آرمان هیأت - رهبر انقلاب چه کسی را سیدالشعرا نامیدند

رهبر معظم انقلاب، امیری فیروزکوهی را که در مسیر اندیشه صائب تبریزی بود، از بهترین غزل‌سرایان معاصر و سیدالشعرا لقب داده‌اند.

امیربانو کریمی، دختر بزرگ امیری فیروزکوهی که مقام معظم رهبری وی را سیدالشعرا نامیدند، نسخه ارزشمند و یگانه خطی را در روز نوزدهم مهرماه، هم‌زمان با سی و دومین سالروز درگذشت این شاعر بزرگ معاصر به کتابخانه و موزه ملی ملک اهدا و وقف کرد و اکنون این تک اثر در کتابخانه و موزه ملی ملک به نمایش درآمده است. برای آشنایی بیشتر با این شاعر و اثرش با این نوشتار همراه شوید.

«نام این گوینده(کریم) و نام خانواده‌ام امیری و تخلصم امیر است، نسبت خاندان ما تا شخص من(از سوی مادرم هم) با سی و چند واسطه به امام علی مقام حضرت سیدالساجدین علی بن الحسین(ع) طبق مشجره خانوادگی می رسد و بدین جهت مشهور به خاندان امیر است که اکثر افراد این خاندان از امرای سپاه و سران لشکر پادشاه بودند و لفظ(امیر) پیشوند نام بیشتر آنان بود، همه قبیله من از سپاهیان بودند.» همین توصیف گویا و جذاب از زبان سیدکریم امیری فیروزکوهی، ما را به دنیای خیال‌انگیز شاعری راه می‌برد که سروده‌های افسون‌گرش، جادوی سخن چندهزار ساله شعر و ادب فارسی را تا روزگار ما تداوم بخشیده است.

شعر و ذوق ادبی، در روزگار جوانی در وی هویدا شد. خود می‌نویسد در همان اوایل بلوغ «جسته و گریخته مصراعی و بیتی در رباعی» به زبان می‌آورده است، نخستین سروده امیری، غزلی بود که با واپسین روزهای حکمرانی دودمان قاجار همزمان شد و همچون بسیاری هم عصران او نیز از هوای زمانه تأثیر برداشت، اولین غزل خود را که غزلی سیاسی و باب مطالب روز در غوغای تغییر سلطنت و بحران عواطف مردم نسبت به اوضاع مملکت بود، به طرح و اقتراح روزنامه نسیم صبا ... ساخته و برای درج به آن روزنامه فرستاد.

شعر امیری فیروزکوهی، چنان که از دل برآمده است، همانگونه بر دل می‌نشیند. او که در غزل‌ها و قصیده‌هایش، امیر تخلص می‌کرد زبان عربی را نیز می‌دانست و به آن شعر می‌سرود. رهبر معظم انقلاب(مدظله العالی)، او را از بهترین غزل‌سرایان معاصر و سیدالشعرا لقب داده‌اند. از توصیف‌ها درباره هنر شاعری امیری فیروزکوهی که بگذریم، بسیار درباره تلخی شعر او نوشته و روایت کرده‌اند. برخی، زمانه و دسته‌ای نیز شرایط زندگی شخصی و خانوادگی را در این زمینه مؤثر دانسته‌اند.

او خود نیز روایت می‌کند که رنگی از شکوه و گلایه همواره در شعرهایش بر دل مخاطب‌اش می‌نشیند، اگر در اشعار من شکایت از پیری بیش از سایر مظاهر حیات مشاهده می شود، یکی حاصل همین پیری زودرس است و دیگری ثمره چنین ایام، زیرا بیشتر شعرهای من بعد از پنجاه سالگی سروده شده و نتیجه تفکر و تدبر در احوال و افکار همین اوقات است.

شعر امیری فیروزکوهی را در مسیر اندیشه شاعرانه صائب تبریزی، شاعر بزرگ اصفهانی برشمرده‌اند و بر آن هستند، کسی جز او نتوانسته است همچون صائب شعر بسراید. امیری در سرگذشت خودنوشت، بیش از اشاره به ارادتش به مقام آن شاعر اصفهانی که او را به تعبیر خودش انگشت‌نمای خاص و عام گردانیده است، به نکته‌ای اشاره می‌کند که گوشه‌ای از دریای ژرف و دیرینه‌سال ادب فارسی را بیانگر است. «درباب اعتقاد خود به شعرای گذشته باید بگویم که هر یک از شعرای ما و یا شعرای دنیا به سبب و جهتی، مورد علاقه و توجه من می‌باشند و چنین نیست که یک نفر از ایشان بدل کل از کل واقع شود... اما با همه اینها من به حکم همین تأثیر و انس و عادت، بر سبیل اغلبیت نه کلیت به گفته بزرگانی چون امام خاقانی و حکیم نظامی و شیخ اجل و مولانا در مثنوی و صائب تبریزی اصفهانی علاقه و توجهی بیشتر دارم، به ویژه به صائب که گمان می‌کنم به سبب اشتراک در احوال و استغراق در اشعار او به مدتی افزون از چهل سال، علاقه و ارادت من به عشق و فنای در او انجامیده و مرا در این اختصاص انگشت‌نمای خاص و عام کرده است.»

کارنامه زیست فرهنگی سید کریم امیری فیروزکوهی با دیوان اشعار سراسر رنگ یافته است، دیوانی پوشیده از غزل، قصیده و مثنوی و منظومه. این قالب آخر از ویژگی‌های شعر امیری به شمار می‌آید. منظومه‌های او، مسمط‌ها و دوبیتی‌هایی پیوسته بود که به تعبیر غلامحسین یوسفی از ویژگی‌های شاخص شعر وی برشمرده می‌شود. امیربانوی امیری نیز منظومه‌‌های شاعر را زیباترین سروده‌های وی می‌داند که حالتی نو و طراوتی ویژه دارند.

شاعر در سرگذشت خودنوشت درباره دیگر کوشش‌های ادبی‌اش چنین روایت می‌کند: از آثار قلمی من به نثر که استغراض در شعر مانع توجه به آنها شد حواشی و تعلیقات بسیار است، بر کتب کلامی و فلسفی و متون رجالی و ادبی و ترجمه کتاب نفس‌المهموم و علاقه محدث محقق قمی(ره) یعنی بهترین و صحیح‌ترین کتب در روایات درست از وقایع کربلا و مقتل حضرت سیدالشهدا و ترجمه مکاتیب نهج‌البلاغه که هنوز نظم و ترتیب نیافته و آماده چاپ نشده است و نیز مقالات تحقیقی ادبی و لغوی شعری در اکثر جراید و مجلات از سی سال پیش تاکنون درصدد جمع‌آوری و انتشار آنها برنیامده‌ام.

پیکر سیدالشعرا، امیری فیروزکوهی در آستانه امام زاده طاهر در بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد ه است.

امیربانو امیری(کریمی) درباره اهدای تک اثر دست‌نوشته مرحوم پدرش می‌گوید: «پدرم ارادتی فوق‌العاده به حضرت رضا(ع) داست و چندین شعر درباره ایشان سروده بود. این وقف در زمان زندگی پدرم انجام نپذیرفت و پس از درگذشت پدرم نزد ما نگهداری می‌شد که اخیراً به پیشنهاد برخی از اهل فرهنگ بر آن شدم این نسخه بی‌همتا را به کتابخانه و موزه ملی ملک وقف کنم.»

یادآور می‌شود، دیوان دست‌نویس سیدالشعرا، سیدکریم امیری فیروزکوهی در قالب نمایشگاه دائمی با عنوان «امیر قبیله شعر» در موزه ملک برپاست و علاقه‌مندان می‌توانند از این نمایشگاه بازدید کنند. همچنین در راستای برگزاری این نمایشگاه، فیلمی با عنوان «فریب شعر»از سوی علی مصفا، فرزند امیربانوی امیری و نوه سیدکریم امیری فیروزکوهی ساخته شده است.