عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به این سؤال که اساسا رویکرد مراسم سوگواری و بزرگداشت سیدالشهدا علیه‌السلام، چگونه می‌تواند در عمق‌بخشی به فرهنگ اسلامی و دینی مؤثر باشد، گفت: سوگواری‌ها، مرثیه‌سرایی‌ها، سخنرانی‌ها و نهایتا پیاده‌روی عظیم زیارت اربعین حضرت سیدالشهدا (ع)، همگی در جهت تقویت و اعتلای فرهنگ و اندیشه دینی اسلامی مؤثر هستند و تمام تلاش متولیان و دغدغه‌مندان این حوزه این است که بتوانند از این رویدادهای سترگ، بیشترین بهره معنوی را برای جامعه استحصال نمایند.
قنبری افزود: اگر در طول تاریخ اسلام و جهان تشیع، ایام و مراسم سوگواری سرور و سالار شهیدان (ع) انجام نمی‌شد، واقعیت این است که اساسا جریان‌های عدالت‌خواهانه و آزادی‌خواهانه اسلامی، در تمام طول تاریخ اسلام بعد از واقعه عاشورا، صورت نمی‌پذیرفت و جهان اسلام، از بهره‌مندی از مواهب این پویش الهی، بی‌نصیب می‌ماند.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: بنا به فرمایش بسیاری از بزرگان، از جمله عالمان اهل تسنن اگر واقعه عاشورا در تاریخ اتفاق نمی‌افتاد، نه تنها نامی از شیعه در تاریخ نمی‌ماند بلکه نامی از اسلام نیز باقی نمی‌ماند. حضرت سیدالشهدا (ع) با حرکت عظیم خود در نهضت عاشورا، به دنیای اسلام نشان دادند که مفهوم خلافت بعد از شهادت حضرت امیر (ع) از چارچوب اصول قرآنی و نبوی خود خارج شده است و این منصب بعد از حضرت امیر (ع) جولانگاه اشقیا و گمراهان و بی‌دینان شده است. عالمان بزرگ اهل تسنن با توجه به حرکت عظیم امام حسین (ع) دریافتند که رویکرد اهل‌بیت (ع)، فقط احیای مکارم دینی و سجایای اخلاقی است و به همین منظور هیچ شک و شبهه‌ای نسبت به حرکت سیدالشهدا (ع) در باور اهل تسنن وجود ندارد.
 
این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد در ادامه افزود: این‌که در جهان اسلام دعوت به عدالت‌خواهی و آزادی‌طلبی و اشاره به متن صحیح قرآن کریم و احادیث نبوی صلی الله علیه و آله و سلم می‌شود، همگی به برکت نهضت و پویش عظیم حضرت سیدالشهدا (ع) و اثری است که از ایشان در تاریخ به جا مانده است. اساس نهضت حسینی مفروض عالم تشیع است که تاریخ صحت وقوع آن را صحه گذاشته است.
 قنبری بیان کرد: اما این‌که عالم تشیع و محبین اهل‌بیت (ع) چه رویکردهای دیگری را می‌بایست مد نظر قرار دهند تا جایگاه ما از این هم متعالی‌تر شود، این است که می‌بایست از این مناسبت‌ها و مراسم در جهت گسترش مفاهیم دینی و قرآنی و اخلاقی بهره ببریم و در پی آن باشیم که آموزه‌های والای اهل‌بیت (ع) را هر چه بیشتر و بهتر به جوامع اسلامی عرضه نماییم.
نویسنده کتاب فلسفه عاشورا از نگاه اندیشمندان مسلمان ادامه داد: نکته دیگر که در مراسم بزرگ راهپیمایی زیارت اربعین امام حسین (ع) به خوبی ظهور و تبلور داشته است، مسأله تأکید بر وحدت امت اسلامی است. خوشبختانه در نزد علمای اهل سنت نیز شخصی دیده نمی‌شود که از قاتلان حضرت سیدالشهدا (ع) و یاران گرامیشان دفاع نماید و از اعمال قبیح و غیرانسانی آن‌ها برائت نجوید؛ این اعلام برائت از اعمال شنیع جنایتکاران واقعه کربلا، به درستی به نقطه وحدت و همگرایی و مودت بین جهان تشیع و عالم تسنن تبدیل شده است.
وی افزود: نکته دیگر که بسیار در اثربخشی و گرایش مردم نسبت به وحدت و کرامت امت اسلام در ایام سوگواری حضرت اباعبدالله (ع) مطرح است این است که، سخنوران و مدیحه‌سرایان و بانیان مراسم حضرت سیدالشهدا (ع) می‌بایست از دور شدن از هدف این نهضت عظیم اجتناب نمایند. در نهضت حسینی، مهم‌ترین جایگاه، هدف و مراد اباعبدالله (ع) از این حرکت و نهضت است. بنده به عنوان محقق و مؤلف سیره حضرت سیدالشهدا (ع)، معترف هستم که مواقعی آسیب‌ها و آفت‌هایی از جانب پاره‌ای از عزاداری‌ها و سوگواری‌ها متوجه فرهنگ حسینی می‌شوند. در پاره‌ای از اوقات افرادی که دارای نگرش انحرافی هستند در باب پیاده‌روی اربعین حسینی، شبهات و القائات نامناسبی را به جامعه القا می‌نمایند؛ عزاداران و عاشقان حضرت اباعبدالله (ع) می‌بایست با دوری گزیدن از مناسبات ناصحیح و اجتناب از افعال خارج از ضوابط اسلامی، سعی نمایند هدف امام حسین (ع) را که به صراحت در بیانات ایشان ذکر شده است را ترویج و توسعه دهند.

قنبری تصریح کرد: بنده شخصا قائل به استفاده از باورهای سنتی در ترویج نهضت حسینی هستم، اما دیده می‌شود بنا به تغییر مقتضیات و شرایط محیطی و بنا به تغییر نسل، سؤالات و شبهات متعددی نسبت به واقعه عاشورا و بخصوص در نسل جوان پدید آمده است؛ متفکرین و دغدغه‌مندان سیره اهل‌بیت (ع) می‌بایست ضمن استقبال از تمامی پرسش‌ها و دغدغه‌های نسل جوان نسبت به واقعه عاشورا، با توجه به منابع متقن و کاربردی، شبهات و پرسش‌های نسل جوان را پاسخگو باشند.
وی با بیان این‌که مداحان و سخنوران می‌بایست با انتخاب مضامین و اشعار فاخر و دوری گزیدن از انتخاب اشعار سبک و سطحی، در عمق‌بخشی به فرهنگ حسینی و اسلامی در جامعه و بخصوص در نسل جوان کوشا و فعال باشند، ادامه داد: انتخاب اشعار سخیف و نامناسب، نه تنها به عظمت حضرت سیدالشهدا (ع) کمکی نمی‌نماید، بلکه به شدت در باور و گرایش مردم نسبت به جایگاه ایشان اثر معکوس دارد. ما در مسیر نوگرایی و ارائه کارهای فاخر و نوین نمی‌بایست هر هجو و یا عبارات نامتعارفی را به وجود مقدس سیدالشهدا (ع) نسبت دهیم؛ این یک آفت بسیار بزرگی است که دغدغه‌مندان عرصه فرهنگ می‌بایست در مسیر تحقق و گسترش معنویت اسلامی، بدان توجه نمایند. وجود مقدس حضرت ابوالفضل (ع) معدن جود و ادب و کرامت است، این چه معنایی است که در تشریح این وجود نازنین و الهی، با اشاره به کلمات سخیف و ناچیز، شأن این بزرگوار را در حد جوانی که دارای بازوان ستبر بوده است، تنزل دهیم. این رویکردها به راستی، سطح معرفت و شناخت را نسبت به معارف دینی و اسلامی کاهش می‌دهند.
مؤلف کتاب حکمت و معنویت با اشاره به این که اگر بتوانیم از ورود چنین آفت‌هایی به فرهنگ و اندیشه حسینی جلوگیری نماییم، قطعا در جهت اعتلای اندیشه و بینش اسلامی گام برداشته‌ایم، گفت: خوشبختانه واقعه عظیم پیاده‌روی اربعین در این چند سال گذشته، به یک گردهمایی بسیار بزرگ اسلامی و جهانی تبدیل شده است؛ این اتفاق، اتفاق بزرگ و مبارکی است.
قنبری ادامه داد:بهتر است دست‌اندرکاران و تلاشگران عرصه اربعین سیدالشهدا (ع) در جهت ترویج و توسعه فرهنگ اسلامی و مقاومت اسلامی قبل از شروع حرکت اربعین، مجهز شوند و در مرحله اول با تبلیغات، چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیر مستقیم، این حرکت و خیزش عظیم را در جامعه نهادینه‌سازی کنند و در مرحله بعد، با تبدیل تبلیغ به آموزش و توسعه، در جهت عمق‌بخشی به فرهنگ دینی و حسینی گام بردارند.
مؤلف کتاب اخلاق حرفه‌ای با تأکید بر نهج‌البلاغه، با اشاره به این نکته که از شروع پروسه پیاده‌روی شیعیان در اربعین تا انتهای امر مدت زیادی در اختیار دست‌اندرکاران و متولیان قرار دارد که می‌توانند با جهت‌گیری مناسب، تبلیغات را توسعه و سپس تبلیغ را به آموزش مبدل نمایند؛ افزود: تبیین اندیشه‌های سیاسی حضرت سیدالشهدا (ع) و موضوع وحدت اسلامی و ترویج آموزه‌های جهان تشیع، مهمترین رویکردهایی هستند که دست‌اندرکاران راهپیمایی اربعین می‌بایست در جهت ترویج فرهنگ اسلامی مد نظر قرار دهند؛ «حشد الشعبی»، محصول کدام رویکرد است؟ یکی از عوامل اثرگذار در تشکیل این پویش مردمی، همین رویداد سترگ اربعین بوده است؛ عالمان بزرگ تشیع چه در ایران اسلامی و چه در کشور عراق، در تشکیل این نهضت عظیم با توجه به آموزه‌های عاشورایی، نقش بسزایی داشته‌اند.

قنبری با اشاره به این مطلب که در دنیای اسلام و جهان تسنن، رویدادی وجود دارد به نام «جماعت تبلیغ» که در کشور پاکستان و در مواقع گوناگون و جهت برگزاری مناسبت‌های مختلف گرد هم می‌آیند، بیان کرد: این گروه در مدتی که گرد هم جمع می‌شوند، هیئت‌های آموزشی و ترویجی خود را به اقصی نقاط گسیل می‌دارند و در این مدت گردهمایی، سعی می‌نمایند اندیشه و بینش خود را توسعه دهند؛ متولیان و دست‌اندرکاران رویداد بزرگ اربعین نیز می‌بایست با تمسک به رویکردهای سایر مذاهب و باورهای اسلامی و استحصال نقاط مهم و اثربخش آن‌ها، در جهت توسعه بینش حسینی همت گمارند.
وی افزود: اگر در این زمینه، مطالعات گسترده و تحقیقات میدانی صورت بپذیرد و در مرحله بعد بتوانیم از کسانی که در حوزه فرهنگ حسینی و عاشورایی و رویداد مهم اربعین، تحقیق، نگارش و یا اثری دارند، استفاده نماییم، می‌بایست بیان کنیم که، توانسته‌ایم در اثربخشی فرهنگ حسینی و اسلامی مؤثر باشیم.
قنبری خاطر نشان کرد: باید توجه داشت که نویسندگان و صاحبان قلم در عرصه عاشورا و مناقب اهل‌بیت (ع)، بیشترین تأثیر را می‌توانند در عمق‌بخشی به بینش حسینی داشته باشند و با استفاده از تجربیات و دیدگاه‌های آن‌ها، می‌توان مسیر اعتلای اندیشه اسلامی و دینی را تسهیل کرد. وی افزود: در این مسیر آفت‌ها، موانع و کج‌فهمی‌های بسیار وجود دارند و این محققین و صاحبان قلم هستند که می‌توانند مردم و جامعه را، از کج‌روی و بدفهمی رهایی بخشند و مسیر صحیح اسلامی را به جامعه نشان دهند؛ بنابراین می‌بایست هر چه بیشتر در جهت بهره‌مندی از این اندیشمندان گام برداریم.

آرمان هیأت