آیین‌های مذهبی در ایران جزئی از میراث ناملموسی هستند که در سال‌های اخیر به عنوان جاذبه گردشگری توانسته‌اند بخش قابل توجهی از گردشگران خارجی را به خود جذب کنند. استقبال بیش از یک هزار گردشگر خارجی از مراسم آیینی محرم در یزد تنها بخشی از این ظرفیتی است که به صورت رسمی آماری از آن منتشر شده است.

با نگاهی به تاریخ ایران در می‌یابیم که آیین‌هایی مذهبی عاشورایی ریشه تاریخی دارد. نخل گردانی و حمل تابوت‌های تمثیلی شهدای کربلا در شهر در زمان آل بویه مرسوم بوده و در زمان قاجار نیز ساختن تکیه دولت توسط ناصرالدین شاه موجب رونق گرفتن تعزیه شد. گرچه امروزه روضه‌خوانی و مداحی نسبت به دیگر آیین‌های مرسوم چون تعزیه‌خوانی، از توجه بیشتری برخوردار است اما هنوز برخی از مراسم قدیمی مذهبی از جمله مراسم تشت‌گذاری، چهل منبر، کرب‌زنی، علم برداری، زاره زاره و ... در برخی استان‌های ایران برگزار می‌شود. این آیین‌ها و سنت‌ها شکل‌هایی از معرفت شناسی یک قوم هستند. در واقع آیین‌های محرم از یک سو ریشه در اعتقادات مردم دارد و از طرفی، نشانه حسن زیبایی شناسی هنری مردم است. علاوه بر این، در ماه محرم، همدلی و وفاق ملی، پیوند و الفت اجتماعی نیز بین مردم ایجاد می‌شود، زیرا این مراسم در همه نقاط کشور برگزار می‌شود و اصل مشترک این مراسم، دفاع از مظلوم و ایستادگی مقابل ظالم است. عزاداری امام حسین(ع) یک آیین گروهی است که به یک سنت تبدیل شده است. در واقع روح قدسی و معنوی این آیین‌ها و اینکه تاکنون برگزاری آنها نسل به نسل ادامه یافته، موجب شده که به‌عنوان یک سنت دیرینه هر ساله برگزار شود. آیین‌های مذهبی عاشورایی در ایران آنقدر متعدد و بسیار است که نه می‌توان آن‌ها را برشمرد یا یکی را بر دیگری برتری داد. با این وجود مراسم نخل گردانی ظهر عاشورا در یزد که به نخل ماتم نیز مشهور است، یکی از شناخته شده‌ترین مراسم مذهبی در ایران است که طرفداران بسیاری دارد. این نخل تشییع نمادین پیکر امام حسین (ع) در روز عاشورا است و حجیم بودن نخل بیانگر عظمت صاحبش است. این آیین مذهبی در یزد چند سالی می‌شود که مدد رسانه‌های اجتماعی از مرزهای ایران پا فرارتر گذاشته و بسیاری از گردشگران را به سوی یزد کشانده است. امسال نخل امیرچخماق به عنوان قدیمی‌ترین نخل جهان با ۴۵۰ سال قدمت دوباره پس از بهسازی میدان امیرچخماق یزد برای اولین بار بعد از ۷۰ سال در روز عاشورا از زمین بلند شد و عده‌ای توریست‌های خارجی نیز به تماشای آن ایستادند. به گزارش آناهیدنیوز، احمد رضا موحد، رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرتی یزد با اشاره به برگزاری چنین تور هایی در یزد به ویژه در تاسوعا و عاشورای حسینی توضیح داد: مراسم تاسوعا و عاشورا حسینی به دلیل نوحه‌خوانی، هیات‌ها و مراسم عزاداری در سراسر کشور خاص است و برای گردشگران خارجی بسیار جذاب. برای همین ما از چند سال گذشته برای گروه‌های تک نفری و چند نفری که در هتل‌هایی که در بافت تاریخی یزد اقامت داشتند، فراخوان و اطلاعیه‌هایی را می‌دادیم تا گردشگران خارجی که تمایل به دیدن مراسم عزاداری محرم دارند ثبت نام کنند. وسیله ایاب و ذهاب رایگان برای آنها قرار می‌دادیم و آنها رابه هیات‌ها، مساجد، تکایا و حسینه‌ها و مراکزی که مراسم خاص و مفصلی داشتند؛ می‌بردیم. او ادامه داد: هیچ گونه تبلیع دینی انجام نمی‌شد، چرا که هدف معرفی ظرفیت‌های آیینی و گردشگری مذهبی‌مان بود و طبیعتا اگر تبلیغ دینی می‌شد، آنها از شرکت در این مراسم خودداری می‌کردند. با توجه به ملیت آنها، افرادی که مسلط به زبان‌های انگلیسی، فرانسه و.. بودند هم برای پاسخگویی به سوال های آنها همراهی‌شان می‌کردند. موحد با اشاره به استقبال گردشگران از حضور در این مراسم افزود: این مسئله به تدریج در طی سال‌ها با افزایش افراد شرکت کننده روبرو شد و این استقبال تا جایی پیش رفت که در حال حاضر بیش از ۶۰ تن از راهنماهایان گردشگری یزد با اشتیاق فراوان و داوطلبانه در این گروه ها حاضر می‌شوند و ما را در برگزاری هرچه بهتر این تور‌ها یاری می‌دهند.
رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی یزد با اشاره به اینکه تاکنون بیش از یک هزار تن در این تور‌ها شرکت کرده‌اند، گفت: این تور از روز پنجم محرم آغاز شده و بیشترین تمرکز ابتدا در مسجد حظیره است و سپس با نزدیک شدن به ایام تاسوعا و عاشورا حسینی در هیات‌ها و تکایای مختلف و شهرستان‌ها و روستا های یزد بازدید صورت می‌گیرد. او با اشاره به اینکه گردشگران مختلفی از ۲۸ کشور در این مراسم حضور داشته‌اند، گفت‌: پیش‌بینی می‌کنیم امسال به دلیل ثبت جهانی یزد شاهد حضور گردشگران مختلفی از کشورهایی چون هلند، آلمان، انگلیس، بلژیک، سوئیس،ژاپن فرانسه و لهستان باشیم. موحد در ادامه بیان کرد: در مسجدحظیره به دلیل آنکه تمامی هیات‌های بزرگ و قدیمی یزد از صبح به برگزاری مراسم خود می‌پردازند، مکان‌هایی خاصی را برای گردشگران در نظر گرفته‌ایم و گردشگران خارجی هم گاه برای همرنگ شدن با جامعه مهمان لباس تیره می پوشند و سبرند‌هایی را به نشانه همدلی به سرشان می‌بنند. برای آنها فلسفه نذری گفته می‌شود و پس از آن به مکانهایی برای تناول غذای نذری راهنمایی می شوند و پس از آنها به دلیل آنکه در روز تاسوعا و عاشورا مراسم نخل برداری عظیم و جذابی در اطراف یزد، اردکان، تفت برگزار می شوند در قالب تورهای جداگانه و به انتخاب خودو برای حضور و دیدار از این مراسم ها می‌روند. رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرتی یزد در ادامه صحبت های خود توضیح داد:تا سال گذشته همه گردشگرانی که در این مراسم شرکت می‌کردند کسانی بودن که خودشان برای دیدن ایران و یزد آمده بودند و ما فقط آنهایی که مستقر بودندرا برای دیدن این مراسم می‌بردیم اما امسال دفترخدمات مسافرتی ماهور تور ویژه حضور در مراسم آیینی و مذهبی محرم با حضور گردشگرانی از دو کشور اسپانیا و شیلی برگزار کرد. او ادامه داد: در بسته سفر دور ایران در ابتدا اعلام کردیم که روز ۸ و ۹ مهر ماه که همزمان با تاسوعا و عاشورای حسینی است، در برنامه سفر شما یزد قرار داده شده است که اختصاص به مراسم محرم و آشنایی با مراسم ویژه محرم دارد. همه آنها ابتدا برای اینکه با این آداب و روسوم آشنا بشوند آمده‌اند. موحد بیان کرد: برگزاری این تور با تور‌های سال گذشته بسیار متفاوت است چرا که ما این تور را در سال‌های گذشته برای افرادی اجرا می‌کردیم که ذهنیتی نسبت مراسم آیینی و مذهبی محرم نداشتند. اما این تور امسال با هدف معرفی ظرفیت‌های آیینی و مذهبی ایران طراحی و اجرا شد. این گروه از روز تاسوعا وارد یزد می‌شوند و با هاهنگی جامعه المصطفی قم روحانی مسلط به زبان انگلیسی آنها را همراهی خواهد کرد. آنها یک روز را در یکی از هیات‌ها یزد بودند و به دیدار مراسم نخل برداری و تعزیه در یکی از روستاهای اطراف یزد رفتند و فردای ظهر عاشورا به تفت رفتند. او گفت: بیش از ۵۰ تن در این تور ویژه حضور دارند و میانگین سنی تور آنها ۳۵ تا ۴۰ سال است. ولی افرادی که در هتل‌ها برای این تورها به صورت رایگان ثبت‌نام کرده‌اند میانگین سنی کمتری دارند و جوان هستند. موحد به بازتاب رسانه‌ای حضور این گردشگران در وبلاگ‌ها و سایت‌ها اشاره کرد و گفت: بازتاب و بازخورد برگزاری این تور‌ها در سال‌های گذشته بیش از تصور ما بود و این کار آن قدر بازتاب داشت که همه ساله مشتاقان زیادی برای این امر به یزد می‌آیند و چون ما تبلیغ نمی‌کنیم و آنها آزادانه خودشان شرکت می‌کنند بازتاب آن بیشتر است و مشخص است که تحت تاثیر قرار می‌گیرند و عکس‌هایی که انعکاس می‌دهند در سایت‌های جالب و ویژه بود.

آرمان هیأت