آرمان هیأت - تجلی واقعه کربلا در ادبیات داستانی انتشارات سوره مهر

تجلی واقعه کربلا در ادبیات داستانی انتشارات سوره مهر

ماه محرم در کنار ابعاد تاریخی، مستند و پژوهشی که مخاطبان خاص خود را دارند در ادبیات داستانی نیز منعکس شده است.‌

به گزارش پایگاه خبری حوزه هنری، پرداختن ادبیات داستانی به این واقعه و مضامین مذهبی مشابه از آن رو اهمیت دارد که با ساده‌سازی و نه البته سطحی‌سازی وقایع، باعث جذب مخاطب بیشتر و ماندگاری آن اتفاق خواهد شد. این موضوع، البته در سطح درخوری در کشورمان رخ نداده است. با اینکه برای انتقال مفهوم به عامه مردم با سطح اندیشه و دانش متفاوت، نیازمند بیان مفاهیم عمیق به ساده‌ترین شکل ممکن هستیم و داستان‌گویی یکی از این شیوه‌هاست، متاسفانه خط و مرزهای پیدا و ناپیدا، خودساخته و دیگرساخته، سبب شده‌اند نویسندگان از ورود به این حوزه‌ها اجتناب کنند. انتشارات سوره مهر حوزه هنری تلاش کرده در حیطه‌های مختلف به مسائل مذهبی بپردازد و به واقعه عاشورا و قیام امام حسین(ع) نیز در ادبیات داستانی و بیان این حماسه به شکل یک داستان جاودانه توجه نشان داده است. با این حال، با مروری بر کارنامه این نوع از کتاب‌ها، می‌توان دریافت هنوز جای خالی زیادی برای ورود به این حوزه وجود دارد و می‌توان با حمایت و تشویق نویسنده‌ها برای ورود به این عرصه و بیان هنرمندانه اتفاق عظیمی که در ماه محرم رخ داده است، مخاطبان تشنه این گونه کتاب‌ها را سیراب کرد؛ هر چند که عاشورا داستانی است که هرچه نوشته ‌شود، باز هم ناگفته می‌ماند. در ادامه، نگاهی می‌اندازیم به کتاب‌هایی که از سوی انتشارات سوره مهر در حوزه ادبیات داستانی منتشر شده و موضوع قیام امام حسین (ع) را محور خود قرار داده‌اند: عطر عطش این کتاب که در سال 1390 و در 104 صفحه برای نخستین بار منتشر شد، نوشته سارا عرفانی است. داستان‌های مینی‌مال کتاب «عطر عطش» فرم تازه‌ای را برای مفهوم بزرگ عاشورا انتخاب کرده‌اند؛ فرمی که نیاز زمانه ماست. داستان‌های کتاب، روایت پیوند عاشوراست با همه اجزای زندگی. در این داستان‌ها نیز مثل همه داستان‌های مینی‌مال، قصه بدون مقدمه و زمینه‌چینی می‌آید و بی‌نیاز از جمع‌بندی پایان می‌گیرد. حسی شاعرانه و ناگهانی که در لحظه رخ می‌دهد و جایی برای پرداختن به شخصیت‌ها نیست. سخن گفتن از عاشورا مقدمه نمی‌خواهد، قهرمانش نیازمند تعریف نیست و بسترش، بستر مبارزه حق و باطل در تمام قرون است. به همین خاطر است که می‌شود عاشورا را حتی در یک کلمه خلاصه کرد در‌‌ همان کلمه‌ای که خود اوست. و بعد نشست و این داستان یک‌کلمه‌ای را سال‌ها و سال‌ها، با عشقی تمام‌نشدنی خواند. راز سر به مهر این مجموعه داستانی تالیف مرحوم حسین حداد و بهروز واثقی است. «راز سر به مهر» مجموعه‌ای از 24 داستان کوتاه از 15 نویسنده است که در فاصله زمانی 35 سال پیش تا سال انتشار نوشته شده‌اند. در این کتاب آثاری از سید مهدی شجاعی، قیصر امین‌پور، محمدرضا بایرامی، زهرا زواریان، مجید شاه‌حسینی، داوود غفارزادگان و... ارائه شده است. بیشتر داستان‌های این مجموعه پیش از قرار گرفتن در کنار هم به طور مجزا یا در کنار آثاری دیگر توسط ناشران مختلف منتشر شدند اما حسین حداد آن‌ها را در فاصله زمانی ذکر‌ شده از ادبیات عاشورایی انتخاب کرده و در کنار هم در یک مجموعه قرار داده است. ارائه مضمون عاشورا در قالب داستان امروز، تقارن جبهه‌های مقاومت در دفاع مقدس با عاشورا و نگاه تازه به مقوله و موضوع کربلا و نیز برگزیده شدن در جشنواره‌ها و همایش‌های مرتبط از جمله معیارهای انتخاب داستان‌های این مجموعه است. روز خشم «روز خشم» نوشته سینا علوی، عنوان کتابی است که در آن زندگی حجر بن عدی از زمان شورش تا شهادت وی توسط دستگاه معاویه به شکل داستان روایت شده است. در این کتاب موضوعات و مواردی همچون کینه‌توزی‌های معاویه نسبت به یاران حضرت علی‌(ع) پس از شهادت ایشان، ماجرای شهادت امام حسن مجتبی(ع) و مخالفت‌های حجر بن عدی با افرادی همچون عمرو بن حریث که در مساجد قبل از شروع خطبه حضرت علی(ع) را مورد لعن و نفرین قرار می‌دادند و... پرداخته و روایت شده است. حجر بن عدی از بزرگان قبایل عرب است که در شهر کوفه زندگی می‌کرد. وی در سال 50 هجری به علت فشارهای زیادی که دستگاه معاویه و ابن زیاد حکمران وی در کوفه به شیعیان وارد می‌کردند، تصمیم به شورش گرفت و پس از مبارزات زیاد توسط عوامل معاویه دستگیر و به شام برده می‌شود و در محلی به نام «مرج‌العذرا» به شهادت می‌رسد. ده سال پس از شهادت وی قیام عاشورا حادث شد. نام این کتاب از آیه ١٦ سوره دخان گرفته شده است که می‌‌گوید: «روز خشم بزرگ فرا می‌رسد، ماییم انتقام‌گیرندگان.» منظومه شهیدان کربلا همایون کاشانی در حماسه منظومه شهیدان، رشادت‌های این قهرمانان عرصه عشق و ایثار را در قالب ترکیباتی دلنشین به زبانی موزون و بسیار جذاب بیان کرده است. طبع همایون در تشریح و توصیف قهرمانی‌های عاشقان الله و پیروان سیدالشهدا(ع) آن‌چنان لطیف و دل‌انگیز است که خواننده را مسحور کرده و بی‌اختیار بیت به بیت دنبال خود می‌کشاند. منظومه شهیدان با نام خدا آغاز می‌شود و پس از آن شرح کاملی از چگونگی هجرت و سفر حضرت امام حسین(ع) و یاران رشیدش به سرزمین نینوا و خطه تفتیده کربلا و مواجه شدن وی با حربن‌ یزید ریاحی و توصیف آزادگی و شهادت این قهرمان آزاده و تشریح کامل واقعه عاشورا و شهادت یاران امام حسین(ع) اعم از علی بن حر، زهیربن قین، جناده، حبیب بن مظاهر، سعید، مسلم بن عرسجه و شیرزن عرصه نبرد کربلا نجریه و پرپر شدن گل زندگی، شش ماهه رباب و توصیف دلاوری‌ها و مردانگی‌های شیر بیشه شجاعت و مظهر وفا، حضرت ابوالفضل عباس(ع) و شرح غم‌ها و قهرمانی‌های کاروان اسرا و رسیدن به شام، خطبه حضرت زینب کبری(ع) را به زیبایی هر چه تمام‌تر نشان می‌دهد. در این مجموعه عنوان و موضوع هر مثنوی در ابتدای آن ذکر شده است. شاعر در آغاز کتاب می‌گوید: «تنها حسین(ع) حسین است. کسی را حد آن نیست که در حسین(ع) سستی و کاستی ببیند، توان آن هم نیست که به وی چیزی بیفزاید.‌ سیدرضا آل یاسین متخلص به همایون کاشانی نویسنده این کتاب است که در 598 صفحه و در قطع رقعی منتشر شده. تجلی جلال و جمال محمود شاهرخی، نویسنده کتاب «تجلی جلال و جمال» است. این ‌کتاب که از مجموعه کتاب‌های ادبیات آیینی مرکز آفرینش‌های ادبی ‌حوزه هنری است، گوشه‌ای از فضایل امام حسین (ع) را در خود جای داده است. وصف ‌رخساره خورشید، فیض حضور، آینه جلال، کیمیای مراد، سفینه نجات، بر آستان جانان، ترک مراد و این شرح بی نهایت، عناوین بخش‌های کتاب است که در آنها به بررسی صفات، فضائل و‌ کمالات امام حسین (ع) پرداخته شده است. زبان شیوا و نثر ادبی از مهم‌ترین ویژگی‌های این کتاب است و نویسنده در هر بخش سعی کرده مطالب خود را با اشعار و نثرهای کهن فارسی همراه سازد. زیبای زیر خاک خفته «زیبای زیر خاک خفته» مجموعه‌ای از گزینه داستان‌هایی است اثر داستان‌نویس افغانی، رهنورد زریاب. زریاب به باور کارشناسان و اهل فن یکی از قله‌های بی‌بدیل ادبیات داستانی افغانستان و از افتخارات زبان و ادبیات معاصر فارسی است. در این مجموعه تعدادی از داستان‌های کوتاه و زیبای رهنورد گردآوری شده است. برخی کلمات آن که افغانی هستند در واژگان فارسی ایرانی وجود ندارد. اما با وجود این واژگان، فهم مطلب برای مخاطب بسیار آسان و دلپذیر است. غالبا‌ در داستان‌ها از توصیفات جزئی بهره فراوان برده شده و آرایه‌های ادبی همچون تشبیه و جان‌بخشی به آن طراوت ویژه‌ای بخشیده است. در غالب داستان‌ها غمی پنهان و اندوهی ناگزیر دیده می‌شود. در برخی داستان‌ها، اعتقادات مردم افغان به تصویر کشیده شده، همچون داستانی که از امام حسین(ع) سخن به میان آورده و نشانی از اعتقاد پاک این مردم به ائمه و بزرگان دارد. به دنبال صدای او «به دنبال صدای او» مجموعه‌ای است که قصه‌هایش هر کدام آهنگ خاص خود را دارند، اما مثل سازهایی در یک ارکستر بزرگ، در نقطه‌ای با یکدیگر به وحدت می‌رسند که اوج زیبایی و هنر است. محمدرضا بایرامی نویسنده این کتاب، در داستان «قربانی» ترس و تردید پسری را در روز عاشورا به تصویر می‌کشد که به خاطر نذر پدرش از کودکی قمه‌زنی کرده است. داستان شروعی زیبا، قدرتمند و غافلگیر کننده دارد و تردیدهای درونی و مذهبی اسماعیل یکی از درخشان‌ترین فصل‌های این مجموعه را شکل داده است. بایرامی در داستان «قربانی» به نقد سنت‌های غلط عزاداری برای امام حسین(ع) می‌پردازد. بی‌آنکه در دام شعارگویی بیفتد و وظیفه اصلی قصه‌گویی خود را فراموش کند.