مرضیه ابراهیمی: سال 95 سال پر حادثه‌ای بود. افراد زیادی درگذشتند و اتفاقات زیادی در کشورمان افتاد. در این میان مداحان هم سهمی از این اتفاقات داشتند. غیر از پیرغلامانی که در سال 95 به رحمت الهی پیوستند برخی حاشیه‌ها هم در جامعه مداح رخ داد.  در متن پیش رو مروری اجمالی کرده‌ایم برخی حرف و حدیث‌های مرتبط با مداحان و حاشیه‌های بوجود آمده را.
 
ورود به چالش‌های سیاسی به صلاح مداحان نیست
شاید بتوان گفت که حضور پررنگ مداحان در عرصه سیاست و یا دقیق‌تر بگوییم در عرصه اظهار نظر سیاسی از دوم خرداد 76 آغاز شد و همچنان ادامه دارد و البته هر زمان که دولت منتخب گرایش‌های اصلاح طلبانه دارد این واکنش‌ها بیشتر و تندتر می‌شود. آیت الله سید احمد خاتمی امام جمعه موقت تهران که مورد اعتماد مداحان سیاسی است به مداحان توصیه کرد: مداحان اهل بیت باید به این نکته توجه کنند که مجالس و محافل عزاداری باید فاخر بماند. فاخر شدن عزاداری‌ها به آن معناست که مداحان اهل بیت در آغاز مداحی خود غزل و شعر اخلاقی بخوانند، آنچنان که اینگونه اشعار بسیار فراوان است؛ بویژه در دیوان صائب تبریزی. سپس باید متن مقتل را پرورش بدهند، آن را برای مردم تبیین کنند و اشک مقدس عزاداری سالار شهیدان را از مردم بگیرند و اگر می‌خواهند در ارتباط با عرصه سیاست نیز شعری بخوانند، شعری را قرائت کنند که مبانی نهضت اباعبدالله(ع) را در بر بگیرد به نحوی که کلیات اهداف نهضت از جمله ولایتمداری، ایثار، دگردوستی، وحدت و همدلی موجود در نهضت امام حسین(ع) را در بر بگیرد.
استاد حوزه قم البته درباره اظهار نظرهای سیاسی مداحان هم تذکراتی داد: ورود به چالش‌ها و دعواهای سیاسی به مصلحت مداحان اهل بیت(ع) نیست؛ البته من نمی‌گویم آن‌ها نسبت به اصل انقلاب بی‌طرف باشند. آنها باید به اصل انقلاب و ولایت وفادار باشند، ولی ورودشان به چالش‌ها و دعواهای سیاسی با ادبیاتی که باید در مجالس عزاداری حاکم باشد همخوانی ندارد و فکر می‌کنم ورود نکردن به این مسائل به مصلحت این جمع هنرمند دینی است.
 
قبلا مداحان با مطالعه و ایمان بودند
حجت الاسلام محسن غرویان، استاد حوزه قم، در آستانه محرم و برگزاری عزاداری‌های حسینی در گفت‌وگویی درباره اخلاق مداحان گفت: امام حسین (ع) برای شعائر اخلاقی به شهادت رسیدند  اما امروز مسائل سیاسی با بداخلاقی های زیادی همراه شده است. اگر قرار باشد در محافل مذهبی موضوعات سیاسی را با بداخلاقی های سیاسی امروز همچون توهین و دروغ و افترا و... مطرح کنیم باعث خواهد شد ارزش های اخلاقی مورد نظر امام حسین (ع) نیز دستخوش تغییر قرار گیرد و قداست آن از بین برود. به اعتقاد من باید در محافل مذهبی بیشتر موضوعات اخلاقی مطرح شود.
این روحانی به مقایسه مداحان دیروز و امروز پرداخت و با انتقاد از بهره برادری های سیاسی از محافل مذهبی گفت: در گذشته مداحی مداحان ما با دانش و مطالعه و ایمان همراه بود، اما امروز متاسفانه روز به روز متکی به صوت و نشات گرفته از احساس و خالی از علم و دانش کافی می شود و بعضا به سیاسی کاری روی می آورند.
غرویان افزود: مقام معظم رهبری نیز همواره به مداحان، بالا بردن آگاهی را توصیه فرمودند به همین خاطر ما باید چنین آسیب هایی را معالجه کنیم.
 
روزنامه جمهوری اسلامی و انتقاد از مداحان
روزنامه جمهوری اسلامی هم از منتقدین مداحان معروف و سیاسی است و عموما یادداشت‌هایی به قلم مدیر خود یعنی حجت الاسلام مسیح مهاجری در این‌باره منتشر می‌کند. وی در بخشی از یکی از این یادداشت‌هایش نوشت: هم مداحی و هم منبر هر دو باید با سیاست همراه باشند اما هیچکدام حق ندارند به سیاست‌بازی آلوده شوند. اینکه گفته می‌شود مجالس دینی نباید سکولار باشند مطلب کاملاً درستی است ولی باید معنای آن را فهمید. قیام امام حسین (ع)، قطعا سیاسی بود. به همین دلیل اگر فلسفه این قیام در اشعار مداحان و سخنان واعظان و خطیبان بیاید، مداحی و منبر هر دو سیاسی می‌شوند و دیگر سکولار نخواهند بود ولی اگر مداح و منبری، به جای تشریح فلسفه قیام امام حسین (ع) به تعریف از چشم و ابروی حضرت عباس بپردازند و قداست عاشورا و کربلا را به مقاصد جناحی آلوده کنند، اولی عین سکولاریسم و دومی ورود به بازی‌های سیاسی است و هیچکدام سیاست نیست. متاسفانه امروز، این هر دو خطر در کمین محافل عزاداری‌های ما هستند.
حجت الاسلام مسیح مهاجری با انتقاد از عملکرد صدا و سیما در انعکاس مجالس برخی مداحان خاص و حاشیه دار در ادامه نوشت:  ...اگر تلویزیون از محاصره چند مداح خاص که برای تزریق مضامین تکراری خود فقط قالب عوض می‌کنند، خارج شود می‌تواند در عرصه بسیار گسترده مضمون‌پردازی‌های زیبا و پرمعنای امروز جامعه انقلابی ما فتح الفتوح کند و بر تمام رقبای خود که در حال تسخیر کامل فضای تبلیغات هستند فائق آید... به این مضمون که یک مداح جوان با تکان دادن خود و به تکان در آوردن مستمعین می‌خواند و نام آن را مداحی برای امام حسین گذاشته توجه کنید:
من با تو هماهنگم /  بی عشق تو من لنگم
حالا این مضمون را کنار مضمونی که در اجتماع عظیم سینه‌زنان حسینی در بعضی از شهرهای قدیمی و دینی خوانده شد و در فضای مجازی دست به دست گشت و ظرف همان روزهای اول چند میلیون نفر آن را دیدند و شنیدند مقایسه کنید...
روزنامه جمهوری اسلامی  همچنین در شهریور 95 هم در واکنش به الفاظ مداح مشهور نوشت:‌ در همان ایام عرفه و دعای انسان ساز و سراسر توحید و عاشقی آن امام شهیدان و روزی که باید مردم از اینگونه مجالس توشه‌های گران بهایی بیاندوزند، متاسفانه از یک تریبون رسمی آقای مداح مشهوری که دیگر به مدح مشهور نیست! چنین می‌گوید: "مرتیکه پفیوز در لباس روحانیت این حرف را زده است و نماینده فرهنگی آن مجلس خراب شده هم هست" باید پناه برد به خداوند متعال از شر این زبان که اینگونه کلمات شرم‌آور ضد اخلاق، ضد نظام و ضد روحانیت را به راحتی در روز عرفه بیان می‌کند و این تهاجم ساختار شکنانه در شرایطی صورت می‌گیرد که آن روحانی محترم و از نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس، اظهارات منتسب به خود را تکذیب کرده ولی این مداح که تخصص ایشان تخریب چهره‌ها و شخصیت‌های کشور- البته از یک جناح سیاسی خاص- در قالب روضه اهل بیت می‌باشد، آن تکذیبیه را ندیده انگاشته و علاوه بر فحاشی و توهین به یک نماینده مجلس، به لباس روحانی او که حاصل زحمات و درس خواندن و طلبگی در حوزه‌های علمیه است و از همه بدتر به اصل نهاد مجلس شورای اسلامی یعنی حاصل رای و نظر اکثریت ملت مسلمان ایران، نیز به بدترین شکل می‌تازد و آن را "مجلس خراب شده" می‌نامد.
راستی اگر هر رسانه قدرتمند و با نفوذی یک روحانی را مرتیکه پفیوز خطاب می‌کرد و مجلس خراب شده وصف می‌نمود، با آن چه برخوردی می‌شد و نهادهای قضایی و سیاسی و امنیتی چه واکنشی داشتند؟...
 
جنجالی که 20:30 راه انداخت
حاج منصور ارضی در پاسخ به خبرنگار صدا و سیما که پرسیده بود: «می‌گویند انتقادات حاج‌منصور گاهی آن‌قدر شدید است که می‌توان گفت انتقاد نیست، ناسزاست»، در پاسخی که جنجال فراوان به راه انداخت گفت: «ما سیاست را از آقامون یاد گرفتیم... ولی یه جایی می‌رسد که حضرت می‌گوید یابن‌ الدعیه، خب از امام حسین ایراد بگیرید چرا از من ایراد می‌گیرید؟! یک وقت من یک چیزایی هم می‌گویم، تازه چیزی هم ما نمی‌گوییم، چرا آنها هرچی دلشان می‌خواهد می‌گویند، می‌گویند به ما نباید چیزی بگویید». این سخنان عجیب بلافاصله با واکنش‌های متعددی روبه‌رو شد.
مجید انصاری در مراسم شام غریبان حرم امام خمینی، در بخشی از سخنان خود، به سخنان ارضی اشاره کرد و با تأکید بر اینکه چرا به خاطر عمل اشتباه خود از مردم عذرخواهی نمی‌کنید، گفت: «این تهمت و گناهی بسیار بزرگ است که بگوییم امام حسین (ع) نیز فحش می‌دادند چراکه خدای متعال به مسلمانان می‌فرمایند نه‌تنها به مسلمانان و مؤمنان بلکه به کافران و مشرکان نیز نباید فحش دهید». به گزارش ایسنا، او ادامه داد: «پیامبر اعظم نیز می‌فرماید اگر کسی مؤمنی را فحش و دشنام دهد، دچار فسق شده و از عدالت خارج شده است.»
اما شدیدترین واکنش به سخنان منصور ارضی را حجت‌الاسلام سید عباس قائم‌مقامی داشت. قائم‌مقامی در شب هشتم عزاداری محرم داشت: «... این بنده خدا فردی متدین و سرشناس و خالص است و خیلی از حرف‌هایی که به وی نسبت می‌دهند به او نمی‌چسبد اما به مفهوم واقعی کلمه، بی‌سواد است...؛ باید همه انالله و اناالیه راجعون بگویند. این سخن در ایام ماتم و سوگواری اباعبدالله بیان شد؛ آیا مراجع و مدعیان دینداری این فیلم را ندیدند؟ چرا هیچ واکنشی از خود نشان ندادند؟... آیا اباعبدالله ناسزا می‌گفت و فحش می‌داد و حر فرمانده لشکر یزید ناسزا نمی‌گفت؟ این تناقض چطور قابل‌توجیه است؟... وقتی یک عمر معیارها شناخته نشود، این‌چنین به ساحت معصوم توهین می‌شود...».
بعد از این واکنش‌ها، متنی در فضای مجازی به نقل از کانال منصور ارضی منتشر شد که پاسخی به سخنان قائم‌مقامی بود: «حجت‌الاسلام سیدعباس قائم‌مقامی با اشاره به مصاحبه یکی از خادمان و مداحان اهل بیت علیهم‌السلام علاوه بر اینکه ایشان را با تأکید به بی‌سوادی متهم کرد، برخلاف واقع عبارتی را که اصلا در متن مصاحبه نبود به ایشان نسبت داد... ولی در‌ هر حال اینکه به‌راحتی مؤمنی را به بی‌سوادی متهم کرده و خلاف واقع به کسی نسبت داده شود، در شأن جامعه اسلامی و ایمانی و منتسبین به کسوت علم و تقوی نیست. بر این اساس ضمن تأکید بر حرمت مجالس اهل بیت علیهم‌السلام و توجه به اصل همراهی سیاست در همه شئون دیانت، توقع انصاف و تقوی و بیان مبتنی بر صداقت و تحقیق در شأن جایگاه ایمانی و علمی وجود دارد چراکه در هر حال ادبیات و مبنای هر اظهار نظری مورد قضاوت افکار عمومی قرار خواهد گرفت...»
حجت الاسلام هادی صادقی معاون فرهنگی قوه قضائیه نیز درباره سخنان ارضی موضع گرفت و گفت: باید همین‌جا گفت این مداح محترم اشتباهی کرده و سخنی گفته که باید جبران نمود؛ اما نباید به جایگاه وی حمله کرده و وجهه او را خرد کنید. برچسب های مختلفی نظیر بی سوادی، به راه انداختن امپراطوری و ... به وی بزنیم؟ این کار غلط است، اما باید فوراَ تذکر داد این سخن غلطی است و از وی بخواهیم اشتباه بزرگی را که مرتکب شده جبران کند. استنباط از رفتار امام معصوم (ع) کار مجتهدان است و شما نباید به استناد رفتاری که برای شما متشابه است و وجه آن را نمی دانید، برداشت غلطی داشته و با استناد به رفتار امام حکم دهید که ناسزاگویی و فحاشی جایز است!
سخنان این مداح باسابقه که معمولا مواضع سیاسی تند با ادبیات خاص خودش دارد عکس‌العمل‌های دیگری را هم برانگیخت اما نکته جالب این است که حوزه علمیه و هم سویان سیاسی او سعی کردند این سخنان را ناشنیده بگیرند و از سویی آثار اجتماعی این گونه گفتارها و رفتارها عموما دامن همه مداحان را می‌گیرد و مردمی که تا چندی پیش مداحان را قشری مومن و پاک و حتی زاهد و عارف می دانستند دچار تغییر نگرش شده‌اند و تا نام مداح را می‌شنوند به یاد اظهار نظرهای نسنجیده و دور از اخلاق و ادب می‌افتند.
 
سوتی مداحی که به خندوانه رفت
سید مجید بنی فاطمه، مداح جوانی است که در غرب تهران فعال است و علاقه زیادی به همنشینی با ستاره‌های ورزشی و سینمایی دارد، در سال 95 در برنامه خندوانه حضور پیدا کرد و این برنامه انتقادهایی را برایش به همراه داشت. برخی مخالف جدی حضور مداحان در چنین برنامه‌هایی بودند و برخی مخالف.
بنی فاطمه در پاسخ به سوال رامبد جوان درباره اینکه تا به حال سوتی داده یا نه،‌ گفت: مگر می‌شود آدم در جایی باشد و سوتی ندهد. خب بعضی‌ از آنها قابل گفتن نیست. اما؛ زمانی که 16 سال داشتم در تهران سینه زنی دو دستی مرسوم بود. 5 دقیقه از روی کاغذی می‌خوندم. میون‌دار مجلس خواست به من انرژی بدهد، نزدیکم شد اما کاغذی که دستم بود رفت روی هوا. به خاطر همین منم شروع کردم فقط آهنگ آون متن را خواندم. بنی فاطمه درباره اینکه آیا عصبانی می‌شود یا نه؛ اظهار داشت: عصبانی نه، اما زیاد ناراحت می‌شوم. یکی از چیزهایی که انسان ها را ناراحت می‌کند، این است که راحت به مسائل شخصی آنها ورود کنیم.
 
فوتبال و باز هم حاج منصور ارضی
با مصادف شدن مسابقه فوتبال ایران و کره با شب تاسوعا بار دیگر حاج منصور ارضی سکوت را صلاح ندانست و در مراسم شب سوم محرم در مسجد ارگ در حین مداحی گفت: «بمیرند آنهایی که هر غلطی که بخواهند بر زبان جاری می‌کنند. از بس که حرام خورده‌اند، الان هم می‌خواهند شب تاسوعا جوان‌ها را بکشانند؛ میدان کربلا را رها کنید بیایید میدان بازی. نقشه‌ها زیاد است، شما مردم باید بیدار باشید. شما هرکدام اعتراض کنید، آرام آرام می‌فهمند. دنبال درگیری هستند، اگر حزب‌الله خشمگین شود همه شان را نابود می‌کند»
این در حالی است که این مسابقه برگزار شد و اتفاقا تماشاگران و بازیکنان حرمت ایام عزای اباعبدالله را رعایت کردند و حتی در استادیوم ازادی مراسم مداحی و عزاداری نیز برپا شد.
 
مداحان در سوریه
آغاز جنگ با تکفیری‌ها در سوریه و حمایت‌های ایران از این کشور مظلوم واکنش مداحان را نیز برانگیخت. علاوه بر اشعار و سرودهایی که ساخته و اجرا شد برخی از مداحان ترجیح دادند برای تقویت جبهه مقاومت به سوریه بروند. محمد طاهری، سعید حدادیان، میثم مطیعی، موسی رضایی، حمید علیمی، حسن حسینخانی از جمله مداحانی بودند که به سوریه رفتند و البته انتشار عکس برخی از این مداحان با واکنش‌های منفی هم روبرو شد اما اصل این حضور اقدام مثبتی بود که نمی‌شود نادیده گرفت.
 
چه کسی این پول‌ها را می‌دهد؟
شاید وقتی مداحی به خود اجازه می‌دهد درباره هر شخص و هر موضوعی اظهار نظر رسمی و عمومی  کند، دیگران هم این اجازه را به خودشان می‌دهند که درباره مداحان حرف بزنند. سید محمد غرضی، از وزرای دولت سازندگی در حاشیه برخی گفتارها و رفتارهای مداحان و در پاسخ به این سوال که  آیا شما هم بر این باورید که امام حسین (ع) در برابر دشمنانش فحاشی می‎کرده‌اند؟ گفت: استغفرالله! من از افرادی که چنین سخنانی را بیان می‎کنند می‎پرسم که امام حسین کجا فحاشی کرده است؟ سندش را ارائه دهند. سالار شهیدان در بدترین و تندترین شرایط، افراد را نصحیت می‌کردند نه اینکه به کسی ناسزا بگوید! اکنون شماها در این باره خیلی نگران نباشید چرا که من نیز نگران نیستم!
وی در ادامه  درباره مبالغ گزافی که برخی مداحان از مراسم عزاداری به دست می‌آورند، گفت:  اگر ما 20 تا 50 هزار تومان در جیب‌مان داشته باشیم برای همان روز یا روزهای آتی روی آن مبلغ حساب باز می‎کنیم، اما من شنیده‎ام که برخی مداحان شبی 15 میلیون برای روضه‌خوانی یا مداحی دریافت می‏‌کنند. من یک سؤال دارم این 15 میلیون را چه کسی به دست آورده که حاضر است به مداحان برای عزاداری پرداخت کند؟ به طور مثال 15 میلیون برای هر شبی از دهه محرم می‌شود 150 میلیون تومان. من نمی‎دانم چه کسی این پول‌ها را به مداحان پرداخت می‎کند!

 

آرمان هیأت