کد مطلب : ۳۲۰۳۷
جواد محقق: خلاء شعر عاشورایی کودک و نوجوان جدی است
جواد محقق در گفت وگو با خبرنگار معارف ایرنا درباره دلایل کمبود شعر عاشورایی در حوزه کودک و نوجوان افزود: یکی از دلایل این کمبود شاید این باشد که اصولاً کتاب شعر، مثل داستان یا رمان، یک مجموعه کامل و پرحجم نیست و در یک مجموعه شعر کودک یا نوجوان معمولاً 10 یا 15 شعر می‌آید که کمتر به موضوعی واحد و مشخص می‌پردازد.
وی ادامه داد: معمولا چنین روشی وجود ندارد که یک شاعر مثلاً 15 شعر برای عاشورا یا هر موضوع دیگری بگوید مگر اینکه پس از سال‌ها شاعری، تمام شعرهای مربوط به آن موضوع به این حجم برسد. در شعر بزرگسال هم تقریباً همین‌طور است؛ یعنی نداشتن کتاب شعر عاشورایی برای کودک یا نوجوان تقریباً طبیعی است، مگر اینکه گردآوری از آثار شاعران باشد.
این شاعر پیشکسوت همچنین گفت: طرح اتفاقات عاشورا، آن هم برای کودکان به گونه‌ای که هم رواج خشونت نباشد و هم روح کودک را آزرده نکند؛ کار ساده‌ای نیست. آن فجایع عظیم که بعد از هزار سال اشک بزرگسالان را درمی‌آورد، با کودک چه خواهد کرد؟ پس چگونگی طرح عاشورا برای کودکان اصلاً آسان نیست و باید به همه ابعاد تأثیرگذاری روحی و روانی قضیه توجه کرد.
وی افزود: در مورد نوجوانان البته کار به این سختی نیست و می توان تا حدودی به این مسائل پرداخت. البته کمبود منابع متقن فارسی، وفور منابع متناقض بازاری، وجود نداشتن کارهای پژوهشی مناسب داستان‌نویسان از جمله سختی‌های کار است.
محقق اضافه کرد: حساسیت کار با موضوع معصومان و اهل بیت(ع) نیز بخش دیگری از این سختی است که بسیاری از کارشناسان معتقدند به سری که درد نمی‌کند دستمال نبندند. البته همین مساله نیز راه ورود بعضی از ناآگاهان و فرصت‌طلبان را به این عرصه هموار می‌کند!
محقق با اشاره به رشد کیفی و کمی تصویرگری کتاب کودک و نوجوان در سال های اخیر گفت: سال‌هاست که تصویرگران ما به جایگاه بلندی رسیده‌اند و در بسیاری از جشنواره‌های جهانی هم به رتبه‌های برتر دست می‌یابند، اما این موضوع به معنای رشد کافی در تصویرگری کتاب‌های دینی نیست.
وی افزود: بخشی از این ضعف بر عهده پژوهشگرانی است که کار اختصاصی برای این هنر خاص نکرده‌اند؛ مثلاً اینکه لباس مردم در دوره تاریخی مورد نظر چگونه بوده؟ تزئینات و معماری آن زمان چه ویژگی‌هایی داشته؟ وسایل سفر یا تفریح مردم چطور؟ شهرسازی بر اساس چه مدلی طراحی و گسترش می‌یافته؟ نوع مصالح چه بوده؟ و ده‌ها مورد دیگر مانند طرح وسایل و ابزار جنگ یا ظروف مصرفی، رخت‌آویز، دکمه لباس‌ها، کمربندها و صدها چیز دیگر که نیاز اساسی پدیدآورندگان ادبیات داستانی و نمایشی است و تقریباً هیچ فرد و نهادی مسئول و متولی آن نیست؛ یعنی ضعف در این بخش از دستگاه‌های فرهنگی هنری ماست.
مدیر گروه کودک و نوجوان جایزه دعبل افزود: در نتیجه تصویرگری ما یا کپی از تصاویر مسیحی، اروپایی است یا ذوق و سلیقه و تصورات موهوم تصویرگر غیر پژوهشگر! و غالباً هم یا باعث اعتراض ممیزان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مردم می‌شود یا اطلاعات اشتباه به مخاطب می‌دهد. بنا براین باعث تشتت ذهنی خواننده کم سن و سال می‌شود.
وی حمایت از آثار عاشورایی کودک و نوجوان را وظیفه دولت برشمرد و گفت: حمایت از هر کاری که متعلق به مردم و کشور است هم خوب است و هم وظیفه دولت‌هاست. به شرطی که کارگزار مربوطه سر خود تصمیم نگیرد و اهل مشورت با صاحبنظران کاردان، کارشناس و دلسوز هر رشته باشد و همچنین افق دیدش نیز فراتر از مسئولیت کوتاه‌مدت خودش یا گروهش باشد وگرنه به جای مرهم، نمک بر زخم خواهد پاشید.
محقق تاکید کرد: کار دولت‌ها باید فراهم کردن زیرساخت‌ها و زمینه‌های اصلی و جدی و هزینه‌بر و زمان‌بر باشد نه موازی‌کاری با مردم در کارهایی که خودشان بلدند انجام دهند. خلاصه اینکه تا نهاد یا مسئول دولتی، گوش شنوا و چشم بینا و دست توانا و نیت خیر و همت بلند نداشته باشد، کمک‌هایش هم سودی نمی‌بخشد و گره بیشتری به این رشته می‌اندازد.
وی با اشاره به وضعیت آثار گروه کودک و نوجوان در رشته های شعر کودک و نوجوان، داستان کودک و نوجوان و تصویرگری در دو سال گذشته گفت: در حوزه شعر هیچ اثری نداشتیم. در داستان دو اثر به مرحله نهایی رسید که با اغماض از بعضی ضعف‌ها، یک اثر شایسته تقدیر تشخیص داده شد و در تصویرگری البته دست پرتری داشتیم و اثر انتخاب‌شده واقعاً شایسته است.
این پژوهشگر حوزه ادبیات درباره نقش جشنواره ها و جایزه‌هایی مانند جایزه کتاب سال عاشورا در ارتقای کیفیت آثار عاشورایی گفت: جایزه‌ها و جشنواره‌ها معمولاً میوه‌چینان آخر فصل هستند و مثل خریداران، آخر راه به این قافله می‌پیوندند؛ یعنی به کاشت و داشت محصول کاری ندارند و فقط هنگام برداشت سر می‌رسند و البته مثل خریدار، جنس خوب را می‌خرند و روی آنها انگشت می‌گذارند!
وی افزود: بنابراین اگر چنین جشنواره‌ها و جایزه‌هایی درست عمل کنند و مستمر هم باشند، میتوان امیدوار بود که در یک بازه زمانی مثلاً 10 ساله در روند آفرینش‌ها تأثیر بگذارند.
جایزه دعبل، عنوان دوسالانه‌ای است که به همت بنیاد دعبل خزاعی و با هدف شناسایی، معرفی و تجلیل از آثار عاشورایی برتر راه‌اندازی شده و در آن، کارشناسان و صاحبنظران حوزه‌های مختلف به بررسی و ارزیابی کتاب‌های عاشورایی منتشرشده در هر دو سال می‌پردازند.
در دوره اول این دوسالانه که سال 94 برگزار شد، 537 اثر در 18 رشته مورد ارزیابی قرار گرفتند و در نهایت 20اثر به عنوان آثار برتر معرفی شد و در دوره دوم۳۴۰ اثر جمع آوری شده که مربوط به کتاب های دو سال گذشته است.
رشته های دومین دوره کتاب سال عاشورا شامل فرهنگ و تاریخ، مقتل، پژوهش تاریخی، پژوهش فرهنگی، پژوهش اجتماعی، شعر، نوحه، پژوهش ادبی، ادبیات نمایشی، ادبیات داستانی، خوشنویسی، عکس، هنرهای تجسمی، پژوهش هنری، شعر کودک، داستان کودک، تصویرگری، ترجمه از فارسی به زبان‌های دیگر و همچنین ترجمه از دیگر زبان ها به فارسی است و ۳۷ کارشناس و اندیشمند به بررسی آثار موردنظر می پردازند.
رشته های دومین دوره کتاب سال عاشورا شامل فرهنگ و تاریخ، مقتل، پژوهش تاریخی، پژوهش فرهنگی، پژوهش اجتماعی، شعر، نوحه، پژوهش ادبی، ادبیات نمایشی، ادبیات داستانی، خوشنویسی، عکس، هنرهای تجسمی، پژوهش هنری، شعر کودک، داستان کودک، تصویرگری، ترجمه از فارسی به زبان‌های دیگر و همچنین ترجمه از دیگر زبان ها به فارسی است.
از برگزیدگان دوره اول میتوان به کتاب های «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء» اثر حجت الاسلام مهدی پیشوایی و «شهادتنامه امام‌حسین(ع)» اثر آیت الله محمد محمدی ری شهری، «تحول گفتمان در گزارش واقعه کربلا» اثر رقیه میرابوالقاسمی، «آیین و اسطوره در ایران شیعی» اثر جبار رحمانی، «ضربان ذات» اثر قربان ولیئی، «ماه به روایت آه» اثر ابوالفضل زرویی نصرآباد، «دفتر تعزیه 11 و 12» اثر داوود فتحعلی بیگی و مهدی دریایی و «یاد یار و دیار» اثر حمید گروگان اشاره کرد.
در آن سال هیات داوران در گروه کودک و نوجوان هیچ اثری را شایسته انتخاب و تجلیل نشناختند.
وی ادامه داد: معمولا چنین روشی وجود ندارد که یک شاعر مثلاً 15 شعر برای عاشورا یا هر موضوع دیگری بگوید مگر اینکه پس از سال‌ها شاعری، تمام شعرهای مربوط به آن موضوع به این حجم برسد. در شعر بزرگسال هم تقریباً همین‌طور است؛ یعنی نداشتن کتاب شعر عاشورایی برای کودک یا نوجوان تقریباً طبیعی است، مگر اینکه گردآوری از آثار شاعران باشد.
این شاعر پیشکسوت همچنین گفت: طرح اتفاقات عاشورا، آن هم برای کودکان به گونه‌ای که هم رواج خشونت نباشد و هم روح کودک را آزرده نکند؛ کار ساده‌ای نیست. آن فجایع عظیم که بعد از هزار سال اشک بزرگسالان را درمی‌آورد، با کودک چه خواهد کرد؟ پس چگونگی طرح عاشورا برای کودکان اصلاً آسان نیست و باید به همه ابعاد تأثیرگذاری روحی و روانی قضیه توجه کرد.
وی افزود: در مورد نوجوانان البته کار به این سختی نیست و می توان تا حدودی به این مسائل پرداخت. البته کمبود منابع متقن فارسی، وفور منابع متناقض بازاری، وجود نداشتن کارهای پژوهشی مناسب داستان‌نویسان از جمله سختی‌های کار است.
محقق اضافه کرد: حساسیت کار با موضوع معصومان و اهل بیت(ع) نیز بخش دیگری از این سختی است که بسیاری از کارشناسان معتقدند به سری که درد نمی‌کند دستمال نبندند. البته همین مساله نیز راه ورود بعضی از ناآگاهان و فرصت‌طلبان را به این عرصه هموار می‌کند!
محقق با اشاره به رشد کیفی و کمی تصویرگری کتاب کودک و نوجوان در سال های اخیر گفت: سال‌هاست که تصویرگران ما به جایگاه بلندی رسیده‌اند و در بسیاری از جشنواره‌های جهانی هم به رتبه‌های برتر دست می‌یابند، اما این موضوع به معنای رشد کافی در تصویرگری کتاب‌های دینی نیست.
وی افزود: بخشی از این ضعف بر عهده پژوهشگرانی است که کار اختصاصی برای این هنر خاص نکرده‌اند؛ مثلاً اینکه لباس مردم در دوره تاریخی مورد نظر چگونه بوده؟ تزئینات و معماری آن زمان چه ویژگی‌هایی داشته؟ وسایل سفر یا تفریح مردم چطور؟ شهرسازی بر اساس چه مدلی طراحی و گسترش می‌یافته؟ نوع مصالح چه بوده؟ و ده‌ها مورد دیگر مانند طرح وسایل و ابزار جنگ یا ظروف مصرفی، رخت‌آویز، دکمه لباس‌ها، کمربندها و صدها چیز دیگر که نیاز اساسی پدیدآورندگان ادبیات داستانی و نمایشی است و تقریباً هیچ فرد و نهادی مسئول و متولی آن نیست؛ یعنی ضعف در این بخش از دستگاه‌های فرهنگی هنری ماست.
مدیر گروه کودک و نوجوان جایزه دعبل افزود: در نتیجه تصویرگری ما یا کپی از تصاویر مسیحی، اروپایی است یا ذوق و سلیقه و تصورات موهوم تصویرگر غیر پژوهشگر! و غالباً هم یا باعث اعتراض ممیزان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مردم می‌شود یا اطلاعات اشتباه به مخاطب می‌دهد. بنا براین باعث تشتت ذهنی خواننده کم سن و سال می‌شود.
وی حمایت از آثار عاشورایی کودک و نوجوان را وظیفه دولت برشمرد و گفت: حمایت از هر کاری که متعلق به مردم و کشور است هم خوب است و هم وظیفه دولت‌هاست. به شرطی که کارگزار مربوطه سر خود تصمیم نگیرد و اهل مشورت با صاحبنظران کاردان، کارشناس و دلسوز هر رشته باشد و همچنین افق دیدش نیز فراتر از مسئولیت کوتاه‌مدت خودش یا گروهش باشد وگرنه به جای مرهم، نمک بر زخم خواهد پاشید.
محقق تاکید کرد: کار دولت‌ها باید فراهم کردن زیرساخت‌ها و زمینه‌های اصلی و جدی و هزینه‌بر و زمان‌بر باشد نه موازی‌کاری با مردم در کارهایی که خودشان بلدند انجام دهند. خلاصه اینکه تا نهاد یا مسئول دولتی، گوش شنوا و چشم بینا و دست توانا و نیت خیر و همت بلند نداشته باشد، کمک‌هایش هم سودی نمی‌بخشد و گره بیشتری به این رشته می‌اندازد.
وی با اشاره به وضعیت آثار گروه کودک و نوجوان در رشته های شعر کودک و نوجوان، داستان کودک و نوجوان و تصویرگری در دو سال گذشته گفت: در حوزه شعر هیچ اثری نداشتیم. در داستان دو اثر به مرحله نهایی رسید که با اغماض از بعضی ضعف‌ها، یک اثر شایسته تقدیر تشخیص داده شد و در تصویرگری البته دست پرتری داشتیم و اثر انتخاب‌شده واقعاً شایسته است.
این پژوهشگر حوزه ادبیات درباره نقش جشنواره ها و جایزه‌هایی مانند جایزه کتاب سال عاشورا در ارتقای کیفیت آثار عاشورایی گفت: جایزه‌ها و جشنواره‌ها معمولاً میوه‌چینان آخر فصل هستند و مثل خریداران، آخر راه به این قافله می‌پیوندند؛ یعنی به کاشت و داشت محصول کاری ندارند و فقط هنگام برداشت سر می‌رسند و البته مثل خریدار، جنس خوب را می‌خرند و روی آنها انگشت می‌گذارند!
وی افزود: بنابراین اگر چنین جشنواره‌ها و جایزه‌هایی درست عمل کنند و مستمر هم باشند، میتوان امیدوار بود که در یک بازه زمانی مثلاً 10 ساله در روند آفرینش‌ها تأثیر بگذارند.
جایزه دعبل، عنوان دوسالانه‌ای است که به همت بنیاد دعبل خزاعی و با هدف شناسایی، معرفی و تجلیل از آثار عاشورایی برتر راه‌اندازی شده و در آن، کارشناسان و صاحبنظران حوزه‌های مختلف به بررسی و ارزیابی کتاب‌های عاشورایی منتشرشده در هر دو سال می‌پردازند.
در دوره اول این دوسالانه که سال 94 برگزار شد، 537 اثر در 18 رشته مورد ارزیابی قرار گرفتند و در نهایت 20اثر به عنوان آثار برتر معرفی شد و در دوره دوم۳۴۰ اثر جمع آوری شده که مربوط به کتاب های دو سال گذشته است.
رشته های دومین دوره کتاب سال عاشورا شامل فرهنگ و تاریخ، مقتل، پژوهش تاریخی، پژوهش فرهنگی، پژوهش اجتماعی، شعر، نوحه، پژوهش ادبی، ادبیات نمایشی، ادبیات داستانی، خوشنویسی، عکس، هنرهای تجسمی، پژوهش هنری، شعر کودک، داستان کودک، تصویرگری، ترجمه از فارسی به زبان‌های دیگر و همچنین ترجمه از دیگر زبان ها به فارسی است و ۳۷ کارشناس و اندیشمند به بررسی آثار موردنظر می پردازند.
رشته های دومین دوره کتاب سال عاشورا شامل فرهنگ و تاریخ، مقتل، پژوهش تاریخی، پژوهش فرهنگی، پژوهش اجتماعی، شعر، نوحه، پژوهش ادبی، ادبیات نمایشی، ادبیات داستانی، خوشنویسی، عکس، هنرهای تجسمی، پژوهش هنری، شعر کودک، داستان کودک، تصویرگری، ترجمه از فارسی به زبان‌های دیگر و همچنین ترجمه از دیگر زبان ها به فارسی است.
از برگزیدگان دوره اول میتوان به کتاب های «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء» اثر حجت الاسلام مهدی پیشوایی و «شهادتنامه امام‌حسین(ع)» اثر آیت الله محمد محمدی ری شهری، «تحول گفتمان در گزارش واقعه کربلا» اثر رقیه میرابوالقاسمی، «آیین و اسطوره در ایران شیعی» اثر جبار رحمانی، «ضربان ذات» اثر قربان ولیئی، «ماه به روایت آه» اثر ابوالفضل زرویی نصرآباد، «دفتر تعزیه 11 و 12» اثر داوود فتحعلی بیگی و مهدی دریایی و «یاد یار و دیار» اثر حمید گروگان اشاره کرد.
در آن سال هیات داوران در گروه کودک و نوجوان هیچ اثری را شایسته انتخاب و تجلیل نشناختند.
مرجع : ایرنا
