محمد حنیف شامگاه سه شنبه در افتتاحیه نخستین جلسه انجمن ادبیات داستانی مشهد که در مجتمع فرهنگی شهید مدرس برگزار شد، با طرح این پرسش که ادبیات داستانی در ایران از چه زمانی آغاز شده است، اظهار کرد: زادگاه ادبیات داستانی در غرب است که در این زمینه کتاب مختلف و نظرات مختلفی تاکنون نوشته شده است.

وی با بیان اینکه مطالب ادبیات داستانی؛ آن بخش از داستان هایی است که به واسطه شخصیتی مثل زمان،  مکان و رئالیسم فلسفی با گونه های قبل از خود مانند قصه، افسانه و حکایت متفاوت است، افزود: به همین دلیل باید بدانیم که این رئالیسم فلسفی در ادبیات داستانی یک سرشت نوآورانه، ضد سنت و اعتمادی دارد.
این داستان نویس اضافه کرد: دو نظریه در مورد آغاز ادبیات داستانی وجود دارد که اولین نظریه مربوط به کتاب «دن کیشون» نوشته سروان کنتس در سال ۱۶۱۵ است که مصادف با سلطنت شاه عباس در ایران بود.
وی با اشاره به فاصله زمانی میان ادبیات داستانی ایران و غرب گفت: «اسکندرنامه» منوچهرخان حکیم مربوط به دوره صفویه است، «هزار و یک شب» مسعود روزبه اصفهانی در مقابل «یک هزار و یک روز» نوشته شده است.
وی با بیان اینکه مطالعه این کتاب ها برای کسانی که به تازگی می خواهند شروع به نوشتن کنند مفید و موثر است، ادامه داد: نخستین رمان تاریخی در ادبیات ما مربوط به محمدباقرمیرزا خسروی است که در سال ۱۲۸۸ نوشته شده است.
حنیف اضافه کرد: 13 دوره فراز و فرود از سال ۱۲۸۵ تا ۱۳۰۰ در ادبیات داستانی ما وجود داشته است که از جمله این دوره ها می توان به استبداد در نوگرایی در تاریخ ۱۳۰۱ تا ۱۳۳۰ اشاره کرد. در این دوره جامعه نو می شود، مظاهر تمدنی وارد ادبیات شده و پیشرفت های موفقیت آمیزی نیز صورت می گیرد اما همچنان داستان سیاسی در این دوره به رشته تحریر نمی آید.
وی کتاب «سووشون» نوشته سیمین دانشور در سال ۱۳۴۸ را مهمترین و مشخص ترین اثری دانست که به عاشورا پرداخته است و تاکید کرد: بعد از این اثر کمتر داستان مذهبی و دینی نوشته شده است تا سال ۵۳ که احمد محمود کتاب «همسایه ها» را با موضوع زندان نوشت.
این نویسنده دوره چهارم را دوره خفقان در ادبیات داستانی دانست که از کودتای ۱۳۳۸ تا ۱۳۵۵ را شامل می شود و گفت: دوره نهم نیز بین سال های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۷ است که مربوط به جنگ تحمیلی می شود.
این نویسنده با بیان اینکه شاخصه دوره هفتم ادبیات داستانی کشورمربوط به چاپ کتاب های ممنوعه در سال های ۵۶ تا ۵۷ است، خاطر نشان کرد: دوره بعدی نیز از سال ۷۷ تا ۸۴ مربوط بازگشت به اصولگرایی است تا سال ۹۲ که دوره اعتدال آغاز شد.
 

آرمان هیأت