آیت‌الله محسن فقیهی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و استاد عالی حوزه‌های علمیه اظهار کرد: همه ائمه معصومین (ع) در راستای ترویج اندیشه اسلامی، بیان احکام اسلام و اجرای احکام اسلامی حرکت می‌کردند و هدف اصلی آنها این بوده است که احکام را به طور کامل بیان کنند و آن را در میان مردم نهادینه کنند. لکن این هدف در هر دوره و زمانی به واسطه موقعیت ائمه معصومین (ع)در میان جامعه قالب و روش خاصی داشته است و این طور نبوده است که همه ائمه(ع) از یک قالب و روش برای تحقق این هدف استفاده کنند. در برخی از دوره‌ه به واسطه اینکه ائمه(ع) بسیار تحت فشار بودند امکان بیان احکام به صورت وسیع نبوده در برخی دوره‌ها مانند دوره خود حضرت رسول (ع) و حضرت امیر المومنین (ع) هم احکام بیان می‌شد و هم اجرا می‌شد اما به طور کلی می‌توان گفت بحث اجرای احکام برای ائمه معصومین بسیار محدود بوده است. به هر حال هر کدام از ائمه نقش برجسته‌ای در زمان خود برای نیل به این هدف داشتند گاهی نیاز بوده است که برای حفظ دین صلح شود، گاهی نیاز به ایثار و اهدای خون بوده است و گاهی نیاز به عبادت و سجود بوده که به طور کلی می‌توان گفتن همه این فعالیت‌ها و روش‌های ائمه(ع) پازل‌های مختلف برای تحقق و گسترش رسالت در میان مرده بود است که همه آنها در کنار هم باعث شکل‌گیری آنچه اکنون در دست ماست شده است.

فراوانی روایات منسوب به امام صادق (ع) باعث شده است که ایشان رئیس مکتب جعفری نامیده شود
وی عنوان کرد: با توجه به شرایط زمانی و مکانی‌ای که در زمان امام صادق (ع) مهیا شده بود بیان احکام آن هم به روش تدریس و تربیت شاگردان بهترین روش برای ترویج احکام دینی بود و امام صادق (ع) نیز به بهترین شکلی که می‌توانستند از این فرصت استفاده کردند. در حقیقت شکل دادن این چنین دانشگاهی در آن زمان و برگزاری کلاس‌های مختلف باعث شد که بسیاری از احکام و عقاید دینی بیان شود، مقدار مطالب و روایاتی که از ایشان توسط شاگردانشان نقل شده است بسیار زیاد است این مساله تا حدی است که مکتب تشیع را به ایشان نسبت می‌دهند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: شاگردانی که ایشان تربیت کردند به بیش از چهار هزار نفر می‌رسد و علاوه بر اینکه بسیاری از این شاگردان از اهل تسنن بودند برخی از علمای اهل تسنن نیز را می‌توان جزء شاگردان آن حضرت برشمرد. این حرکت علمی امام صادق(ع) به طوری است که برخی از اهل تسنن نیز روایات امام صادق(ع) را قبول دارند و این گونه نیست که منکر بشوند. آنها ممکن است امامت امام صادق(ع) را قبول نداشته باشند اما به هر حال دیگر مذاهب نیز امام (ع) را به واسطه چهره علمی و حرکت‌های علمی که در دوران خود انجام داد و مورد رجوع همه مسلمانان بودند قبول دارند. به طور کلی در مورد دیگر ائمه(ع) نیز یکی از بحث‌هایی که میان شیعیان و اهل سنت مطرح است این است که اگر چه شما امامت ائمه(ع) ما را قبول ندارید اما با توجه به زندگی، سیره و رفتاری که داشتند آنها را می‌توانید به عنوان یک عالم و راوی صادق برای بیان احکام دین و روایات حضرت رسول (ص) قبول داشته باشید.

فرمایشات امام صادق (ع) سندی قطعی دینی است
فقیهی با اشاره به اینکه فرمایشات امام صادق (ع) یک سند قطعی دینی قلمداد می‌شود بیان کرد: بسیاری از سخنان ایشان توسط راویان سنی و شیعه نقل شده است و مورد وثوق برخی از مذاهب اهل سنت است از همین رو می‌توان فرمایشات ایشان را به عنوان یک سندی قطعی دینی برشمرد. بُعد دیگر حرکت علمی امام صادق (ع) این است که ایشان به وسیله این دروس و بیان احکام واقعی اسلام را زنده کردند و این شاگردان امام صادق (ع) بودند که توانستند با استناد به سخنان ایشان اسلام واقعی را گسترش دهند و آن را از انحطاط نجات دهند. همچنین این سلسله شاگردان و تربیت آنها تاثیر بسیار زیادی در ماندگاری و صحت روایات رسیده از آنها به دست آیندگان داشت به طوری که روایات نقل شده از امامین صادق و باقر (ع) سهم عمده و بسزایی در نزد علما و فقهای شیعه برای اثبات احکام دارد.
وی اضافه کرد: با تامل و توجه به سخنانی که از بزرگان مکاتب مختلف اهل سنت در مورد امام صادق (ع) نقل شده است بهتر می‌توان جایگاه واقعی امام صادق (ع) را نشان داد. ابوحنیفه که خود از شاگردان امام صادق (ع) بود و بارها مشکلات و ابهامات علمی خود را برای چاره جویی نزد امام صادق (ع) می‌برد با اذعان به جایگاه علمی ایشان بیان کرده است که «ما رأیت افقه من جعفر بن محمد و انّه اعلم الامه» هیچ کس را فقیه‌تر از جعفر بن محمد ندیدم و به درستی او اعلم‌ این امت است. از مالک ابن انس یکی دیگر از بزرگان اهل سنت نقل شده است که «مردی با فضیلت‌تر و ارزشمندتر از جعفر بن محمد را هیچ گوشی نشنیده و به قلب هیچ بشری خطور نکرده است». محمد بن عبدالرحمن معروف به ابن ابی لیلی پس از گفت و گو با امام در حالی که خودش فقیه، محدث و قاضی معروف کوفه بود، خطاب به حضرت می گوید: «اشهد انکم حجج الله علی خلقه». وقتی که کتب اهل سنت را بررسی کنیم به موارد متعددی از این قبیل که در تمجید جایگاه مقام علمی امام صادق (ع) بیان شده است برخورد می‌کنیم.

امام صادق (ع) بنیان گذار دانشگاهی با علوم مختلف بشری بود
فقهی افزود: مساله دیگری که در مورد امام صادق (ع) قابل تامل و توجه است این است که دانشگاه و مدرسه ایشان منحصر به علوم اسلامی نبود بلکه در میان شاگردان ایشان می‌توان افرادی را مشاهده کرد که در علوم مختلفی چون نجوم، هیئت، ریاضی، طب و تشریح، معرفه النفس، شیمی، نبات‌شناسی و علوم دیگر در خدمت ایشان شاگردی و تلمذ کرده‌اند. کتاب‌هایی همچون توحید مفضل و رساله اهلیلجه و مباحثات آن حضرت با فرقه ملاحده و… نمونه‌هایی از محصولات این دانشگاه و مدرسه بزرگ است. در میان همه اینها نباید شاگرد بزرگی چون جابر بن حیان را از یاد برد. او یکی از شاگردان امام صادق (ع) بود که در علم شیمی از دانشگاه امام (ع) فارغ التحصیل شد. همان دانشمندی که پیش از ده قرن نظریه مشهور جون دالتون فیزیک‌دان و شیمیست و طبیعت‌شناس انگلیسی را راجع به اتحاد بین دو عنصر در کتاب خود به نام (المعرفه بالصفه الالهیه و الحکمه الفلسفیه) صریحاً اعلام کرده است که افتخار وضع این نظریه نصیب جابر است نه «جون دالتون».
این استاد عالی حوزه‌های علمیه تصریح کرد: آنچه می‌تواند برای ما بسیار مهم و در جهان کنونی تاثیر گذار باشد نحوه زیست و سیره حضرت در تعامل با اهل سنت است. در تاریخ بیان شده است که ایشان همیشه متبسم بود و شاید بتوان گفت یکی از عواملی که افرادی زیادی جذب ایشان می‌شدند و در درس ایشان حاضر می‌شدند همین علت بود. روش و سیره آن حضرت در آن زمان می‌تواند الگوی بسیار خوبی برای تعامل شیعیان امروز با اهل سنت باشد. وقتی که این سیره و برخورد‌های حضرت با اهل سنت و علمای اهل سنت را مورد مطالعه قرار می‌دهیم متوجه می‌شویم که برخورد این امام در راستای حفظ وحدت بین شیعه و سنی و برخوردی کاملا علمی بوده است. این مطلب را همچنین می‌توان در تمام مناظره‌های حضرت با اهل سنت مشاهده کرد. ایشان علاوه بر این با گروهی از شیعیان که سعی می‌کردند خود را از جامعه آن روز اهل سنت جدا کنند به شدت به مخالفت ‌پرداخت و خود حضرت علاوه بر اینکه همواره در اجتماع و جامعه اهل سنت حضور داشت به شاگردان برجسته خود که همواره در کتب روایی از مهمترین راویان سخنان آن حضرت بودند توصیه می‌کردند روش و سیره آن حضرت را دنبال کنند.

تقیه نمی‌تواند برخود محبت آمیز امام صادق (ع) نسبت به اهل سنت را زیر سوال ببرد
وی در پاسخ به این سوال که برخی عنوان می‌کنند رفتارهای عطوفانه و مهربانانه امام صادق (ع) نسبت به اهل سنت از روی تقیه بوده است و ایشان به این خاطر تمام زندگی خود را این گونه با اهل سنت برخورد کردند عنوان کرد: مساله تقیه، مساله‌ی جدایی است که شرایط و لوازم خاص خودش را می‌طلبد و از این روش برای غیر مستند کردن رفتار امام (ع) با اهل سنت نمی‌توان استفاده کرد. در بحث تقیه باید به این مساله توجه کرد که امام معصوم (ع) نزد شیعیان شارع است و گفتار و کردار و عمل او نزد ما حجت است بنابراین به همین آسانی نمی‌توان تمام زندگی و سیره یک امام را با این مساله زیر سوال برد و از حجیت انداخت. مضافا بر اینکه تقیه خلاف اصل است و فقط در زمان‌های بخصوصی است که محقق است. بحث تقیه را باید در مواردی جستجو کرد که امر مهمی مانند جان و مال امام و شیعیان مطرح باشد. یعنی اینکه امام در زمانی تقیه می‌کند که ممکن است به واسطه عدم تقیه جان خودش و یا اینکه جان برخی از شیعیان به خطر بیافتد و این مساله‌ای است که عموما در زمان امام صادق (ع) به خاطر فضای باز سیاسی و درگیری بنی عباس و بنی امیه بسیار محدود بوده است. زمانی که امام صادق (ع) بتوانند کلاس درس تشکیل دهند و معارف و مبانی اسلامی را در میان شاگردانشان اعم از اهل سنت و شیعه مطرح کنند دیگر جایی برای تقیه وجود ندارد که بخواهیم و بتوانیم این سیره محبت آمیز و با عطوف ایشان نسبت به اهل سنت را زیر سوال ببریم.