آرمان هیأت - امام حسین(ع) متعلق به همه انسان‌های آزاده جهان است

گفت‌وگو با حسن دانایی‌فر، سفیر سابق ایران در عراق درباره پیاده‌روی اربعین حسینی

امام حسین(ع) متعلق به همه انسان‌های آزاده جهان است

لفی‌ها و گروه‌های تکفیری علیه این مراسم‌ها تلاش می‌کنند. تبلیغات سوء می‌کنند و می‌گویند ایرانی‌ها عراق را تصرف کردند و شیعیان دور هم جمع شدند و می‌خواهند هلال شیعی تشکیل دهند و مسائلی از این قبیل

چه سال‌هایی را در سفارت جمهوری اسلامی ایران در عراق مشغول به خدمت بودید؟
فاصله سال‌های ١٣٨٩ تا ١٣٩٥ یعنی دوران ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد و آقای حسن روحانی مشغول به خدمت بودم.

در دوره‌ای که در بغداد در سمت سفیر جمهوری اسلامی ایران خدمت می‌کردید، در راهپیمایی روز اربعین شرکت داشتید؟
بله، شرکت داشتم.

این گردهمایی چه ویژگی خاصی دارد و از چه سالی شکل جدیدی به خود گرفته؟
این راهپیمایی بزرگترین گردهمایی، به‌خصوص گردهمایی مذهبی در جهان اسلام است و می‌تواند سرمایه جدیدی برای جهان اسلام باشد. با شرایط خاص امنیتی که عراق و بخش خدماتی آن و جاده‌ها و بخش‌های زیربنایی آن دارد؛ لذا در سال‌های گذشته به‌خصوص از ‌سال ٩١ به بعد، موضوع اربعین شکل دیگری پیدا کرد. در واقع حجم بسیار زیادی از مردم در این راهپیمایی حضور پیدا کردند.

در سال‌های گذشته چه تدابیر امنیتی از سوی سفارت جمهوری اسلامی برای زائران عتبات عالیات اتخاذ شده بود؟
ما از سه‌ماه قبل به‌طور جدی و شبانه‌روز و تقریبا ٦ماه قبل با بغداد برنامه‌ریزی‌هایی انجام می‌دادیم و با مسئولان عراق برای ایام اربعین هماهنگ بودیم، چون شرایط ناامنی حاکم بود. به‌خصوص بعد از این‌که داعش حمله کرد و بخش‌های زیادی از عراق در اختیار آنها قرار گرفت. در آن برهه زمانی و همچنین محدودیت‌هایی که در آن موقع در داخل عراق از نظر امکانات چه در زمینه پذیرایی و چه در زمینه وسایل ایاب و ذهاب زائران وجود داشت، در این چند‌ سال همیشه به‌طور مداوم برنامه‌ریزی‌هایی اتخاذ شده بود. خوشبختانه با وجود این شرایط به نحو قابل قبولی این مراسم برگزار شد. قطعا ضعف‌هایی در گذشته وجود داشته است؛ الان هم وجود دارد.

در ‌سال گذشته با وجود تدابیر امنیتی آیا انفجارهایی هم صورت گرفت؟
بله، دو مورد تصادف داشتیم که منجر به شهادت دونفر شد، ولی سایر تصادفات جزیی بود و خوشبختانه زائران بعد از برگزاری مراسم به سلامتی به کشور بازگشتند.

در زمینه صدور روادید مشکلاتی در سال‌های گذشته وجود داشت؟
بله، ضعف‌هایی در این زمینه بود که در سال‌های بعدی مرتفع شد، ولی ‌سال‌به‌سال این روند تغییر کرده و بهتر شده است؛ یعنی از‌ سال ٩٠ که حدود ٤٨‌هزار نفر عازم عتبات عالیات شدند. بعد از ‌سال ٩١، این عدد به بالای ٤٠٠‌هزار نفر رسید و در‌ سال ٩٢ به یک‌میلیون نفر. در واقع جهش و رشدی بسیار زیاد داشت. در‌ سال ٩٤، تعداد دوونیم‌میلیون نفر از ایران به عراق و همین تعداد نیز از عراق به ایران وارد شدند و ‌سال ٩٥ هم افزایش بیشتری پیدا کرد. بنابراین استدلال‌های زیادی را برای لغو روادید داشتیم ولی آنها نیز ملاحظات خود را داشتند.

با افزایش تعداد زائران، چه تحولاتی در امکانات رفاهی صورت گرفته بود؟
با وجود افزایش زائران، امکانات و وسایل رشد هم‌سو نداشته است؛ به‌خصوص با توجه به وضع اقتصادی که عراق داشت، اما با وجود این با همت مردم و با همت مسئولان در عراق و در جمهوری اسلامی ایران و هماهنگی‌هایی که صورت گرفت، مراسم با یک وضع قابل قبولی برگزار شد. ‌سال‌به‌سال هم مشکلات کمتر شده است و امیدواریم که امسال هم مشکلاتی وجود نداشته باشد.

با توجه به تجاربی که شما در سال‌های گذشته داشتید و اطلاعاتی که کسب کردید، کمی در این زمینه توضیح دهید؟
با توجه به اطلاعاتی که از گذشته دارم، معمولا بدین شکل است که مردم سعی می‌کنند خود را به نجف برسانند؛ همچنین کسانی که از ایران می‌روند. کسانی که در عراق هستند، از نقاط خودشان عازم می‌شوند. برخی از یک‌ماه قبل، برخی نیز نزدیک به روز اربعین شروع به پیاده‌روی می‌کنند. کسانی که در بصره هستند تا به کربلا برسند، حدود ٥٢٠کیلومتر باید پیاده‌روی کنند. اینها نیازمندند از یک‌ماه قبل شروع کنند و هر روز کم‌کم خود را به کربلا نزدیک‌تر می‌کنند اما اکثر زائران ما که از ایران عازم می‌شوند، به نجف اشرف می‌روند و از نجف اشرف به سمت کربلا پیاده‌روی می‌کنند. مسافت بین نجف و کربلا هم حدود ١٠٠کیلومتر است. یکی، دو‌سال اخیر هم تعدادی از مردم ما به کاظمین می‌آیند. بعد از زیارت از مسیرهای بغداد به کربلا همراه زائران عراقی به سمت کربلا پیاده‌روی می‌کنند. این مسیر حدود ١١٠کیلومتر است.

خدماتی که مردم عراق برای زائران انجام می‌دهند، شامل چه چیزهایی می‌شود؟
معمولا مردم از نجف و کاظمین به سمت کربلا پیاده همراه مردم عراق می‌روند که واقعا غوغایی می‌شود. یک عظمتی است، شکوه و جلالی است. ١٠٠کیلومتر مردم پیاده‌روی می‌کنند. پیوسته در این مسیرها هم مردم خدمت‌رسانی می‌کنند. یکی علاقه‌مند است به زائران در زمینه این‌که خسته هستند خدمت کند، مثلا یکی ماساژ پای زائران را برعهده می‌گیرد، یکی غذا می‌دهد، یکی علاقه‌مند است به استحمام زائران اهتمام کند. در این روزها یعنی اربعین، افراد، افراد زمینی نیستند؛ گویی همه از یک جای دیگر آمده‌اند، چون رنگ و زبان و قد و قیافه و قوم و نژاد همه اینها رخت می‌بندد و یک‌صدا و یک‌نوا و با وحدت هرچه تمام با همدیگر در برگزاری این مراسم تلاش می‌کنند. یکی اصرار دارد که در چادرش بخوابی. این شرایطی است که خوشبختانه ‌سال‌به‌سال هم به شکوه و عظمت آن افزوده می‌شود. مردم عراق هم سنگ تمام می‌گذارند و حقیقتا کمک می‌کنند.

چه اقدامات فرهنگی از سوی سفارت برای برگزاری هر چه باشکوه‌تر مراسم اربعین در سال‌هایی که شما حضور داشتید، صورت گرفت؟
در آن سال‌ها نمادهای فرهنگی را سازماندهی بیشتری کردیم که برگزاری نمازهای جماعت، پاسخگویی به سوالات، برگزاری نمایشگاه‌ها، اجرای نمایشنامه‌هایی با موضوع اربعین و اهداف آن در بین شهرهای نجف و کربلا و سایر نقاط استقرار زائران ازجمله کارهای فرهنگی بود. کل اربعین یک کار فرهنگی و اساس آن بر پایه فرهنگ است. اربعین کاری از جنس فعالیت‌های نرم است و پیام‌هایی را برای کشور، منطقه، عراق و کل جهان هم دارد. حضور بیش از ٧٥‌درصد زائران ایرانی در عراق حاکی از شکل‌گیری و عمق‌بخشی یک رابطه فرهنگی نزدیک میان دو ملت است.

راهپیمایی روز اربعین چه تأثیری می‌تواند در اتحاد مسلمانان جهان داشته باشد و آیا از سایر اقلیت‌های دینی هم در این راهپیمایی شرکت داشته‌اند؟
به سوال خوبی اشاره کردید. ببینید؛ امام حسین(ع) متعلق به همه انسان‌های آزاده جهان است. این مراسم نیز علاوه بر این‌که متعلق به امام حسین(ع) است، متعلق به تمام انسان‌هایی است که به مهدویت باور دارند. در ادیان مختلف هم امام حسین(ع) جایگاه ویژه و خاصی دارد و هم مهدویت، به‌خصوص اقلیت مسیحی هم برای امام حسین(ع) احترام خاصی قایل هستند. در کشور خودمان هم شاهد هستیم و می‌بینیم که ارامنه برای ایام عاشورا و تاسوعا احترام خاصی قایل هستند و مراسم دارند. در این‌جا هم اهتمام زیاد از سوی اقلیت‌ها وجود دارد. مهدویت را هم آنها قبول دارند. این مراسم متعلق به امام حسین(ع) و کسانی است که به مهدویت باور دارند. من به‌شخصه مسیحیان زیادی را دیدم که در این مراسم شرکت داشتند و به سایرین کمک می‌کردند. مواکب و هیأت‌هایی هم از مسیحیان و سایر ادیان در این مراسم مشارکت و از زائران حسینی پذیرایی می‌کردند. از اهل سنت هم ما زیاد دیدیم و شنیدم که حضور داشتند. این یک مراسمی است که متعلق به انسان‌ها و متعلق به آزادگان جهان است و ‌سال‌به‌سال هم در دنیا خود را نشان می‌دهد. قطعا این مسأله به وحدت مسلمین کمک می‌کند. وحدت شیعیان، وحدت مسلمین، هم‌صدایی مسلمین و همفکری مسلمین قطعا پیامد این روز شکوهمند است و اثر بسیار فراوانی دارد.

چه تبلیغاتی از سوی گروه‌های تروریستی برای کم‌اهمیت جلوه دادن این راهپیمایی صورت گرفته است؟
البته برخی گروه‌ها تبلیغات سوء انجام می‌دهند. سلفی‌ها و گروه‌های تکفیری علیه این مراسم‌ها تلاش می‌کنند. تبلیغات سوء می‌کنند و می‌گویند ایرانی‌ها عراق را تصرف کردند و شیعیان دور هم جمع شدند و می‌خواهند هلال شیعی تشکیل دهند و مسائلی از این قبیل. اما این صدا روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شود و گوش‌هایی که این صداها را می‌شنود، دارد کمتر می‌شود. بالعکس این عظمت و شکوه و این گستردگی کار که رمز وحدت میان مسلمین می‌تواند باشد و هست گسترش بیشتری پیدا می‌کند. شما در آن‌جا که می‌روید، لبنانی می‌بینید، اردنی می‌بینید، سعودی، ایرانی، پاکستانی، افغانی. . . از اروپا و از آمریکا و از همه جای جهان آن‌جا حضور دارند.

چه پیوندی میان راهپیمایی روز اربعین و راهپیمایی روز قدس وجود دارد؟
به‌هرحال هرکدام کاربری‌های خاص خودش را دارد. راهپیمایی روز قدس پیامی است برای محکومیت رژیم اشغالگر قدس و تقاضا برای آزادی قدس شریف که روز جمعه آخر رمضان برگزار می‌شود. ما خوشبختانه شاهد هستیم که این مراسم هر ساله ادامه پیدا می‌کند. این هم یک پیام وحدت برای جهان اسلام است. وحدت کل جهان اسلام، نه فقط موضوع فلسطین بلکه کل موضوع جهان اسلام که این هم می‌تواند پیام دیگری داشته باشد. اینها رابطه تکاملی و تکمیل‌کننده هم را دارند. راهپیمایی روز قدس از باب فلسطین اهمیت دارد و این راهپیمایی، راهپیمایی روز اربعین، از باب فلسطین و همه مسائل جهان اسلام.

با وجود برگزاری این‌گونه مراسم‌، باز ما شاهد هستیم که تنش‌ها و درگیری‌ها در منطقه درحال افزایش است. این‌گونه مراسم چه تأثیری بر حوزه عملکرد و اذهان دولتمردان و سیاستمداران دول غربی می‌تواند داشته باشد و چه تغییری می‌تواند بر طرز تلقی آنها برای برقراری صلح و آرامش در منطقه ایجاد کند؟
قطعا استکبار جهانی به سرکردگی آمریکا و برخی کشورهای اروپایی و اسراییل نمی‌خواهند آرامش در منطقه خاورمیانه و جهان اسلام برقرار شود. به عناوین مختلف هم این کار را می‌کنند. یک‌بار موضوع القاعده را در جنگ‌های نیابتی شکل می‌دهند. بعد طالبان و بعد داعش و این موضوعات، تا اینها بتوانند خاورمیانه را که قلب جهان اسلام است دایما به تپش وادارند و به هم بزنند و دایما درگیر کنند و منابع را از بین ببرند. اگر حضور مردم و این راهپیمایی‌ها و جمعیت‌های میلیونی نبود، مطمئن باشید بیش از اینها برنامه داشتند و برنامه‌های‌شان بسیار عمیق‌تر و خبیثانه‌تر از این بود و می‌خواستند همه چیز را در تمام منطقه در دست بگیرند، کما این‌که در گذشته در دستشان بود. ٤٠‌سال قبل هم در دستشان بود، اما این راهپیمایی‌ها، چه راهپیمایی‌هایی که در ایران، انقلاب و نظام ما را واکسینه می‌کند، چه این راهپیمایی عظیمی که حدود ٩‌سال است که در عراق که نماد وحدت و نماد صدا و فریاد مسلمین است، اینها قطعا تأثیر دارد. تأثیرشان در پس زدن آنهاست و عقب‌نشینی آنها و جلوگیری از اجرای طرح‌های خبیثانه آنها ازجمله تجزیه خاورمیانه و کشورهای خاورمیانه براساس طرح خاورمیانه بزرگ یا جدید که در سال‌های ٢٠٠٥ توسط خانم رایس، وزیر امورخارجه آمریکا مطرح شد و به دنبال این بودند که کشورهای منظقه را تجزیه کنند.

در فضای مجازی چه تبلیغاتی از سوی دشمنان اسلام صورت گرفته است؟
نقشه‌هایی هم در فضای مجازی طرح کردند و رواج دادند. اینها از تمام امکانات رسانه‌ای استفاده کردند تا جمهوری اسلامی ایران را حامی تروریست در منطقه معرفی کنند و اخیرا هم شاهد بودیم رئیس‌جمهور آمریکا نهاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تحریم و حامی تروریسم در منطقه معرفی کرد. اینها تماما برای خدشه وارد کردن بر پیکره نظام از هر ابزاری استفاده می‌کنند. لذا این نوع همایش‌ها و راهپیمایی‌ها در منطقه به شدت می‌تواند تأثیرگذار باشد. روحی به جهان اسلام می‌دمد و روح تازه‌ای در بین جوانان اسلامی ما در منطقه می‌دمد. این حرکات حماسی، انرژی جدیدی به آنها برای مقابله با این ترفندهای شوم می‌دهد.

دولت فعلی عراق با چه چالش‌هایی روبه‌رو است؟
از جمله چالش‌ها، حضور بقایای داعش در برخی نقاط عراق است؛ علیرغم پاکسازی‌هایی که صورت گرفته است. هر چند داعش ویرانی‌های زیادی را به عراق وارد کرد اما سر افعی کوبیده شد. هر چند نا امنی‌هایی محتمل است. انباشت مطالبات سیاسی و اقتصادی و ویرانی‌های جنگ، دیدگاه‌های تجزیه‌‌طلبانه و آرمان‌خواهانه برخی در داخل عراق و رقابت‌های بین‌حزبی ازجمله چالش‌های عراق در آینده است. همچنین طرح آشتی ملی راه حل این چالش‌ها می‌تواند باشد.

چه فرصت‌هایی در اختیار دولت عراق است که می‌تواند در روند تحکیم دولت و ملت‌سازی از آن استفاده کند؟
حمایت مرجعیت از روند دولت‌سازی و ملت‌سازی ازجمله فرصت‌های عراق است. برگشت اعتماد به نفس نزد ملت و احزاب و مقامات عراق فرصت دیگری است. منابع و درآمدهای سرشار نفت و عتبات عالیات ازجمله دیگر فرصت‌ها است. حمایت‌های عمومی کشورهای خارجی و به‌خصوص جمهوری اسلامی فرصت دیگر است.