آرمان هیأت - بررسی کارکردهای تاریخی زیارت‌نامه‌های عاشورایی در «جستارهای عاشورایی»

بررسی کارکردهای تاریخی زیارت‌نامه‌های عاشورایی در «جستارهای عاشورایی»

در کتاب «جستارهای عاشورایی» که شامل سلسله مباحث علمی دین‌پژوهان در واکاوی نهضت حسینی بوده و به تازگی منتشر شده، کارکردهای تاریخی زیارت‌نامه‌های عاشورایی بررسی شده است.

کتاب «جستارهای عاشورایی» شامل سلسله مباحث علمی دین‌پژوهان در واکاوی نهضت حسینی است که به تازگی منتشر شده. این کتاب که از شمار نشست‌های مناسبتی است به ایام محرِم و صفر و رویدادهای تاریخی و مذهبی این دو ماه اختصاص یافته. سخنرانان در این مباحثات کوشیده‌‌اند تا به واکاوی موضوعات تاریخی، کلامی و اجتماعی چالش‌برانگیز نهضت حسینی و نیز واقعۀ عاشورای سال 61 هجری پرداخته، در حد بضاعت خود پرده غبار و ابهام را از آن بردارند.‌ کتاب حاضر، مجموعه گفتارهایی است که به مناسبت ماه محرم و ایام سوگواری سرور آزادگان و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در حضور گروهی از پژوهشگران علوم دینی در محل دبیرخانه دین‌پژوهان کشور ایراد شده است. جلسات یاد شده، در ادامه سلسله نشست‌های علمی مناسبتی دبیرخانه است که پس از مختصری ویرایش با حفظ و آهنگ خطابه و درس‌گفتار تنظیم و تدوین شده و ترتیب مطالب، نیز بر اساس تاریخ ایراد آن انجام پذیرفته است. در مباحث «جلوه‌های اخلاقی در نهضت حسینی» استاد محمدجواد صاحبی به بیان «عقیده امام محمد غزالی درباره مشکل جامعه اسلامی»، «روایت اکثم بن صیفی»، «سفارش امام حسین(ع) به مکارم اخلاق»، «نهضت امام حسین(ع)، نهضتی اخلاقی»، «رابطه بین اصلاح فرد و اصلاح اجتماع»، «رذیله اخلاقی استبداد»، «تاثیر استبداد در جامعه»، «فرق دین با مکاتب بشری»، «صفات اخلاقی در زندگی مسلمان»، «جایگاه مشورت در نهضت اباعبدالله(ع)»، «تغییر دیدگاه نسبت به شخصیت‌های تاریخی»، «زهیر، مجذوب اخلاق امام حسین(ع)»، «همراهی ضحاک بن عبدالله مشرقی با امام حسین(ع)»، «ایمان، مانع خشونت و ترور» و «جنبه‌های اخلاقی و عاطفی در روز عاشورا» پرداخته است. محسن الویری نیز به بحث درباره کارکردهای تاریخی زیارت‌نامه‌های عاشورایی با تکیه بر زیارت اربعین پرداخته است. به گفته وی متون دینی، ادعیه و زیارت‌نامه‌های ما اغلب دلالت‌های تاریخی بسیار ارزشمندی دارند. اگر به حیطه‌های معنایی و دلالت‌های تاریخی متون دینی به ویژه زیارت‌نامه‌ها وارد شویم از این طریق هم می‌توانیم درباره صحت صدور تمام یا بخشی از زیارت‌نامه‌ها با قاطعیت بیشتری درباره نفی یا اثبات آن سخن بگوییم و هم می‌توانیم فهم دقیق‌تری از آنها داشته باشیم ومهم‌تر از آن می‌توانیم از این متن نقبی به واقعیت تاریخی بزنیم و از متن به سوی واقعیت گذار کنیم. مهری مهریزی نیز به بیان اهداف قیام امام حسین(ع) پرداخته و نظریه‌های گوناگون در باب اهداف قیام امام حسین(ع)، رویکردهای حادثه عاشورا، ارتباط رویکردها با اهداف، ظرفیت متون مقدس برای برداشت‌های مختلف، رفتار انسانی امام حسین(ع) با دشمنان، جاهلیت اجتماعی و رعایت اخلاق در حادثه کربلا را تشریح کرده است. وی همچنین به نقش بانوان در نهضت حسینی پرداخته است. در خطبه‌های حضرت زینب(س) آموزه‌های بلندی است. در موارد متعددی استنادهای قرآنی خیلی بلندی پیدا می‌شود، در تحلیل‌ها، پیش‌بینی تاریخ، جامعه‌شناسی تاریخ، آینده تاریخ و آموزه‌های بلند قابل ذکر است. همچنین سیدحسن اسلامی به بیان آسیب‌های اخلاقی در پژوهش‌های عاشورایی پرداخته است. عمومی‌سازی برخی مباحث مناقشه‌انگیز، ارائه تصویری مخدوش از نظریات حریف، عرضه یادداشت‌های شخصی به جامعه علمی، حساسیت یک سویه نسبت به دیدگاه‌های مخالف، بی‌توجهی به پژوهش‌های دیگران و مجموعه‌سازی‌های نامناسب خطاهای شش‌گانه در عاشوراپژوهی هستند. آیت‌الله محمد هادی یوسفی غروی نیز به «هاشمیان در نهضت حسینی» پرداخته است. از جمله مباحث وی می‌توان به طرح شبهه در مجمع‌البیان، نقل مناقب از کتب شیعی، هاشمیان در کربلا، تقلید از ابی‌مخنف، مقتل محرف، شیوه کار ابی‌مخنف، حر و نامگذاری او و تعطیلی عاشورا در تاریخ اشاره کرد. کتاب «جستارهای عاشورایی» را نشر «دارالتهذیب» در 128 صفحه و بهای 4500 تومان منتشر کرده است.