«بررسی آرا و اندیشه های حکمی و تفسیری آیت الله جوادی آملی از منظر پژوهشگران» در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران با حضور غلامحسین ابراهیمی دینانی (چهره ماندگار فلسفه) و اسماعیل منصوری لاریجانی (استاد عرفان و فلسفه) برگزار شد.

به گزارش خبرنگار شفقنا، غلامحسین ابراهیمی دینانی با بیان اینکه ابتدا بهتر است به واژه دانشگاه بپردازم، افزود: قبل از پرداختن به موضوع همایش، بهتر است ابتدا در مورد واژه دانشگاه صحبت کنم؛ دانشگاه محل دانش است که در زبان عربی “الجامعه” و در زبان انگلیسی “university” گفته می شود و جایی جامع است تمامی علوم بوده و همه چیز در آن وجود دارد بنابراین، دانشگاه یعنی محل دانش و علوم که با هم خصومتی ندارند.

او ادامه داد: البته ممکن است صاحبان علوم گاهی شیطنتی داشته و متخصصان این علوم یکدیگر را قبول نداشته باشند. دانشمندان گذشته ما به علوم زمان خود احاطه داشتند اما در روزگار ما به دلیل اینکه علوم نسبت به گذشته گسترده تر و تخصصی تر شدند، دانشمندان نمی توانند به همه علوم دست پیدا کنند.

این استاد فلسفه دانشگاه تهران با اشاره به رشته فقه و فلسفه توضیح داد: این دو رشته در طول تاریخ با مشکلات زیادی روبرو بودند البته این موضوع تا امروز هم ادامه دارد. فلسفه، دشمنان بسیاری داشته است که این دشمنی گاه از سوی برخی از فقها و حتی برخی از عرفا وجود داشته است. برای مثال عطار در یکی از ابیات اشعار خود «کاف کف» را خوشتر از «فا فلسفه» می داند؛ بنابراین فقه و فلسفه در طول تاریخ با ماجراهای بسیاری روبرو بوده اند و فیلسوفان بسیاری در این راه جان خود را از دست دادند مانند “سهروردی” و چنانکه ملاصدرا به شهرهای دیگری تبعید شد و ابن سینا هم آواره شد.

این چهره ماندگار فلسفه باتوجه به ویژگی های “آیت الله جوادی آملی” عنوان کرد: البته در این میان بزرگانی بودند که هم فیلسوف و هم فقیه بودند مانند آیت الله جوادی آملی که می توان از ایشان با عنوان “فقیه الفلاسفه” و “فیلسوف الفقها” یاد کرد و نشان داد که فلسفه و فقه مشکلی با یکدیگر ندارند و یک فرد هم می تواند فیلسوف و هم فقیه باشد.

دینانی درباره ملاصدرا گفت: ملاصدرا از همه فقهای عصر خود فقیه تر بود، البته او فردی محدث بود که این جنبه ها بیشتر تحت الشعاع جنبه فلسفی این دانشمند قرار می گرفت؛ همچنین، “ابن رشد” فیلسوف اندلس یک دوره کتاب به نام فقه ابن رشد دارد که این شخص در عین حال هم فیلسوف بود و هم فقیه و البته براساس فقه خود چند سال قضاوت کرد؛ در عصر ما نیز علامه طباطبایی (ره)، استاد آیت الله جوادی آملی نیز از فیلسوفانی هستند که همزمان فقیه نیز به شمار می آیند.

دینانی با اشاره به اینکه من و آیت الله جوادی آملی افتخار شاگردی علامه طباطبایی را داشته ایم، تصریح کرد: حضرت علامه جلسات شبانه و پنهانی در برخی از خانه ها داشت که من و استاد جوادی آملی در این جلسات شرکت می کردیم و ایشان عضو ثابت و همیشگی این جلساتی بودند که به صورت شبانه پنجشنبه و جمعه های هر هفته برگزار می شد. علامه طباطبایی (ره) فیلسوف بزرگی است که شاگردان بسیاری هم تربیت کرد، بسیاری از مردم ایشان را مفسر می دانند اما از جنبه فلسفی علامه غافل هستند.

او ادامه داد: مرحوم طباطبایی فقیه و اصولی بزرگی بود و آثار بسیاری در این زمینه داشت و هر گاه ما اجازه چاپ این آثار را از ایشان می خواستیم با لهجه آذربایجانی پاسخ می داد که حالا به اندازه کافی منابع و آثار فقهی وجود دارد بنابراین هم می توان فقیه و هم فیلسوف بود. امروز هم شخصیت آیت الله جوادی آملی اینگونه است؛ بنابراین میان این دو دانش دشمنی وجود ندارد و از قضای روزگار می توان میان فقه و فلسفه مشترکاتی لحاظ کرد.

این استاد فلسفه دانشگاه تهران با اشاره به مشترکات دانش فقه و فلسفه اظهار کرد: فلسفه در خصوص هستی و قسم، شهادت و روح و تن سخن می گوید به عبارت جامع تر از تدبیر الهی در جامعه و فقه هم از فرمان الهی در جامعه سخن می گوید بنابراین فیلسوف از تدبیر الهی در آفرینش و فقیه از فرمان الهی صحبت می کنند با این وجود باید دید که آیا میان تدبیر الهی و فرمان او ناسازگاری وجود دارد؟

این چهره ماندگار فلسفه عنوان کرد: فیلسوف به باطن امور می رود و به ظاهر آن اکتفا نمی کند یعنی از احساس و تخیل به تعقل می رود و البته فقیه نیز اهل باطن است و همه احکام فقه که مربوط به عبادات است را بیان می کند، عبادت بدون قصد قربت باطل است و این سخن مورد اجماع تمامی فقهاست بنابراین قصد قربت نیز قصد نزدیکی به خدا و این امر جزو باطن است.

او افزود: مگر می شود فقه با تفکر و تعقل مخالفت داشته باشد؟ اما مردم گمان می کنند فلسفه شاخ و دم دارد در صورتی که فلسفه یعنی تفکر و تعقل و فکر نیز فرآیندی است که تمام امور را در خود جای داده و اگر فکر نبود گذشته و آینده و کسب قربت نیز معنایی نداشت.

این استاد دانشگاه، کسی که تعقل بیشتری دارد را دیندارتر دانست بیان کرد: دین را باید با تعقل فهمید شما اگر به مدعیان دینداری از جمله داعش در جهان اسلام نگاه کنید متوجه می‌شوید به رغم اینکه ابوبکر بغدادی دیندار و حافظ کل قرآن است به خاطر عدم تعقل به کجا رسیده است.

آرمان هیأت