دین پیغمبر ما، دین محبت و مکارم اخلاق است؛ دینی است که باید به حقوق بزرگ‌ترها، معلم، پدر و مادر، و افراد اجتماع اهمیت داد؛ دینی است که باید دیگران را بر خود مقدم داشت. اسلام چنین دینی است، حال آنکه امروز کسانی که داعیه‌دار اسلام هستند دقیقاً دارند عکس این عمل می‌کنند. این هم توفیقی برای بنده است که خدمت شما عزیزان و برادران گرامی می‌رسم و از نزدیک چهره‌های نورانی و مصمم شما را زیارت می‌کنم.

بآیت الله علوی بروجردی سخنانی به مناسبت روز معلم داشته است،متن سخنان این استاد حوزه بدین شرح است:

روز معلم و مقام معلم

این ایام مناسبت‌های مختلفی در پیش داریم. امروز «روز معلم» نام‌گذاری شده و روز شهادت معلم و استاد بزرگوار علامه مطهری است که خود من هم توفیق داشته‌ام و در ایامی که در قم تشریف می‌آوردند خدمت ایشان تلمذ کرده‌ام. این روز یادآور این جهت است که مقام استاد باید گرامی داشته شود و در اسلام تأکید بسیار است که اگر نکته‌ای از کسی آموختید فراموش نکنید. وجود مقدس امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند: «ومن علمنی حرفا قد سیرنی عبدا»؛ «کسی که یک کلمه به من بیاموزد مرا عبد و بنده خودش قرار داده است». مقام استاد و معلم مهم است. در جوامعی که رشد علمی دارند یکی از دلایل این است که مقام معلم و آموزگار را گرامی داشته‌اند و برای آن ارزش‌ قائل می‌شوند. وقتی این ارزش‌گذاری‌ها و این تشویق برای پیگیری علم باشد رشد علمی فراهم می‌شود. این بسیار مهم است.

مقام حضرت ابوطالب و تلاش‌های ایشان در راه اسلام

نیز در آستانه شهادت موسی بن جعفر (علیه السلام) و حضرت ابوطالب، پدر بزرگوار امیرالمؤمنین (علیه السلام)، هستیم که متأسفانه آن تجلیل شایسته و بایسته‌ای که باید از حضرت ابوطالب در بین مسلمانان شود نمی‌شود. با اینکه پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)، که ما بعد از این ایام سال‌روز بعثتشان را در پیش داریم، یکی از افرادی را که پایه‌گذار کار خودشان می‌دانستند حضرت ابوطالب بود و دیگری خدیجه کبری. هر دو بزرگوار در ایام تبعید در شعب ابوطالب، در نزدیکی مکه، حضور داشتند. آنها را محصور کرده بودند و چهار سال را در آنجا سپری کردند و آن‌قدر به آنها سخت گذشت که هر دو بزرگوار در یک سال از دنیا رفتند. این دو عزیز حق بزرگی بر گردن پیغمبر دارند و مسلمانان وامدار آنها هستند. به هر حال، لازم است از این عزیزان تجلیل شود.

بعثت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و اهمیت آن

یکی از بزرگ‌ترین حوادث عالم، بعثت پیغمبر اسلام است.‌ چون این واقعه در کل تاریخ و جغرافیای عالم اثرگذاری داشت؛ یعنی نظام موجود زمان خودش را به هم ریخت، و مسلمانان، یعنی همان عرب‌هایی که ارزشمند محسوب نمی‌شدند و قبایل متفرقی بودند که بر سر هم می‌زدند و می‌جنگیدند به برکت این بعثت به ملت بزرگ و یکپارچه‌ای تبدیل شدند که ابرقدرت‌های بزرگ آن زمان ایران و روم را تحت سیطره خود گرفتند؛ به طوری که آثار مسلمانان سال‌ها، شاید تا چند قرن پیش هم، در خود اروپا بود. مسلمانان تا مرز فرانسه هم رفته بودند و بخشی از اسپانیا را نیز گرفته بودند. بدین‌ترتیب به‌تدریج رشد کردند. ظهور اسلام یکی از بزرگ‌ترین حوادث عالم است.


هدف بعثت پیامبر: تتمیم اخلاق و مکارم اخلاقی

نمی‌خواهم در اینجا تاریخ عرض کنم. فقط می‌خواهم نکته‌ای را درباره بعثت عرض کنم و آن حدیثی است از رسول اکرم (صلی الله علیه وآله)،‌ که علت بعثت خودشان را می‌فرمایند. البته این به این معنا نیست که تمام علت همین باشد. این دلیل بر اهمیت است، یعنی یکی از اصولی که پیامبر (صلی الله علیه وآله) برای آن مبعوث شده و در رسالتش به آن متعهد بوده این است: «انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»، یعنی منِ پیغمبر از جانب خدا به پیامبری برگزیده شدم تا مکارم اخلاقی را تتمیم کنم. در اینجا «اُتمم» دارد. باید توجه داشته باشیم و از رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) یاد بگیریم. «اتمم» یعنی تکمیل و تمام کنم. یعنی در جاهلیت عرب و این عرب‌ها، که من در میانشان مبعوث شدم، یک سری مکارم و مکرمت‌های اخلاقی داشتند اما کامل نبود. پیامبر (صلی الله علیه وآله) نمی‌گوید اعراب هیچ چیز نداشتند. می‌گوید من آمده‌ام همین مکرمت‌های اخلاقی را تکمیل کنم. چون آن مقداری که آنها از اخلاق بهره‌مند بودند، مورد قبول خدا نبود و کفایت نمی‌کرد. از جمله مکرمت‌های اخلاقی همین مردم جاهلی این بود که اسلحه‌کشیدن روی زن و بچه برایشان ننگ بود. همچنین، چهار ماه حرام داشتند؛ یعنی در چهار ماه محرم، ذی‌الحجه، ذی‌القعده و رجب، جنگ را حرام می‌دانستند و آتش‌بس می‌کردند و سلاح بر زمین می‌گذاشتند. زیرا عقلایشان دور هم نشسته بودند و به این نتیجه رسیده بودند که ما بالأخره مواد غذایی می‌خواهیم و کار و زندگی داریم. باید آتش‌بسی را در طول سال قرار دهیم تا بتوانیم نفسی بکشیم و مواد غذایی تأمین کنیم. وقتی رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) مبعوث شد و اسلام را آورد، همین را به رسمیت شناخت. در خود قرآن هست که جنگ در این ماه‌ها حرام است. قرآن می‌گوید هر تعدی و تعرضی به هم دارید، موجه یا غیرموجه، در این ماه‌ها حق ندارید جنگ کنید. متأسفانه همین مکرمت، که رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) می‌ستاید و در بین جاهلیت عرب بوده و پیغمبر هم پذیرفته و اسلام هم برای آن ارزش قائل شده، امروز به واسطه کسانی که برای اسلام یقه پاره می‌کنند شکسته می‌شود؛ یعنی در ماه حرام بین زنان و بچه‌ها عملیات انتحاری می‌کنند و آنها را به کام مرگ می‌فرستند. یعنی حتی کارهایی را هم که جاهلیت عرب بد می‌دانست انجام می‌دهند.

وضعیت اخلاق در جوامع اسلامی

پیغمبر می‌فرماید «بعثت لاتمم». یکی از تعهدات رسالت من این بوده، که من مکرمت‌های اخلاقی را در بین مردم بیشتر کنم. این مسئله مهمی است؛ یعنی مسئولیتی برای ما می‌آورد که ما وظیفه داریم اخلاق بیاموزیم. درس اخلاق یکی از درس‌هایی است که ما در طول زندگی باید داشته باشیم. در گذشته، ایامی که ما مدرسه می‌رفتیم، چنین نبود که فقط طلاب مدارس درس اخلاق بیاموزند، بلکه حتی کسانی که سواد نداشتند در این درس‌ها حاضر می‌شدند. در مساجد نیز بزرگان و روحانیانی درس اخلاق می‌گفتند. گاه در بازار تهران بزرگانی بودند که برای عامه مردم درس اخلاق داشتند. زیرا کسی که می‌خواهد کاسبی کند لازم است اخلاق کسب را بیاموزد. اخلاق کسب غیر از احکام کسب است. احکام کسب را باید یاد بگیرد و الّا کاسبی‌اش مشکل دارد. امیرالمؤمنین (علیه السلام) در بازار کوفه می‌گشت و می‌فرمود: «الفقه ثم المتجر»؛ «احکام تجارت را یاد بگیرید، بعد تجارت و کاسبی کنید».‌ احکام غیر از اخلاق است. گاهی روش‌هایی که ما در کاسبی داریم با آنچه رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) به عنوان هدف بعثت مطرح می‌کند فاصله دارد.‌ مثلاً دیده می‌شود در همین جوامع اسلامی، کاسب‌ها بدهی‌های کلان دارند؛ یا در مغازه‌ها نوشته شده جنس فروخته‌شده پس گرفته نمی‌شود. این خلاف آداب اسلامی است. من جنسی را می‌خرم و پشیمان می‌شوم و می‌خواهم پس بدهم. اگر کاسب آن را پس گرفت خدا هم می‌داند چگونه آن را جبران می‌کند. در حالی که گاه در فروشگاه‌های غربی، که از اسلام بویی نبرده‌اند جنس را پس می‌گیرند و اگر ضمانت‌نامه‌اش را داشته باشند پولش را پس می‌دهند و اگر ضمانت‌نامه‌اش را نداشته باشند خریدار می‌تواند جنس دیگری معادل آن بردارد. چرا آنها این اخلاق را دارند ولی ما نداریم؟ پیغمبر این اخلاق را برای ما آورد. حتی در قرض‌دادن می‌گوید: «فنظره الی میسره»؛ یعنی با او مدارا کنید تا وقتی که توان داشت بدهی‌اش را برگرداند. آیا بانک‌های ما امروز اسلامی عمل می‌کنند یا اینکه خانه و زندگی شخص را برای وامی که گرفته از او می‌گیرند؟ خانه از نظر فقه شرعی مستثنی دِین است. همه چیز را می‌توان گرفت، اما خانه را که جای زن و بچه است نمی‌توان. این در حالی است که به این احکام عمل نمی‌کنیم.

جوامع اسلامی امروز نیازمند اخلاق و فضایل اخلاقی هستند. در آستانه بعثت پیامبری که برای احیای مکرمت‌های اخلاقی در بین ما آمده، وضع دروغ‌گفتن در جامعه اسلامی ما چگونه است؟ متأسفانه چنین است که راست کم می‌شنویم و‌ دروغ‌گفتن نرخ رایج در میان ما است. باید در سال‌روز بعثت پیغمبر (صلی الله علیه وآله) به خودمان بیاییم و ببینیم چه مقدار به اسلام ملتزم بوده‌ایم. چرا برای پیغمبر صلوات می‌فرستیم و او را تجلیل می‌کنیم و بزرگ می‌شماریم؟ به دلیل میراثی که در بین ما گذاشته است. این میراث غیر از احکامی است که به ما نحوه ارتباط با خدا، مردم، خانواده و … را یاد می‌دهد؛ احکامی که بخشی از آن در رساله حقوق امام سجاد (علیه السلام) نیز وجود دارد و درباره حق افراد بر یکدیگر، حق خداوند، حقوق پدر و مادر، فرزند، همسایه و … سخن می‌گوید.

اهمیت دانش‌اندوزی و مقام معلم در اسلام

یکی از حقوقی که در اسلام بر آن تأکید شده حق معلم است. معلمان و استادان بر گردن ما حق زیادی دارند. باید سپاس‌گزار آنها باشیم و از آنان یاد کنیم. سیره پیامبر (صلی الله علیه وآله) در این زمینه در خور توجه است. در جنگ بدر قریب به هفتاد- هشتاد نفر اسیر شدند. اسرا را نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله) آوردند. تعداد مسلمانان در آن جنگ سیصد و سیزده نفر بود که نوعاً اسلحه نداشتند. تعداد اسب‌هایشان هم به ده تا نمی‌رسید. شترهایشان هم همین‌طور. اغلب پیاده بودند و شمشیر و تجهیزات نداشتند. مسلمانان تازه پا گرفته بودند، حال آنکه جمعیت مشرکان مکه بیش از هزار نفر بود و تجهیزات کاملی داشتند. گاه حتی حمایل‌هایشان هم طلا بود. این مسلمانان بر آن جمعیت بیش از هزار نفری پیروز شدند. عده‌ای از مشرکان به اسارت مسلمانان درآمدند. پیغمبر (صلی الله علیه وآله) دستور داد اینها را به مدینه بیاورند. اسرا را به مدینه آوردند. ایشان فرمودند هر اسیری که می‌خواهد آزاد شود یا باید مبلغی بدهد، یا مسلمان شود یا اگر سواد دارد ده مسلمان را باسواد کند. این رفتار پیامبر (صلی الله علیه وآله) ارزش‌دادن به علم است. علم و مقام استاد نزد پیغمبر موضوعیت دارد. با همین ارزش‌بخشی‌ها اسلام فراگیر شد.

اخلاق و محبت: مهم‌ترین ابزارهای تبلیغی پیامبر (صلی الله علیه وآله)

پیامبر رادیو و تلویزیون نداشت. ارتباطات امروزی هم نبود که بتواند به هر جا که دلش خواست مبلّغ بفرستد. پس اسلام چگونه نشر پیدا کرد؟ تبلیغات و رسوخ پیامبر چگونه بود که توانست در بین ملل مختلف عالم، اسلام را نشر دهد؟ سیزده سال از دوران بیست و سه ساله رسالت پیغمبر در مکه گذشت. در این سیزده سال، پیغمبر تحت فشار و شکنجه بود تا اینکه مجبور شد به مدینه مهاجرت کند. در ده سال حضور در مدینه فرصت‌هایی پیش آمد. اوس و خزرج دو قبیله از قبایل مدینه بودند. البته قبایل یهودی دیگری همچون بنی‌نظیر و بنی‌قریضه نیز در اطراف مدینه حضور داشتند. دو قبیله اوس و خزرج همان انصار بودند. عده‌ای هم از مکه مهاجرت کردند و جمعیت مسلمان مدینه را تشکیل دادند. در این میان معدود افرادی بودند که با اسلام آشنا باشند و بتوانند مبلّغ شوند. اما در همین ده سال، تمام جزیرهالعرب، چنان‌که مورخان، از جمله جرجی زیدان، نوشته‌اند، مسلمانان بودند. وقتی پیغمبر از دنیا رفت،‌ ظرف ده سال، اسلام منتشر شد. زیرا مسلمانان از نظر اخلاقی، تحت تربیت پیغمبر (صلی الله علیه وآله)، آنچنان برجسته شده بودند، که دیگران را به اسلام کشاندند. مثلاً شخصی نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله) آمد و گفت: ‌من مسلمان شده‌ام اما مادرم مشرک و بت‌پرست است. من فقط مادرم را دارم و مادرم هم فقط همین یک فرزند را دارد و کس دیگری را ندارد. خیلی پیر و فرتوت است و به من علاقه فراوانی دارد. حتی غذا هم که می‌خواهد بخورد باید با من هم‌کاسه شود. ایشان مشرک است و من مسلمانم. چون ایشان مشرک است ما نمی‌توانیم هم‌کاسه شویم. هر قدر هم او را به اسلام دعوت کرده‌ام نمی‌پذیرد که مسلمان شود. در این نمونه هم می‌بینیم که این مکرمت اخلاقی پیغمبر (صلی الله علیه وآله)، اسلام را بسط می‌دهد. پیغمبر (صلی الله علیه وآله) فرمودند با او هم‌کاسه شو و به گونه‌ای عمل کن که احساس نکند تو مسلمان شده‌ای و او مشرک است و از تو تمایزی دارد که سبب می‌شود از او اجتناب کنی. احترامی را که به او داری بیشتر کن و مراقبش باش. تا می‌توانی به او محبت کن؛ «ولا تقل لهما اف»؛ تأکید قرآن این است که حتی اگر با پدر و مادرتان اختلاف نظر هم دارید نگاهتان به آنها توأم با رحمت و رأفت باشد. این شخص محبت به مادرش را بیشتر کرد. از آنجایی که «الانسان عبید الاحسان» محبت وی اثر کرد. اساساً اسلام دین محبت است. مادر آن شخص بعد از مدتی نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله) آمد و گفت: «یا رسول الله! عجب بچه‌ای برای من تربیت کردی!». پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود: «هل الدین الا الحب؟»؛ «آیا دین و اعتقاد چیزی غیر از دوست‌داشتن و عاطفه است؟».

پس دین پیغمبر ما، دین محبت و مکارم اخلاق است؛ دینی است که باید به حقوق بزرگ‌ترها، معلم، پدر و مادر، و افراد اجتماع اهمیت داد؛ دینی است که باید دیگران را بر خود مقدم داشت. اسلام چنین دینی است، حال آنکه امروز کسانی که داعیه‌دار اسلام هستند دقیقاً دارند عکس این عمل می‌کنند. داعش و القاعده که به خیال خودشان پرچم اسلام را در دست گرفته‌اند از محبت و عاطفه‌ای که در دین پیامبر (صلی الله علیه وآله) از آن سخن گفته شده بویی نبرده‌اند و اخلاق در بینشان نیست. ما امروز در مقابل اینها باید نشان دهیم که اسلام همان دینی است که «بعثت لاتمم مکارم الاخلاق» است. اسلام دین عاطفه و محبت است.‌ ما چنین اسلامی را باید امروز نشر دهیم. در مقابلِ دشمنانی که به نام اسلام و دین و جهاد، خشونت را ترویج می‌کنند و به جای مکارم اخلاقی رذایل اخلاقی را بسط می‌دهند، وظیفه داریم از پیغمبر خدا دفاع کنیم. در سال‌روز بعثت پیغمبر (صلی الله علیه وآله)، شما عزیزان که به نام خدا و دین و اسلام ملبس به این لباس شدید باید پیغمبر (صلی الله علیه وآله) خدا را یاری کنید. پیغمبر (صلی الله علیه وآله) نیاز دارد که ما امروز از اسلام، در مقابل هجمه‌هایی که از نظر تبلیغی می‌شود و بالاترین خسارت را به اسلام زده دفاع کنیم. امروز در دنیا در اثر کارهایی که انجام شده، وضعیتی به وجود آمده اگر در هر کشور مسیحی یا غیرمسیحی از اسلام سخن بگویید سریعاً داعش، ترور و انفجار به ذهنشان می‌آید. متأسفانه از اسلام در اذهان دیگران چنین تداعی می‌شود. باید به داد اسلام برسیم و پیغمبر (صلی الله علیه وآله) را یاری کنیم. چگونه یاری کنیم؟ در بین دوستان، خانواده و اجتماع خودمان محبت را بروز دهیم. اجتماع ما در حال تأثیر از این معانی است. در حکومت اسلامی نباید اثری از رذایل اخلاقی در میان باشد. باید همه جا مکرمت‌های اخلاقی حضور داشته باشد.

شما عزیزان که ملازمید و داوطلبانه می‌روید و مدافع حرم می‌شوید، جهادی که می‌کنید یاری پیامبر (صلی الله علیه وآله) است. باید پیغمبر را یاری کنیم. من دعا می‌کنم خداوند به همه شما عزیزان توفیقات بیشتری بدهد و شما را در تحقق اهدافی که در پیش گرفته‌اید موفق بدارد و خلوص در این خدمات و حرکت را به همه شما عنایت بفرماید و برکات وجودی وجود اقدس رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) را شامل حال همه شما عزیزان و همه کسانی که معلم ما بوده‌اند و به ما درس زندگی آموخته‌اند، کند؛ و همه کسانی را که در این راه خون داده‌اند، همچنین امام راحل و همه کسانی را که می‌کوشند راهنمای ما باشند، از جمله مقام معظم رهبری، عائد و واصل بفرماید.

انتهای پیام

آرمان هیأت