دکتر محمدهادی همایون دانشیار دانشگاه امام صادق(ع) در کرسی نقد «کارکردهای تمدنی مهدویت در برپاداشت تمدن جامعه منتظر»که در مرکز همایش های غدیر برگزار شد، اظهار داشت: در تاریخ جوامع بشری، از قیام حضرت نوح تا قیامت، نقطه عطفی به نام ظهور در خود داردکه باید دنبال عناصر و شرایط تمدن ساز آن دوره با توجه به روایات و آیات که متصورکننده آخرالزمان هستند، باشیم.

وی با بیان این که در زمان ظهور، گفته می شود که علم گسترش یافته و عمومی می شود، بیان داشت: یکی دیگر از موضوعات مهم و قابل پیگیری در تمدن سازی، مبحث اقتصادی است.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: ظهور به عنوان اصل حاکم بر کل جریان تمدن سازی جامعه مهدوی بوده و در این باره می توان بیان داشت که دین یکی از عناصر تمدن ساز است و نقش بسزایی در تمدن سازی جوامع بشری دارد، لذا باید به مولفه ها و عناصر عصر ظهور که تکامل اخلاق، رشد و گسترش علم، دین باوری و... می باشد توجه نموده، و همواره باید دقت داشت که توسعه علم و گسترش آن، اساسا از موارد مهم تمدن اسلامی است.

وی یکی از عوامل سرزمینی را از عامل مهم تشکیل حکومت را سرزمین دانست وآن را اصلی ترین شرط تمدن سازی بر شمرد و افزود: با مطالعه تاریخ کمتر حکومتی را می توان یافت که بعد از قدرت بخشی به نظام خود ، به دنبال گسترش قلمرو سرزمینی نباشد، همچون بعد از تحقق جریان رنسانس که جنگ های متعددی بعد از آن اتفاق افتاد.

دانشیار دانشگاه امام صادق(ع) ابراز داشت: الگوی اسلامی باید به قلب دیگر جوامع بشری وارد شود، چرا که ایده انقلاب اسلامی در جریان بودن و تحلیل کردن تمدن اسلامی، نقش مهمی دارد، مانند اندیشه های امام خمینی(ره) که در کشورهای اسلامی اتفاق افتاده و به بیداری اسلامی منجر شد، یعنی این الگو قطعا به سطح کشورهای غیراسلامی هم خواهد رسید و تفکر امام راحل در قالب الگویی ارزشمند، درحال اثرگذاری است.

وی با بیان الگوی مقام معظم رهبری در ترسیم تمدن اسلامی اظهار داشت: این الگو با چهارمرحله از مهمترین مسائل فرهنگی، بر اساس مراحل تمدن سازی است، که در مرحله اول، انقلاب اسلامی مرحله بعد نظام اسلامی و دولت اسلامی است، مرحله سوم جامعه اسلامی و در مرحله آخر تمدن اسلامی را شامل می شود.

وی در پایان خاطر نشان ساخت: در زمینه سازی عصر ظهور مانندشکوفایی دین، تاسیس حکوت جهانی، بحث تکامل و رشد اخلاقی تا حدی که فرهیختگان در جامعه بشری حاکم خواهد شد.

*در مورد تمدن مفهوم روشنی نداریم

در ادامه نشست حجت الاسلام حبیب الله بابایی دیگر ناقد بحث مذکور ابراز داشت: به نظر می آید در ادبیات رایج ما در مورد تمدن مفهوم روشنی نداریم، ممکن است با حکومت، توسعه، تکنولوژی و فرهنگ خلط شود، بنابراین باید حیث مفهوم تمدن اسلامی را دریابیم.

وی در مورد نگاه مدرن به تمدن گفت: تمدن بین انسان و انسان رخ می دهد و در صورت انسانی بودن، می توان آن را تمدن نامید؛ گرچه در آن جامعه پیشرفتی هم باشد که در این صورت ، این پیشرفت غیر انسانی خواهد بود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: در نگاه قرآنی واژه های متعدی از قبیل ملک، امت، بلد و... داریم و از میان این واژه ها مناسب ترین حکم در بحث امت است که در آن واژه های اجتماعی وجود دارد.

وی در ادامه بیان داشت: در تمدن اسلامی قبل از هر چیزی با شناخت متن و حاشیه، مرکزیت تمدن غرب و تمدن اسلامی را هم بشناسیم و به تمایز دادن تمدن اسلامی از تمدن غرب توجه نموده، در عرصه گفتمان مهدویت هم بایستی امتی همسو با جریان مهدویت شکل دهیم.

حجت الاسلام بابایی گفت: ما نمی دانیم در دوره ظهور چه اتفاقاتی رخ می دهد بلکه باید امید داشته، دعا کنیم و به عنوان انسان منتظر، تمهیداتی را داشته باشیم.

وی در ادامه ابراز داشت: در همین رستا باید بدانیم جامعه منتظر با غیر منتظر چه تفاوت های دارد، به این بیان که در تمدن مدرن شاخصه هایی برای تمدن سازی داریم، اما باید گفت آیا آنچه که جامعه منتظر دارد تمدن سازی ما را مهیا می کند؟ آیا عناصر جامعه منتظر شاخص های قرآنی تمدن را هم برآورده می کند؟ چرا که عناصر تمدنی از دید انسان مدرن، گستردگی جغرافیایی، فرهنگی، سیستم و کنترل خشونت، نظم اجتماعی و همچنین ایجاد رفاه و تکنولوژی علم برای تصرف طبیعت خواهد بود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان خاطر نشان ساخت: شاخصهای دینی و اسلامی تمدن سازی شامل تعامل معروف، کظم غیظ، احسان با مردم، تعارف، تسارع است. لذا برای ایجاد تمدن اسلامی باید به فضای خود مراجعه کنیم و شاخصه های اسلامی را از قران استخراج کنیم.

اندیشه مهدویت در جریان های تاریخی نقش مهمی داشته است

گفتنی است در ادامه نشست حجت الاسلام رحیم کارگر در مقام نقد این نظریه گفت: اندیشه مهدویت در جریان های تاریخی نقش مهمی داشته؛ با این حال چند پرسش پیش رو داریم که نیاز به پاسخ دارند، این که آیا مهدویت تمدن ساز است؟ و چه ظرفیت هایی دارد؟ مساله بعدی، عناصر تمدن ساز مهدوی چیست؟ و چه مولفه های اصلی دارد؟ شیوه های تمدن سازی و به کارگیری این عناصر در جامعه ما چیست؟

این محقق حوزه، با اشاره به رویکرد تمدن اسلامی اظهار داشت: در رویکرد تاریخی نقش مهدویت در حکومت بنی عباس و فاطمیون مصر برجسته است، همچون در دوران صفویه، قاجاریه و انقلاب اسلامی که نقش مهدویت در آن برهه از زمان برجسته بود، لذا اگر بخواهیم به این الگوها تکیه کنیم، باید جایگاه مهدویت و هم سوء استفاده ها در مورد مهدویت را مورد تحقیق و پژوهش قرار دهیم.

وی در ادامه افزود: در هر نظریه پردازی، باید به همه عوامل توجه کرد تا پاسخی متقن به نگرش صحیح نسبت به مهدویت را بدهیم، لذا باید دقت داشته باشیم که این امر در اندیشه ولایت فقیه برجسته و مهدوی بوده و با الگوی تمدن سازی مهدوی همراه است.

حجت الاسلام کارگر، اظهار داشت: بزرگترین آینده پژوهی مهدوی و الگوی تمدن سازی امام خمینی(ره) می باشند، چرا که ایشان قدرت تاثیرگزاری در فرهنگ سازی تمدنی را داشتند.

وی با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری خاطرنشان ساخت: در الگوی ایشان، فرهنگ سازی مهمترین مولفه تمدن سازی مهدوی است، لذا در بررسی عناصر و عوامل تمدن ساز، باید عوامل اخلاقی، اقتصادی، فرهنگی ،سیاسی، عقلی و حتی روحی و روانی را در نظر گرفت.

حجت الاسلام کارگر، در پایان خاطر نشان ساخت: زمانی که سخن از مهدویت، می شود تنها نگاه به عصر ظهور نیست، بلکه اندیشه منتظرانه و تفکر انقلاب آفرین را نیز باید مورد بررسی قرار داد؛ لذا اگر فقط به عصر ظهور نگاه کنیم، به خصوصیاتی می رسیم که تنها مختص امام معصوم(ع) است، مانند مسائل اقتصادی و بی نیازی مردم از مسائل مادی، بنابراین باید کنش و بینش های اقتصادی به صورت فرهنگ اسلامی را در مردم ایجاد کنیم.

آرمان هیأت