آیت‌الله علی اکبر رشاد در مراسم "پیش همایش ملی فلسفه اخلاق؛ نکوداشت مقام علمی و اخلاقی آیت‌الله مجتبی تهرانی" که در حوزه‌ علمیه امام رضا (ع) برگزار شد، با بیان این که دین بر ۴ رکن معرفتی و معیشتی استوار است، اظهار کرد: اسلام احکام و باید و نبایدهایی دارد. در مکتب خاتم‌الانبیاء(ص) شرایطی برای فرد مسلمان ذکر شده است که در این شرایط به اخلاق توجه ویژه‌ای شده است. اصولا اخلاق پیامبر(ص) از اعجازات نبی مکرم اسلام است. بعد از اسلام آنچنان که باید و شاید به این مقوله اهتمام نورزیده‌ایم و در همیشه تاریخ نقدهای اخلاقی بوده است و این نقیصه را در ارباب علم، نخبگان و حوزه‌های علمیه و آحاد امت داشته‌ایم و متاسفانه توجه کمتری به این مقوله شده است.

این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: متاسفانه به قدری به این مقوله توجه نشده است که اکنون ما در جامعه و جهان به بداخلاقی و بد خلقی معروف شده‌ایم. در حالی که پیامبر اسلام (ص) همواره به دلیل خلق خوشی که داشتند افراد را به سمت دین اسلام جذب می‌کرد. اما ما امروز متهم به بداخلاقی می‌شویم. گرچه فریب‌کاران در این عرصه‌ نیز باعث شده اند که افکار عمومی در رابطه با اسلام تغییر کند ولی به هر حال ما هم مقصر هستیم و اهتمام کافی را به امر نداشتیم.

رشاد تاکید کرد: باید بپذیریم که اگر کاستی و ناراستی در جامعه است منشاء آن در کاستی و ناراستی‌هایی است که در جامعه علمی و معنوی وجود دارد. مردم ممکن است قاصر باشند چون ما تقصیر کرده‌ایم. ما همان مقدار که به کلام و سایر امور اهتمام ورزیده‌ایم باید به حوزه‌ اخلاق نیز توجه می‌کردیم. باید بگوییم که ما در بخش اخلاق فقیر هستیم. در حالی که سرمایه‌های زیادی را در رابطه با موضوع اخلاق در جامعه داریم. اما آنها را در حد انتظار و فراخور جامعه ترویج نداده‌ایم.

وی گفت: اگر بخواهیم کتب اخلاقی را فهرست کنیم، می بینیم این کتب بسیار کم است. فقه ما غنی است اما فقهای ما به مسائل روز آنچنان که باید و شاید نمی‌پردازند.

وی ادامه داد: ما باید در حوزه‌ علمیه از فقر اخلاق سخن بگوییم، حوزه‌های علمیه‌ ما برای معرفت و تولید اخبار معرفتی هیچ اقدامی نداشته‌اند و نواقص در این عرصه کم نیست. گاهی رفتارهایی را از برخی می بینیم که قابل تامل است. فرد باید به گونه‌ای رفتار کند که اخلاق او سرآمد سایر کارها و رفتارهایش باشد.

وی ادامه داد: ما در دین به تبلیغ دچار شدیم و بر اخلاق و ارزش‌ها اصرار کافی نمی‌شود. پارلمان قانون‌گذار داریم اما پارلمان اخلاق نداریم. در هر صورت ما این مشکل را از حوزه داریم و از حوزه است که به جامعه سرایت کرده و این گونه است که می بینیم وضع دانشگاه‌ها و جامعه ما نوعی اسف بار شده است ما باید بدانیم که می خواهیم به کجا برویم. و برای اخلاق باید به چه کسی مراجعه کنیم.

رشاد تاکید کرد: نظام و اخلاق ما دینی است و رهبران ما اخلاق‌مند و اخلاق گرا هستند و ارکان نظام عمومی ما نیز اهل معرفت، معنا و اخلاق هستند. اما چطور است که جامعه ما این چنین با اشکال روبرو است. مشکل کار کجاست؟

رئیس شورای عالی حوزه‌های علمیه‌ استان تهران ادامه داد: ما در مقام نظر باید در حوزه‌های علمیه کار کنیم. ما در فلسفه‌ اخلاق کار چندانی نکرده‌ایم. چند فیلسوف اخلاق در جامعه تربیت کرده ایم و چند نظریه در این عرصه تولید کرده‌ایم؟ ما در چهار دهه بعد از پیروزی انقلاب برای فقه حرف‌های زیادی داشته ایم و فقه روزگار ما بر اثر موهبت انقلاب اسلامی جهش و پیشرفت زیادی داشته است. به گونه‌ای که شاید در تایخ فقه هرگز این جهش نبوده باشد اما باید در حوزه‌ اخلاق نیز تا همین حد پیشرفت کنیم. ولی متاسفانه در این حوره کار زیادی نکردیم.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: ما باید همانگونه که فقه جواهری را تدریس می‌کنیم اخلاق جواهری نیز ارائه بدهیم تا فضای جامعه به لحاظ اخلاقی نیز رشد کند. ما علم اخلاق نداریم علوم اخلاقی داریم. مثل علوم اجتماعی و تربیتی. تاسیس مراکز تخصصی تحقیق و تدریس علوم مختلف اخلاق جزء واجبات است. ما یک مرکز تحقیقات اخلاق در قم داریم و چند گروه اخلاق در پژوهشگاه‌های فرا حوزوی داریم مثل همین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

وی گفت: اخلاق قلمرویی نیست که بتوان در حد چند گروه از آن بهره برد. ما باید اخلاق را نیز همچون فقه و کلام ترویج بدهیم. مجتهد اخلاقی فراوان داریم. اما مجتهد اخلاق کم داریم. آیت‌الله مجتبی تهرانی جزء افرادی بود که مجتهد اخلاقی و اخلاق بود و ایشان در فقه، اصول و اخلاق آیینه تمام نمای امام بودند. امام راحل نیز به امر اخلاق اهتمام ویژه‌ای داشتند. ایشان در زمان حیاتشان افزون بر سه هزار درس اخلاقی ارائه داده اند که ۹ هزار جلد آن منتشر شده و دروس ایشان کم و بیش از دوره‌های کامل اصول اخلاقی قلمداد می‌شود.

آرمان هیأت