دکتر مسلم نادعلی زاده درباره آئین‌های عزاداری مانند تشت گذاری، نخل گردانی و… که در مناطق مختلف کشور در ایام محرم برپا می‌شود و این‌که آیا این فرم‌های عزاداری به عاشورا و محرم بازمی‌گردد، گفت: بسیاری از این انواع عزاداری حالتی نمادین و سمبلیک دارد، برای مثال تشت گذاری به یاد سر اباعبدالله که در تشت گذاشته شد یا نخل گردانی سمبل تشییع پیکر اباعبدالله است، با این‌که پیکر آن حضرت تشییع نشد اما چون نخل نمادی از تابوت یک شخصیت بزرگ است، این نخل گردانده می‌شود و چون شخصیت، شخصیت بزرگی است نخل را نیز بزرگ می‌سازند.
وی ادامه داد: این موارد در طول تاریخ و با توجه به اعتقادات، فرهنگ‌ها و آداب‌ورسوم مردم ابداع‌شده است، اما نکته‌ای که اهمیت دارد، این است که هیچ‌کدام از این موارد جز واجبات و جوهره دین نیستند، این‌ها مستحبات‌اند که انجام می‌دهیم. باید مراقب باشیم که جای واجب و مستحب، جای مستحب و مباح و جای اموری که جز دین و جوهره دین هستند جابجا نشوند.
نادعلی زاده، درباره این‌که چرا این موارد قداست پیداکرده است، افزود: به‌هرحال آنچه منتسب به یک شخصیت قدیس باشد، آن‌هم مقدس می‌شود، چون ائمه اطهار برای مردم شخصیت‌های الهی هستند، آن مواردی که به این‌ها منسوب باشد مورداحترام مردم بوده و مقدس شمرده می‌شود. بازهم تأکید می‌کنم که گاهی این مواردی که فرع و حاشیه بوده است جای اصل را می‌گیرد و ما نباید اجازه دهیم که اصول جای فروع را بگیرند. اصل دین اخلاق، اعتقادات و احکام است.
این محقق حوزه دینی ادامه داد: بسیار دیده می‌شود که عزاداری‌ها تا نیمه‌های شب ادامه پیدا می‌کند و بسیاری از عزاداران نماز صبحشان قضا می‌شود، هیچ‌گاه دین و ائمه اطهار راضی نیستند که چنین اتفاقی رخ دهد. احترام به حقوق مردم و آزار ندادن مردم جز واجبات است اما عزاداری مستحب است، حال اگر صدای بلندگوهای عزاداری را بلند کنیم یا دسته‌های عزاداری را طوری راه‌اندازی کنیم که عبور و مرور مردم مشکل شود، این‌ها فدا کردن اصول برای فروع است و به‌هیچ‌وجه پسندیده است. عزاداران و هیئت‌های عزاداری باید توجه کنند که اصل دین اخلاق، احکام و… است که نباید به خاطر امور مستحب این اصول قربانی شوند.
نادعلی زاده درباره علت نقد شیوه‌های جدید مانند، نوع سینه‌زنی‌ها، حسین حسین گفتن‌ها و… چیست، اضافه کرد: بعضی شیوه‌های جدید عزاداری که در برخی مناطق ایجادشده‌اند از حالات عزاداری سنتی ما خارج‌شده و ابداعات شخصی هستند. این‌ها علاقه و ابداعات شخص یا گروه است که به یک سنت عزاداری تبدیل می‌کنند و باید جلوی این موارد گرفته شود.
وی ادامه داد: آن چیزی که در طول تاریخ اتفاق افتاده و تبدیل به یک سنت عزاداری شده است، امروز پسندیده نیست که از آن جلوگیری شود مگر آئینی باشد که باعقل جور درنیاید و نتوانیم توجیهی برای آن قائل شویم، برای مثال قمه‌زنی که هر توجیهی هم بیاوریم، مضرات آن بر منافع آن می‌چربد و ضررهای آن برای اسلام و تشیع بیشتر از فواید آن است.
این محقق هنر سنتی تعزیه افزود: آئین‌هایی مانند تشت گذاری و نخل گردانی و… حالت نمادین و سمبلیک دارد، قابل توجیه است و با برگزاری این آئین‌ها دچار انحراف عقیدتی نمی‌شویم، اما این‌که عده‌ای دور گردن خودشان قلاده بیندازند، بالا و پایین بپرند، اداواطوارهای خاصی را دربیاورند، نام مبارک ائمه اطهار را با لهجه یا الحان زشتی بر زبان بیاورند، این‌ها انحرافات است و باید جلوی این‌ها ایستاد.
نادعلی زاده اضافه کرد: سنت‌های جدیدی که ابداع‌شده است باید موردنقد قرار گیرند، زیرا اگر برای نحوه عزاداری حد و حدودی را قائل نشویم، در این صورت هرکسی یک سنت و شیوه‌ای را باب می‌کند که پسندیده نیست. اغلب سردمداران هیئت‌ها افرادی هستند که کمتر مطالعه کرده‌اند و بیشتر اهل‌حال‌اند، کارهایی که انجام می‌دهند در دنیای امروز خیلی قابل توجیه نیست.
وی در ادامه گفت: برای مثال از بنرهایی که در خیابان‌ها زده می‌شود و عنوان‌هایی که برای هیئت‌ها و حسینیه‌ها انتخاب می‌کنند، متوجه می‌شویم که کوچک‌ترین اطلاعاتی را در این زمینه ندارند. از موارد بسیار ساده مانند «حسینیه ارادتمندان اهل‌بیت علیه‌السلام» به‌جای «علیهم‌السلام» تا نام‌گذاری‌هایی مانند «هیئت کلب الرقیه» که چه نام‌گذاری است، این‌همه اسم زیبا، این چه نامی است که انتخاب کرده‌اید. شعارها و اشعاری که دارای عبارات و کنایات بسیار سطحی، ابتدایی و مبتذل است باید نقد شود و افرادی که اهل‌فن و دلسوز هستند جلوی این موارد را بگیرند.
این نویسنده گفت: زمانی عزاداری سنتی ما با اشعار فاخر و روضه‌های با حد و حدود مشخص همراه بود، اما امروز هرکسی هر آنچه را شنیده است با اندکی افزودن به آن‌که توجهی هم به روایات و اسناد روایات ندارند، متأسفانه در سال‌های اخیر گسترش‌یافته است که اگر نقد نشود و به‌نوعی جلوی آن گرفته نشود، معلوم نیست به کجا می‌انجامد و سرنوشت اعتقادات مذهبی ما را به کجا می‌کشاند.
این محقق حوزه تعزیه درباره این‌که فرم صحیح عزاداری از دیدگاه اهل‌بیت (ع) چیست، گفت: ابتدا بدانیم که اهل‌بیت (ع) فروده‌اند که شیعیان ما در شادی‌های ما شاد و در اندوه و حزن ما اندوهگین‌اند، اما اهل‌بیت هیچ‌گاه قائل به این نبودند که ما در عزاداری‌ها خودمان را بکشیم و به‌صورت افراطی آن‌قدر بر سر و سینه بزنیم که از حال برویم.
وی افزود: آنچه را که اهل‌بیت می‌پسندند این است که به بهانه سوگواری، مولودی، عزاداری و جشن معارف الهی و اهل‌بیت نشر پیدا کند، احادیث و روایات صحیح مطرح‌شده و اعتقادات مردم محکم‌تر شود و جوانان و اقشار مختلف مردم بیشتر با حقایق دینی آشنا شوند. اگر هیئت، حسینیه یا مسجد ما توانست عقاید مردم را قوی‌تر کند و مردم را نسبت به معارف الهی آشناتر کند، می‌توان گفت که عزاداری ما موفق موردپسند اهل‌بیت بوده است.
مسلم نادعلی زاده ادامه داد: اما اگر ساعتی دورهم جمع شدیم و بر سر و سینه زدیم و پس‌ازآن نه مطلب جدیدی یاد گرفتیم و نه با معارف دینی بیشتر مأنوس شدیم این یعنی عزاداری ما موردپسند اهل‌بیت نبوده است، زیرا کار نقضی را انجام داده‌ایم و مؤمنان از نقض به دورند. اهل‌بیت از ما می‌خواهند روزبه‌روز مؤمن‌تر، عالم‌تر و آگاه‌تر شویم و عزاداری‌ها نیز بهانه‌ای برای افزایش علم، دانش و معرفت باشد.
این محقق تعزیه درباره این‌که تعزیه هنرنمایشی است یا یک فرم عزاداری، گفت: تعزیه یک هنرنمایشی و آیینی است که مفهوم و محتوای آن تعزیت و سوگواری اهل‌بیت است. یک نمایش سوگ، محزون و تراژدی است. البته در کنار تعزیه‌ها یک مجالسی راداریم که گوشه‌های خنده‌آوری هم دارند اما آن‌ها محوریت ندارند و آن چیزی که در تعزیه محور است، عزاداری اباعبدالله و اهل‌بیت است.
وی گفت: حتی مجالسی که به نام پیامبران، سایر ائمه و امامزادگان برگزار می‌شود، بازهم گریزی به حادثه کربلا دارند، آنچه در نمایش تعزیه محور است حادثه عاشورا است که با محوریت عاشورا روایت همه تاریخ است؛ یعنی روایت تاریخ ائمه و اولیای خدا با محور قرار دادن عاشورا در تعزیه روایت می‌شود، درنتیجه تعزیه یک نمایش مذهبی از سوگواری اباعبدالله و محوریت حادثه عاشورا است.
این محقق درباره کارکرد عزاداری‌ها در بهبود مسائل اجتماعی افزود: این به نحوه نگاه ما به عزاداری‌ها بستگی دارد، اگر متولیان امر نگاه ویژه‌ای داشته باشند و از این فرصتی که هرساله مهیا می‌شود و انبوهی از مردم در تکیه‌ها و حسینیه‌های جمع می‌شوند و آمادگی قلبی برای هر کار خیری دارند، استفاده کنند.
وی ادامه داد: در ایام محرم بسیاری امور خیر انجام می‌شود از اطعام فقرا، نذرونیاز و… که اگر روحانیون، مبلغان مذهبی و متولیان هیئت‌ها از این اجتماعات مردمی و پتانسیلی که ایجاد می‌شود استفاده بهینه را داشته و مردم را نسبت به وظایف دینی آشنا کنند، بسیاری از مشکلات جامعه حل می‌شود و بسیاری از گرفتاران، دردمندان، مستمندان و… موردحمایت و دستگیری قرار می‌گیرند.
مسلم نادعلی زاده اضافه کرد: اما اگر نگاه ما صرفاً تبلیغاتی باشد و یا خدای‌نکرده ریا و تظاهری در میان باشد و یا رقابت بین هیئت‌ها شکل بگیرد، مانند این موارد که ما طبل بزرگ‌تری داریم یا علم بزرگ‌تری داریم یا گوسفندان بیشتری قربانی کردیم و… این خودنمایی‌ها و تفاخرها اگر محور قرار بگیرد، طبیعتاً آن استفاده‌ای را که باید از این مراسم ببریم را نخواهیم داشت، اما درعین‌حال خداوند این ایام محرم و عاشورا را قرار داده است تا به داد یکدیگر برسیم و با یک آمادگی قبلی برای یادگیری بیشتر و خدمت بهتر آماده شویم.

آرمان هیأت