‌‌‌مـقدمه‌:
یکی از نیازهای امروز جامعه؛ موضوع گفتمان دینی است. اجازه می خواهم در این باره مطالبی به عرض برسانم‌.

ضرورت های گفتمان دینی:
گفتمان، بازنمایی نوعی خاص از معرفت درباره یک موضوع است کـه به آن موضوع جهت و سمت و سو می دهد، و آن را از سمت و سوهای دیگر برحذر می‌ دارد‌. این گفتمان در جریان عمل اجتماعی (به صورت تبادل گفتار و معنا بین افراد جامعه) ایجاد می شود.
گفتمان واقعیت را بـازنمایی مـی کند، معرفت افراد را نسبت به موضوعی بازنمایی‌ می‌ کند و قدرتی دارد که افراد را به انجام کاری وادار می کند. یعنی رفتاری از انسان ها بروز می کند و یا گفته ای از سوی آنها ارائه می شـود‌ کـه‌ حاصل یک گفتمانی است که در جامعه تفوق دارد.
گفتمان فراگیر است. یعنی همخوان و هماهنگ با روندهای اجتماعی است‌، ولی‌ لزومـاً‌ حـاصل آنها نیست و خودش می‌تواند‌ در‌ روندهای‌ اجتماعی مؤثر باشد، گفتمان حاصل عمل نظم یافته‌ای است که نمایانگر تعداد مشخصی از گفته هاست که با فرآیند اجتماعی هم‌ مرتبط‌ است‌. در یک جـمع بـندی کـلی می‌توان گفت که‌ هیچ‌ گـفتمانی بـدون بـستر اجتماعی نیست بلکه بستر اجتماعی الزاماً مولّد گفتمان است.
طی سالهای اخیر شاهد تحولاتی در عرصه‌ سیاسی‌، فرهنگی‌ و اجتماعی در داخل و خارج کـشور هـستیم کـه گویای به وجود‌ آمدن بسترهای اجتماعی به مـنظور تـرویج گفتمان جدیدی بارویکرد به دین است. گرایش نخبگان به اسلام در دنیای‌ غرب‌، خیزش‌ و بیداری در جهان اسلامی و در بین محرومین و مـستضعفین، اسـتقبال جـوانان از‌ برنامه‌ ها و فعالیت های دینی و مذهبی، رویکرد مردم به انـتخاب افراد مقید به ارزشهای دینی مذهبی در‌ انتخابات‌ سالهای‌ اخیر در ایران و در کشورهای اسلامی از جمله این تحولات است.
حضرت‌ امـام‌ خـمینی‌(ره) و حـضرتعالی بارها وبارها تأکید فرموده‌‌اید که عالمان دین و حوزه های علمیه بـاید پاسـخگوی‌ نیازهای‌ امروزین‌ جامعه بشری باشند.
به نظر می رسد ساماندهی و ترویج گفتمان دینی، امروز یکی از‌ نـیازهای‌ اسـاسی و بـازنمایی معرفت دینی درباره موضوعات مورد نیاز جامعه است.گفتمان سازی دینی‌ کـاری‌ بـس‌ عـظیم و در عین حال بسیار ظریف است ضروری است با دقت و مطالعه کافی این‌ امر‌ سـاماندهی و اجـرا شـود.
 
 
ساماندهی گفتمان دینی:
 
نکاتی چند در این زمینه پیشنهاد می‌ شود‌:
1. ارائه‌ تعریفی روشن‌، واضـح، قـابل درک و کاربردی از مفهوم گفتمان دینی برای همه مردم و پرهیز از‌ ایها‌م‌، ابهام و کلی گویی و یـا اکـتفا و اشـتغال به مباحث انتزاعی و غیر کاربردی و بهره‌ گیری‌ از‌ همه کارآمدی ها و ساز و کارهای مطلوب و مـشروع بـرای نشان دادن زیبایی های دین و جذابیّت گفتمان‌ دینی‌.
 
2. تبدیل‌ جریان گفتمان دینی به یـک سـیستم فـکری و مدل معرفتی تعریف و تثبیت شده‌ و پرهیز‌ از روش های صوری، کلیشه ای، تصنعی، غیر علمی و معمولی بی ثـمر.
3. تـدوین راهبرد و برنامه های‌ منسجم‌ و جامع برای ترویج گفتمان دینی و پرهیز از روزمرّگی و انـفعال در ایـن زمـینه‌ و تقویت‌ فرهنگ پرسشگری و پاسخگویی و ارائه پاسخ های عالمانه‌ و دینی‌ به صورت سطح بندی شده به جـامعه بـویژه‌ نـسل‌ جوان جهت بالا بردن معرفت دینی آنها.
4. ایجاد انسجام و تعهد مسئولانه و خـالصانه در‌ بـین‌ خواص جبهه حق برای ترویج‌ گفتمان‌ دینی و واگذاری‌ هدایت‌ کار‌ به خردمندان خودساخته و مؤمن .
5. ایجاد ارتـباط‌ جـریانی‌ و تعامل علمی درون گفتمانی در بین آحاد و ارکان ذیربط در گفتمان دینی‌ و بسیج‌ همه ی عـالمان و نـخبگان معتقد در این‌ زمینه اعم از عالمان‌ فرهیخته‌؛ هـنرمندان مـتعهد و اصـحاب رسانه های‌ جمعی‌ و مکتوب.
6. تداوم، استمرار، و پی گـیری در کـار به شکل متعادل و معقول تا حصول‌ نتیجه‌ و پرهیز از انقطاع و گسستگی طولی‌ و یا‌ افـراط‌ و تـفریط در جریان‌ گفتمان‌ دینی.
7. نقد و ارزیـابی مـستمر‌ از‌ دستاوردهای تـرویج گـفتمان دیـنی و آسیب شناسی آن جهت اصلاح روند امـور.
8. پرهـیز از ملاحظه‌ کاری‌، روش های سنتی و جزمی و جمود در‌ گفتمان‌ سازی، ترویج‌ روحیه‌ ی، شجاعت‌ و شـهامت در بـرخورد با‌ خرافه ها و بدعت ها و ارائه نـظرات نو با رعایت اصـول اخـلاقی و موازین شرعی در چهارچوبه‌ اصول‌ و مـبانی دیـنی و قرآنی.
9. دفاع عالمانه‌، به‌ جا‌ وعادلانه‌ از‌ ارکان‌ انقلاب و نظام ذیربط‌ در‌ موضوع گفتمان، عـدم تـوجیه گری و هواداری مطلق از خطاها، نـدانم کـاری هـا و اهمال کارگزاران و مـسئولان نـظام‌ که‌ به‌ نام دیـن صـورت می گیرد.
10. جوان‌ گرایی‌ و فراهم‌ کردن‌ زمینه‌ فعالیت‌ جوانان جهت ایفای نقش مؤثر در گـفتمان سـازی دینی.
11. تبدیل مؤلفه جریان گفتمان دیـنی بـه محور وحـدت و اقـتدار مـلی و پرهیز از مصادره گفتمان دیـنی توسط گروه‌ ها و جریان ها، بهره برداری ابزاری و درگیرکردن آن در تعارضات و اختلافات سیاسی و جناحی.
 
12. پاسخگویی مـناسب و بـه موقع به ابهام ها، شبهات‌؛ ایـرادات و تـهاجم هـایی کـه عـلیه دین در جامعه‌ تـرویج‌ مـی شود و پرهیز از پراکندگی مدیریت و تعدّد متولیان طرح و اجرای گفتمان دینی در سطح جامعه و تمرکز نیروها و وحدت فـرماندهی بـرای شـکستن موانع سد راه گفتمان دینی.
13. تلاش برای‌ مـطرح‌ کـردن گـفتمان دیـنی در بـیرون مـرزها و در بین همه مسلمانان و مستضعفین و محرومین عالم و به ویژه در بین نخبگان و عالمان منصف جهان به شکل‌ کاملاً‌ هنرمندانه، عالمانه و به زبان و فرهنگ‌ بومی‌ آنان .
14. بهره گیری از روش های غـیرمستقیم تبلیغ و تأثیرگذار بر قلوب مخاطبین در تبیین و ترویج گفتمان دینی به ویژه بهره گیری از ظرفیت‌ و توانمندی‌ های رسانه های جمعی‌ و همه‌ ی ابزارهای تبلیغی و هنری مناسب و وجود تجانس و مشابهت میان برنامه هـا و مـحتوای آنها در سطح مراکز آموزشی و نهادهای فرهنگی با شاخص های گفتمان دینی
15. بهره گیری از همه ابزارهای گفتگو‌ به‌ منظور ترویج گفتمان دینی از قبیل نهادهای مسجد؛ منبر؛ مدرسه و توسعه جلسات سـخنرانی بـصیرت آفرین؛ بحث و گفتگوی گروهی‌‌، پرسش و پاسخ، میزگرد، ایجاد سایت وبلاگ نویسی در اینترنت. فرهنگ مکتوب اعم‌ از‌ کتاب ،‌مجله‌ و روزنامه و غیره و تمرکز نیرو و راهبری مـؤثر جـهت حصول ارتباط منطقی و مطلوب بـین بـرنامه‌های مجموعه نهادهای‌فرهنگی و تبلیغی با‌ شاخص های گفتمان دینی.
16. برگزاری جشنواره ها و مسابقات علمی، فرهنگی‌، هنری‌ و ادبی‌ در موضوعات گفتمان دینی و یا گنجاندن گفتمان در جشنواره هـا و مـسابقات علمی و فرهنگی منطبق بـا شـئونات و شعائر ‌‌دینی‌.
17. عوامل تأثیر گذار در گفتمان دینی از جمله حوزه های علمیه و نقش‌ آنها‌ در‌ تولید علم و عالم و فکر و حرف تازه و آموزش و پرورش و آموزش عالی در ارائه تعلیم و تربیت سالم‌ و سازنده و نهادهای دینی و فرهنگی در تـوسعه ارزشـهای دینی با فرهنگ سازی در متن‌ جامعه و تثبیت ارزشها و انجام‌ اصلاحات‌ فکری و اجتماعی به صورت تدریجی از سوی همان نهادها برای حفظ سلامت روحی و فکری جامعه بویژه نسل جوان بیش از پیش مـورد تـوجّه قرار گـرفته و تعامّل بسیج با آنها در پیشبرد‌ گفتمان دینی مورد تأکید واقع گردد.
17. تشویق جوانان مؤمن و متعهد به ایـجاد کانون‌ها، انجمن ها و تشکّل های غیر دولتی و مردمی در موضوعات گفتمان دیـنی و حـمایت قـانونی از افراد و گروه های‌ مستعد‌ در این زمینه و روشن نمایی جایگاه و نقش آفرینی بسیج در عرصه ی گفتمان دینی.
18. تبدیل گـفتمان ‌ ‌دیـنی به قوانین و مقررّات و فرهنگ سازمان یافته و تعمیم آن بر همه دستگاه ها و نهادهای‌ دولتـی‌ و غـیر دولتـی جهت توسعه بینش و بصیرت دینی و پاسداری از هویت و ارزشهای دینی در جامعه.
19. جلوگیری از ترویج گفتمان های انـحرافی در جامعه به جای گفتمان دینی به روش‌ نقد‌ علمی، منطقی و مستدل و به چـالش کشاندن مبانی آنها و تـقویت فـضاها و اماکن مناسب برای توسعه گفتمان دینی ـ همچون مساجد ،‌حسینه ها، مدارس علمیه؛ و مراکز علمی و فرهنگی و کانون های فرهنگی عقیدتی‌ بسیج‌.
البته‌ نیک می دانیم که تحقق‌ این‌ امر‌ نیازمند الزامات و ظـرفیت سازی هایی است که در نهادهای دینی و فرهنگی جامعه باید تحقق یابد که مقدّم بر همه آنها ایجاد‌ وفاق‌ و اتحاد‌ نظر و ایجاد وفاق و اتحاد نظر و ایجاد اراده ای‌ مستحکم‌در‌مسئولین‌ذیربط‌می‌باشد‌.
 
 
موانع پیش روی گفتمان دیـنی:
مـوانعی نیز در مسیر وجود دارد که باید با تدبیر مرتفع شود. از جمله‌ آنها‌ می‌ توان به موارد زیر اشاره نمود:
1ـ از آنجا که استانداردهای‌ جامع و واحدی در مورد رفتارهای دینی ارائه نشده، قضاوت های مـتفاوتی از سـوی مراجع و مراکز دینی نسبت به‌ رفتار‌ جوانان‌ صورت می گیرد. با کمال تأسف شاهد افراط و تفریط هایی در‌ این‌ زمینه هستیم و این خود مانعی در ترویج گفتمان دینی است.
2ـ نگاه انـقباضی بـه پدیده های نو‌ و نوگرایی‌ و غالب‌ بودن دیدگاه محدودسازی به جای مصون سازی در فعالیت های برخی نهادهای‌ متوّلی‌ امور‌ دینی و مذهبی، تا حدود زیادی امکان حرکت‌های رشد دهنده و حرکت آفـرین در گـفتمان دیـنی‌ را‌ از‌ آنان گرفته است.
3ـ غلبه سـازمان گـرایی بـر آرمان گرایی، وظیفه گرایی بر تکلیف‌گرایی، تشکّل‌ دینی‌ بر تفکر دینی و حفظ وضع موجود بر نوآوری و خلاقیت، به طور نسبی در‌ بـرخی‌ نـهادهای‌ مـسؤول ترویج دین در جامعه، تا حدودی آنان را در حالت مـحافظه کـارانه قرار‌ داده‌ است.
4ـ علیرغم توانمندی ها و ظرفیت های بسیاری که در بسیج وجود داشته و می‌ تواند‌ در‌ گفتمان دینی مورد بـهره بـرداری قـرار گیرد، لیکن تنوع و گستردگی کار و مسئولیت های بسیج، عملاً‌ بـسیج‌ را از حوزه فعالیت های فکری و اندیشه ای به شکل زیربنایی باز‌ داشته‌ و بسیج‌ را به یک نوع روزمرّگی کشانده است کـه امـید اسـت با بازنگری بر رسالت های‌ بسیج‌ بویژه‌ بسیج طلاب و اساتید اتـاقهای فـکر ایجادوتوسعه یابد و مرکزی با عنوان مرکز اندیشه‌ و همفکری‌ راهبردی بسیج راه اندازی و فعال شود.
 

 

آرمان هیأت