آیین طشت گذاری از قدیمی ترین سنت های ایران از جمله منطقه آذربایجان و اولین آیین ایام محرم است که در واقع عزاداران حسینی با انجام آن به پیشباز محرم می روند. آیین طشت گذاری در واقع به نشانه لبان تشنه امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) و یاران حضرت است.

در کتاب “فرهنگ عاشورا” اثر جواد محدثی در توضیح این سنت آمده است که مراسم طشت گذاری مراسمی سنتی است که در عزاداری ایام عاشورا انجام می شود. در این مراسم طشتهای آب را که به نشانه آب فرات است در مسجد و حسینه ها می آورند و این سنت یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) در مقابل سپاه حر است که به روایتی آن حضرت در روز ۲۷ ذی الحجه آب مشک ها را در طشت ها ریخته و تمام لشگر حر و اسب های آنها را سیراب کردند.

شاخسی (شاه حسین) مراسم مذهبی آذربایجان شرقی است. شاه حسین گویان در گذشته شمشیر و یا قمه به دست می گرفتند اما الان از چوب یا پرچم های کوچکی استفاده می کنند و نوع حرکت این چوب ها هم در نوع خود قابل توجه است. مردان در دسته های عزاداری به صف در کنار یکدیگر می ایستند و دست چپ خود را روی شانه یا کمر نفر بعدی قرار می دهند و چوب را از زمین تا فرق سر خود حرکت می دهند و وقتی چوب به زمین نزدیک می شود با صدای بلند ندای شاخسی یا همان شاه حسین را سر می دهند که این حرکت به نشانه جنگ یاران امام حسین(ع) با یزید است.

در برخی از شهرها عزاداری به شکل بسیار سنتی انجام می شود و در آن از هیچ ابزاری استفاده نمی کنند اما اخیرا هیات های زیادی هستند که از تبل و سنج استفاده می کنند تا شور و حال خاصی را به مراسم دهند.

از اشعار معروفی که همه یک صدا در این ایام می خوانند شعر زیر است:
حسین ییلر آغلار گویلر آغلار
رسول مصطفی پیغمبر آغلار
الام آغلار، شر آغلار، لشگر آغلار
سو آغلار، قاتل آغلار خنجر آغلار
به حال حسین زمین ها و آسمان ها گریه می کند
رسول مصطفی حضرت پیامبر گریه می کند
الم و شیر و لشگر گریه می کند
آب و قاتل و خنجر گریه می کند

از دیگر آیین های محرم در آذربایجان شرقی مراسم شمع پایلاماخ یا شمع گردانی در غروب روز نهم محرم مصادف با تاسوعای حسینی است. بر اساس این آیین هر کسی که در طول سال حاجتی داشته و نذر کرده است در این شب به درب ۴۱ مسجد می رود و جلو هر کدام یک شمع روشن می کند و رسم است که افراد حاجتمند با پای برهنه این رسم را انجام می دهد.

معمولا جایگاه های افروختن شمع بعد از نماز مغرب و عشا محل سینه زنی هیات هاست و شاید یکی از دلایل آن روشنایی این محل هاست.
مراسم ” اللهم لبیک” از دیگر آیین های بزرگ است که در شهر مراغه آذربایجان و در صبح روز عاشورا انجام می شود. بر اساس این آیین دسته های کفن پوش عزاداری قبل از طلوع آفتاب به حسینیه حاج غفار این شهر می روند. بعد از ادای نماز صبح روز عاشورا در حالی که به صورت های خود گل و خاکستر  مالیده اند با پای برهنه دو ردیف تشکیل می دهند.

سردسته این هیات ابتدا ظالمان و آل یزید را لعن می گوید و بعد دعا می خواند با این مضمون” الله الله حسین واویلا” و مردم کم کم به شور و شوق آمده و به حالت هروله مانند حرکت در صفا و مروه را آغاز می کنند و در حالی که به سر می کوبند در فواصل معین ورد “اللهم لبیک یا حسین” را سر می دهند به این معنا که ای حسین ما برای بیعت آمدیم. این آیین و حرکت در حدود ظهر ادامه می یابد و بعد از آن قربانی های زیادی ذبح و برای اطعام نذری آماده می شود.

مراسم تخته زنی فیروزه سالار شهرستان آذرشهر هم از دیگر آیین محرم است که در فهرست آثار ملی ثبت شده است. در این مراسم ابتدا دسته علم های قدیمی  حمل می شود و سپس حجله نمادین حضرت قاسم را با پارچه های سبز و سفید تزیین و توسط چهار نفر می گردانند. اعضای این هیات عزاداری حدود ۲۵۰ نفر است که هر کدام لباس های رنگی سبز به تن دارند، روسری سیاه یا شبیه لباس عربی بر سر می بندند. اعضا به دو صف طویل و موازی کنار یکدیگر و دو به دو می ایستند و دو تکه چوب دسته دار به اضلاع ۱۰ در ۲۰ سانتی متر به ضخامت ۳ سانتی متری به دست می گیرند.

ابتدای این دسته ریش سفیدان و بزرگسالان، دسته های میانی جوانان و نوجوانان و انتهای دسته را کودکان تشکیل می دهند چندین طبل و سنج زن هم با ابیات ترکی به مراسم ریتم می دهند. اعضا دو تکه چوب را به صورت چرخشی و با آهنگ موزون دار به چهار جهت ضربه دار به راست و چپ، تا سر زانو بالای پیشانی می زنند و در ابیات و اشعار می گویند “حسین، حسین، حسین”. هر هیات به صورت متوالی و به مدت چند دقیقه مشغول عزاداری شده و بعد از اتمام جای خود را به هیات عزاداری بعدی می دهد.
 

انتهای پیام/

آرمان هیأت