محمدمهدی اقبالی| این‌که یزد را حسینیه ایران می‌نامند، نقل این یکی دوسال و یکی دودهه نیست، صحبت از صدها‌ سال عرض ارادت و ادب به محضر مقدس اباعبدالله‌الحسین(علیه‌السلام) است که نسل به نسل منتقل می‌شود و هر روز حرارتش در قلوب مومنین دارالعباده شعله‌ورتر می‌شود. سند گواه بر این مدعا، «خانه‌های امام‌حسینی» در یزد است که برخی با قدمت ٢ قرن، توجه یزدی‌ها به عزاداری امام حسین(علیه‌السلام) را نشان می‌دهد. به سراغ یکی از خانه‌های امام‌حسینی یزد رفتیم تا مختصری از آن برای شما هم بازگو کنیم.
وقتی قدم‌زنان وارد بافت تاریخی یزد می‌شوی و قدم در کوچه‌ای در محله «بازار نو» که با سنگ‌ریزه، فرش‌شده می‌گذاری و پس از چند پیچ‌وخم، عمارتخانه امام‌‌حسینی را می‌بینی که این روزها رخت سیاه برتن کرده است. درِ چوبی قدیمی این خانه گواه حفظ اصالت معماری این خانه دارد و تابلوی بزرگ بر سر در ورودی خانه: «المالکُ مولانا سَیّدالشُّهداء رُوحی فِداه». جمله اول تابلو بعد از بسم‌الله هم خواندنی است: «وقف نمود حاج محمد لاری زمین و فرش و مس و خودش و آنچه دارد را بر اباعبدالله».
در کتابی از قول مرحوم سیدابوالفضل سعیدی نقل شده که با این‌که روضه‌خوانی در زمان رضاشاه ممنوع بوده، اما عظمت عزاداری‌های خانه امام‌‌حسینی به‌گونه‌ای بوده که افسران و نظامیان سواره نظام ارتش از اصفهان اعزام می‌شده‌اند و در میان حضور ژاندارم‌ها عزاداری برپا می‌شده است. بعدها که سختگیری بیشتر شده، عزاداری در زیرزمین خانه امام‌‌حسینی به صورت غیررسمی ادامه داشته و در آن سال‌های سخت هم عزاداری این خانه قطع نشده است.
البته سال‌هاست که مراسم عزاداری در حسینیه ایران به دو دوره محرم و صفر خلاصه نمی‌شود و در طول‌ سال نیز مردم با حضور در این خانه مراسمات مذهبی و دعا و توسل برگزار می‌کنند به‌خصوص در شب‌های قدر ماه مبارک رمضان.
اما حضور هیأت‌های عزاداری در شب‌های تاسوعا و عاشورا در خانه امام‌حسینی حکایتی دیگر دارد. در این شب‌ها از عزاداران با چایی، قهوه و گاه شربت پذیرایی می‌شود. برخی حاجتمندان نیز برای بردن قهوه این خانه، ظرف‌هایی با خود می‌آورند تا برای بیمارشان شفا ببرند که حاکی از اعتقاد مردم به این مراسم دارد.
در شب‌های هفتم تا دهم محرم، عدس‌پلو یا آبگوشت در آشپزخانه این مجموعه طبخ و بین مردم توزیع می‌شود، اما ناهار ظهر عاشوراست که حال و هوای دیگری دارد. روز عاشورا خانه امام‌حسینی میزبان هزاران نفر از عزاداران حضرت سیدالشهدا(علیه‌السلام) است. صدها کیلو برنج و گوشت و سایر اقلام مورد نیاز پذیرایی که توسط بانیان ارادتمند اهدا شده‌ است، از چند شب قبل برای طبخ در آشپرخانه مجهز خانه امام‌حسینی آماده می‌شود. صدها جوان برای کمک به آشپزها می‌آیند. جایی شنیدم که پذیرایی ظهر عاشورای خانه امام‌حسینی ساعت‌ها به طول می‌انجامد و تقریبا از ساعت ١٠ صبح تا ٤ بعدازظهر صفی طولانی از مشتاقان و معتقدان به کرامت خانه امام‌حسینی تشکیل می‌شود که حاضرند ساعت‌ها روی پا بایستند و اندکی غذای تبرکی را برای خود و خانواده دریافت کنند.
عشق و ارادت یزدی‌ها به اهل بیت عصمت و طهارت در تمامی رفتار
این عشق و ارادت یزدی‌ها به اهل بیت عصمت و طهارت در تمامی رفتار، گفتار و کردار آنان تجلی داشته و دارد و لذا از دیرباز یزد را به القابی همچون دارالشیعه، دارالعباده، دارالمومنین، دارالسیاده و دارالعلم مفتخر ساخته است. اگرچه عشق ایرانیان به ائمه اطهار(ع) در همه استان‌های ایران به یک میزان است، اما نوع ابراز آن بسته به آیین‌ها، رسوم و انواع نذوراتی که در هر استان انجام می‌شود، رنگ و طعم متفاوتی دارد. ساکنان استان یزد یکی از مردم مقید به اجرای آیین‌های مذهبی هستند، به‌طوری‌ که با ورود تکنولوژی، همچنان سعی دارند با اجرای رسوم کهن، آنها را سینه به سینه به نسل‌های بعد خود انتقال دهند.

پوش بالا کردن
بر همین اساس، در ایام محرم آیین‌هایی در یزد اجرا می‌شود که در هیچ‌یک از استان‌های کشور دیده نمی‌شود. یکی از آیین‌های ویژه این ماه «پوش بالاکردن» است که هرساله در استان یزد از سوی عزاداران حسینی اجرا می‌شود. پوش پارچه‌ بزرگی است که به واسطه ریسمان‌هایی که در هر طرف دارد، کشیده و باز می‌شود. این عمل باعث مسقف‌شدن محوطه‌‌ها می‌شود. در حقیقت رسم است که یزدی‌ها با نزدیک‌شدن ایام محرم، آیین ‌پوش بالاکردن را به شکل گروهی و توسط جوانان و افراد باتجربه‌تر انجام می‌دهند تا مکانی برای برپایی مجالس روضه و عزاداری به وجود ‌آورند. پس از پوش بالاکردن نوبت به نصب پارچه‌های سیاه‌رنگ روی دیوارها که نشانه عزاداری است، می‌رسد. سپس مکان سرمنبری که مداح از آن‌جا روضه‌خوانی می‌کند، با پارچه‌های سبزرنگ که گفته می‌شود رنگ لباس اولیا در واقعه عاشوراست، تزیین می‌شود.
یکی دیگر از آیین‌های مردم دیندار استان یزد، نخل‌گردانی است که در داخل و خارج کشور شهرت زیادی دارد. یزدی‌ها هرساله در عاشورا با جمع‌شدن در میدان امیرچخماق که از میادین قدیمی و تاریخی استان نیز به شمار می‌رود، به عزاداری می‌پردازند.
در حقیقت نخل به سازه‌ای چوبی گفته می‌شود که با پارچه‌های سیاه پوشیده شده و با شمشیر، آینه، پولک‌های مختلف و دستمال‌های ابریشمی تزیین شده ‌است و به‌عنوان نمادی از تشییع پیکر امام حسین(ع) توسط انبوه جمعیت بلند می‌شود. روی نخل شمایلی از درخت سرو به رنگ سبز در وسط پارچه سیاه نصب شده که سر شمشیرها به نشانه اصابت شمشیر و تیرها بر پیکر امام در آن فرو رفته و در طرف دیگر، نخل شکل شیر و بدن بی‌سرِ که آغشته به خون است، به صورت نقاشی یا تکه‌دوزی دیده می‌شود.
اما مهمترین مسأله در عزاداری یزدی‌ها حفظ اصالت عزاداری است و عدم ایجاد شور کاذب بدور از شعور مراسم است. ‌سال گذشته بود که مقام معظم رهبری بعد از دیدن عزاداری پرشور و شعور هیأت باغ گندم یزد از آن تجلیل کرده و بیان داشتند: «برنامه شما را دیدم؛ خیلی خوب بود، هم از لحاظ سینه‌زنی، هم از لحاظ مداحی، هم از لحاظ دعاهایی که کردید، ان‌شاء‌الله موفق باشید.»

آرمان هیأت