظاهر عزاداری نگاه می‌شود و نگاه تربیتی در خصوص هیئت وجود ندارد. خدا رحمت کند مرحوم آیت‌الله شاه آبادی بزرگ را، استاد اخلاق امام، که امام خیلی نسبت به ایشان اظهار ارادت می‌کردند. گاهی امام راحل در کتاب‌هایشان وقتی اسم آقای شیخ محمد علی شاه آبادی را می‌آورند، «روحی‌فدا» می‌گفتند. خیلی از ایشان تجلیل می‌کنند و ایشان را بزرگ می‌دانند. تا آن جایی که من می‌دانم بنیان گذار این هیئت‌ها با این خصوصیت آقای شاه آبادی بوده است، ایشان توصیه کرده که روضه خوانی‌ها را به خانه‌ها ببریم و راه بیاندازیم و از آن زمان بالاخره در خانه‌های مختلف دور هم جمع می‌شدند، به عنوان هیئت، مثلاً پرچمی می‌زدند تا به این جاها رسید. کم کم هیئت‌ها متعددی شکل گرفت که هدفشان هم این بود که روضه خوانی‌ها به خانه‌ها رواج پیدا کند. اما آن مجالس فقط صرفاً روضه نبود، روضه یک قسمتی از برنامه‌ای بود که در خانه‌ها برگزار می‌شد چه بسا بیشترش چیزهای دیگر بود. ببینید برای ترقی و تکامل دو بال نیاز است یک بال معرفت و یک بال عاطفه. روضه خوانی و سینه زنی بال عاطفی این سیر و تکامل است. اگر فقط به این‌ها اکتفا شود انسان به مقصد نمی‌رسد. یک دسته این‌گونه‌اند و یک دسته‌ دیگر هم برعکس فقط به دنبال معرفت هستند، فقط می‌گویند جمع شوید تا با هم مطالب علمی بگوییم و آن جنبه عاطفی را رها کرده‌اند، آن‌ها هم به مقصد نمی‌رسند. من به یاد دارم که وقتی قبل انقلاب یک دسته‌ای از همین گروه‌ها به سینه زنی و عزاداری اشکال می‌کردند و می‌گفتند بروید و مشت‌هایتان را به سینه‌ دشمن بزنید، جنگ که شد همان‌ها، یک کدامشان برای جنگ و مبارزه و جبهه نیامدند. اولین نفرات همین هیئتی‌ها و سینه زن‌ها بودند. به هر جهت دو بال لازم است، اگر بخواهیم هیئت‌ها نتیجه‌ مطلوب داشته باشد باید هم بال معرفتی و هم بال عاطفی را مورد توجه قرار دهیم. اگر این دو کنار هم باشد نتیجه بخش است. البته من عقیده‌ دارم که امروزه وضعیت هیئت‌ها و عزاداری‌ها با همه‌ نقایصی که هست به مراتب بهتر از گذشته است. یعنی بعد از انقلاب هیئت‌ها و عزاداری‌ها به مراتب بهتر و کارسازتر از قبل انقلاب است. *حضرت امام فرمودند ملت ما ملت گریه‌ سیاسی است، یا حضرت آقا هم اخیراً فرمودند هیئت‌ها نمی‌توانند سکولار باشند. تلقی شما از موضوع گریه‌ سیاسی چیست و چه مفهومی در خصوص گریه‌ سیاسی وجود دارد؟ امام هم که این فرمایش را فرمودند، برداشت از فرمایشات معصومین است، مثلاً در زیارت عاشورا همه می‌خوانند که «انی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم الا یوم القیامة»، یعنی تا روز قیامت با هرکسی که با شما سازش داشته باشد، سازش داریم و با هر کسی که با شما بجنگد، می‌جنگیم. این همان مکتب سیاسی امام حسین(ع) است. یک مفهومش این است که ما بفهمیم هر کس رفتارش مثل یزید است، ما باید با او بجنگیم و با او دربیفتیم. بنابراین گریه‌ سیاسی یک معنایش همین است که این اشک موجب تهییج مبارزه‌ با ظلم شود. این گریه‌ سیاسی است. اگر انسان مفهوم واقعی گریه بر امام حسین(ع) را بفهمد، همه‌ دین در آن وجود دارد. مقام معظم رهبری حتی فرمودند نوحه‌ها باید پیام داشته باشد. پیام آن باید مبارزه، مجاهده و سازندگی باشد. قدم اول برای خودمان، قدم بعدی هم برای جامعه است. حضرت امام یک تعبیری دارند مبنی بر اینکه فرمودند: تا پای این انقلاب سینه زن نباشد این انقلاب حفظ نمی‌شود و در جای دیگری موتور محرکه‌ قیام ۱۵ خرداد را از همین هیئت‌ها می‌دانستند. سوال من این است که با توجه به این پیشینه‌ای که وجود داشته است در حال حاضر هیئت‌ها باید چه نیازی را از انقلاب اسلامی برآورده کنند؟ و چه انتظاری از هیئت‌ها می‌رود؟ به فرمایش امام شروع انقلاب از همین هیئت‌ها بود، یعنی عظیم‌ترین تظاهراتی که دیگر شاه را آماده‌ی فرار از کشور کرد، تظاهرات تاسوعا و عاشورا بود. مردم قبلاً روز تاسوعا و عاشورا دسته به راه می‌انداختند و بیرون می‌آمدند اما آن زمان امام به این حرکت، جهت داد و در دستجات مرگ بر آمریکا می‌گفتند و علیه شاه شعار می‌دادند. واقعاً عامل پیروزی انقلاب همین محرم و عاشورا و امام حسین(ع) و هیئت‌ها بود. بعد هم که جنگ شد، اول نفراتی که جبهه رفتند همین هیئتی‌ها و سینه‌زن‌ها بودند و در جبهه هم آن چیزی که آن‌ها را گرم نگه می‌داشت همین عزاداری‌ها بود. اصلاً یک عامل برپا ماندن انقلاب تا به حال؛ همین هیئت‌هاست، همین دعاها، ذکرها، شعارها و فریادها است. این‌ها عامل دوام انقلاب است و عامل پیروزی آن هم بود. *یکی از تهدیدهایی که در رابطه با بحث هیئت‌ به صورت خاص با آن مواجه هستیم، ظهور و بروز یک جریانی به نام جریان تشیع انگلیسی است، که آقا هم چندین بار در رابطه با آن هشدار داده‌اند. به نظر شما خطرناک‌ترین مولفه‌های فکری این جریان که الان بعضا دامن‌گیر هیئت‌های ما هم شده، چیست و چگونه باید با آن مواجه شد؟ خطرناک‌ترین کاری که این گروه انجام می‌دهد، ایجاد تفرقه است. یک مصداق بارز ایجاد تفرقه هم همین است که علناً به این طرف و آن طرف لعن می‌کنند و به این و آن بد می‌گویند و به هر جهت یک جریانی وجود دارد که می‌خواهد این تفرقه ایجاد شود، چراکه اگر بین مسلمانان تفرقه ایجاد شود حکومت بر آن‌ها خیلی آسان می‌شود. الان عده‌ای هستند که حداقل حرفی که انسان می‌تواند راجع به آن‌ها بزند این است که آنها آدم‌های ساده لوحی هستند. این‌هایی که الان به تفرقه دامن می‌زنند، با این روحیه اگر در صدر اسلام و در زمان امیرالمومنین(ع) بودند، حتماً مقابل امیرالمومنین می‌ایستادند. لذا کار پر خطر این گروه ایجاد تفرقه است که این شود به نفع دشمن است. *به نظر شما اصلی‌ترین پیام یا شعار عاشورا چیست؟ پیام مهم عاشورا، پیام دشمنی با دشمنان اهل بیت است. به نظر من بهترین ماخذ پیام‌های عاشورا زیارت عاشورا است. لعن یعنی چه؟ یعنی از خدا بخواهیم که دشمن امام حسین را از رحمت خودش دور کند. انی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم و ولی لمن والاکم و عدو لمن عاداکم، این شعار عاشورا است. با هر کس که با شما دوست است، ما هم با او دوست هستیم و هر کس که با شما دشمن است، ما هم با او دشمن هستیم. حالا دشمن آن زمان یزید و شمر بوده و دشمن این زمان هم آمریکا و انگلیس و صهیونیست است. بنابراین باید تا می‌توانیم میان خودمان اتحاد و اتفاق ایجاد کنیم و خود را آماده مبارزه با مخالفین و دشمنان اسلام و انقلاب و دین سازیم. اهل بیت اهل مبارزه بودند. چرا امام موسی بن جعفر ۷ سال یا به روایتی ۱۴ سال در زندان بود؟ چون اهل مبارزه و مجاهده بود. چرا با امام حسین(ع) در روز عاشورا این‌گونه رفتار کردند؟ اگر با یزید سازش می‌کرد عاشورایی رخ نمی‌داد. چرا امیرالمومنین صبر کردند؟ در آن موقعیت در مقابل آن همه جسارت‌ها صبر کرد، به چه خاطر؟ به خاطر بقای اسلام و دین. الگوهای ما همین‌ها هستند. الگوهای عملی و مصداق‌های عملی، نمونه‌های بارز و روشن که در این راه استقامت و صبر کردند و جان خود را دادند.