این روزها شهر حال و هوای دیگری گرفته است. خیابان‌ها به وضوح خلوت‌تر شده‌اند و در شبکه نبودن یا خاموش بودن گوشی‌های تلفن دوست و آشنا، تبدیل به روزمرگی‌ها شده است. هر چه شهرهای شمالی و مرکزی خلوت‌تر شده، در عوض مرزهای غربی و شرقی و شهرهای جنوبی شلوغ‌ترند. انگار که همه مردم ایران را در این بخش‌ها جمع کرده‌اند. با نزدیک شدن به اربعین حسینی، مرزها شلوغ و شلوغ‌تر شدند. حضور عاشقانه در این راهپیمایی معنوی، شور و شوقی در مردم راه انداخته که دیدنی است.

راهپیمایی اربعین امسال هم مانند پیاده‌روی سال‌های قبل، پر از حاشیه به یاد ماندنی بود. از راه‌اندازی پایگاه اینترنتی خاص برای ثبت‌نام گرفته تا تشکیل نشست‌های ویژه و فوق‌العاده و صف‌های بلند و کسب‌وکارهایی که ویژه این مراسم پررونق شده بودند. بررسی ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و تعریف گفتمان عاشورایی، از موارد دیگری بود که بسیاری از رسانه‌ها و اندیشمندان به آن پرداختند؛ اما موضوع مهمی که راهپیمایی اربعین را مهم‌تر می‌کند، جنبه مردمی آن است. با وجود برنامه‌ریزی‌ها و حتی تدابیر امنیتی و رفاهی کشورها، پیاده‌روی اربعین بیشتر جنبه مردمی دارد و بیشتر، این مردم هستند که آن را رهبری می‌کنند. در ادامه به بررسی جنبه‌های مردمی که اربعین سال 1439 قمری را رقم زده است، می‌پردازیم.
ما هم میزبانیم
 موقعیت جغرافیای ویژه ایران و همجواری با کشور عراق، این فرصت را در اختیار ایران قرار داده است تا به عنوان یکی از راه‌های ورودی به کشور عراق شناخته شود. همین موضوع هم باعث شده که امسال با سازماندهی و برنامه‌ریزی جامع‌تری، مردم و مسوولان به میزبانی بروند. برای خیلی از زائران کشورهای دیگر، ایران راه کوتاه‌تر و سالم‌تری برای رسیدن به عراق و شرکت درپیاده‌روی اربعین است. ایران هم درست مانند عراقی‌ها که برای ایام محرم مهمان دارند، از زائرین محرم میزبانی می‌کند. در مرزهای ورودی ایران، در میرجاوه برای پاکستانی‌ها، تایباد برای افغانستانی‌ها، در آستارا و بیله‌سوار در اردبیل و بازرگان در استان آذربایجان شرقی هم موکب‌هایی برای میزبانی از مسافران آن سوی مرز، راه‌اندازی شده است. در طول چند روزی هم که مسافران خارجی اربعین در کشورند، تمام و کمال مهمان ایران هستند. از خوراک، وسیله نقلیه و اسکان، مهمان ایرانیان هستند تا زمانی که صحیح و سالم از کشور عبور کنند و به عراق وارد شوند. طرح میزبانی از زائران خارجی در ایران به سال دوم می‌رسد و در سال قبل هم وجود داشت. امسال اما همه چیز از سال گذشته پرشکوه‌تر و با برنامه‌ریزی بیشتری انجام شد. حجت‌الاسلام علی لقمان‌پور، معاون هماهنگ‌کننده ستاد اربعین آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با روزنامه صبح نو درباره تأثیر میزبانی ایرانیان بر زائرین خارجی که وارد ایران می‌شوند، می‌گوید: «پذیرایی از زائرین اربعین، نسبت به خارجی‌هایی که وارد ایران می‌شوند، دو نکته را در پی دارد. این کار ما مانند آن چیزی است که ما وقتی وارد عراق می‌شویم و عراقی‌ها را می‌بینیم. نگاه ما در عراق به حرم اهل بیت است. به حرم امیرالمؤمنین علی ؟ع؟، به حرم حضرت عباس ؟ع؟ و به حرم امام حسین؟ع؟ است. این قضیه هم برای زائرین خارجی که وارد ایران می‌َشوند به وجود می‌آید. افرادی هم که وارد ایران می‌شوند، می‌گویند که ما وارد کشور امام رضا؟ع؟ شده‌ایم. نگاه آن‌ها این است که با گفتمان اهل بیت آشنا شوند.» این البته تنها دلیل پذیرایی از زائران خارجی نیست. لقمان‌پور درباره نکته دومی در پذیرایی از زائران اربعین، می‌گوید: «نکته دوم، این است که آن‌ها با بیان گفتمان انقلاب اسلامی آشنا می‌شوند. محوریت مقاومت جهان که بحث معنوی در آن معنی دارد و در آن بحث شیعه، مطرح می‌َشود، اسم ایران اسلامی وجود دارد. قطعاً آن‌ها نگاهی که به ایران دارند، یک نگاه ولایی و یک نگاه گفتمان انقلاب اسلامی و یک نگاه مهدوی است. فرق جمهوری اسلامی با کشورهای دیگر، محوریت حکومت ولایت است. ولایت ولی فقیه که به آقا امام زمان؟عج؟ وصل می‌شود. نگاه آن‌ها به ایران یک نگاه ولایی است. آن‌ها با نگاه خاصی وارد ایران عزیز می‌شوند. تلاش ما این است که زائران با محوریت رضوی آشنا شوند و حداقل این نگاه به آن‌ها معرفی شود. در عین حال، بحث مهدویت و شیعی و گفتمان مقاومت را که ایران برای تمامی مسلمانان جهان، اعم از شیعه و سنی، طراحی کرده است، با این حضور به همه زائران و در خلال خدمت‌رسانی ارائه می‌شود.» پذیرایی از زائران خارجی تنها کار موکب‌های ایرانی نیست. شهرهایی که در مسیر رفت‌وآمد زائران به عراق هستند، پر از موکب‌های پذیرایی‌اند. شهرهای اراک، کرمانشاه، همدان، لرستان، خوزستان، اهواز و بسیاری از شهرهای دیگر که در مسیر قرار دارند. در مجموع، امسال 1680 موکب شناسنامه‌دار شدند. البته این‌ها به جز موکب‌هایی هستند که به صورت خودجوش کار می‌کنند. در این طرف مرزهای عراق هم ایرانیان موکب دارند و از زائرین امام حسین ؟ع؟ پذیرایی می‌کنند.
التشکر
 در فضای مجازی، عکس‌ها و فیلم‌های زیادی از اربعین سال 96 انتشار پیدا کرده‌اند. کاربران با ساختن هشتک‌های زیادی از عراقی‌ها تشکر کرده‌اند. به جز فضای مجازی، گروه‌های مردمی و خیریه‌های زیادی دست به کار شده‌اند و به عنوان تشکر از میزبانی عراقی‌ها در طول مسیر راهپیمایی، هدایایی را تهیه کرده‌اند. تهیه بسته‌های هدیه با هدایای کوچک، مانند روسری، دفترچه یادداشت، مداد رنگی و حتی شکلات از اقلامی‌اند که ایرانیان به عنوان تشکر برای بچه‌های عراقی برده‌اند. بین هدایا اما عروسک‌ها طرفدار بیشتری دارند. کارهای ویژه‌تری هم برای عروسک‌ها انجام شده‌اند. به عنوان مثال، یک مؤسسه فرهنگی به طور ویژه برای پیاده‌روی اربعین شخصیت‌های خاصی را فقط برای اربعین طراحی کرده که حالا تبدیل به نمادی از اربعین و راهپیمایی اربعین شده است؛ اما چرا همه به عنوان تشکر، برای کودکان عراقی هدیه تهیه می‌کنند؟ آقای «حسین شیرازی» رییس یکی از انجمن‌های خیریه است. او درباره انتخاب مخاطب کودک در گفت‌وگو با «صبح نو» می‌گوید: «برای کودکانی که در مراسم اربعین شرکت می‌کنند، با دادن هدیه، شیرینی
و ... جذابیت ایجاد می‌کنند. این پیاده‌روی برای بچه‌ها مراسم سختی است و ما برای این که این کار را برای آن‌ها شیرین کنیم و در ذهنشان بماند و در آینده آن‌ها خودشان ادامه‌دهنده این مسیر باشند، برای آن‌ها مقداری هدایا خریداری کرده‌ایم.» انجمن‌های خیریه تنها کسانی نیستند که هدیه‌ها را تهیه می‌کنند. در بسیاری از شهرها هم کانون‌های فکری کودکان و نوجوانان، به صورت خودجوش دست به کار شدند و برای کودکانی که در مراسم راهپیمایی حضور دارند، عروسک تهیه کردند. کانون‌های استان مازندران، خوزستان و گیلان از کانون‌هایی هستند که بسته‌هایی برای تشکر از کودکان و تشویق آن‌ها برای راهپیمایی تدارک دیده‌اند.
چهره‌های آشنا
 به جز انتشار اخبار اربعینی و عکس‌هایی از پذیرایی موکب‌های عراقی از زائران امام حسین ؟ع؟، عکس‌هایی از چهره‌های مشهور که در مراسم پیاده‌روی اربعین شرکت کرده بودند، نیز انتشار پیدا کردند. کاروانی موسوم به کاروان هنرمندان، با حضور آقایان سید حسام‌الدین سراج، بهروز افخمی، حبیب احمدزاده، ابراهیم داروغه‌زاده، کوروش سلیمانی، عمار تفتی، بهرام عظیمی، علیرضا قزوه، ناصر فیض، محمد حمیدی مقدم، محمد داودی، محمد سلوکی، محمدرضا عباسیان، محمدرضا شفیعی، آیت‌الله قائم مقامی و مجید اسماعیلی و خانم‌ها آفرین عبیسی، رابعه مدنی، بهار ارجمند، سوگل طهماسبی، شهین تسلیمی ، فضه سادات حسینی و... هم همراه مردم دیگر در راهپیمایی عظیم شرکت کردند. به جز هنری‌ها، چهره‌های دیگر هم در این راهپیمایی حضور دارند؛ مانند آقایان ابراهیم فیاض و آیت‌الله عبدالحسین خسرو پناه. نکته قابل توجه درباره امسال اما حضور نماینده ضد جنگ کنگره آمریکا خانم «سینتیا مک کینی» در مراسم پیاده‌روی اربعین است. به جز مک کینی خبرنگاران زیادی هم از کشورهای مختلف در راهپیمایی حضور دارند. امسال از سوی هنرمندان ایرانی، نمایش‌هایی هم در شهرهای مختلف عراق به نام «نفس‌المهموم» اجرا می‌شوند. آقای «سعید اسماعیلی» کارگردان این نمایش صحنه‌ای، در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان خبر داد: «همزمان با ایام پیاده‌روی اربعین، این نمایش به اجرای سوم خود در نجف اشرف رسید.» اسماعیلی، با اشاره به سنگین بودن حجم کار در کشور عراق گفت: «زمینه‌سازی و مهیا کردن شرایط اجرای نمایش صحنه‌ای در چنین حجمی بسیار کار سختی است. آن هم با توجه به اینکه محیطی که برای اجرای نمایش در نظر گرفته شده بود و سال‌های گذشته نمایش «النجم الثاقب» در آن محیط روی صحنه می‌رفت از ما گرفته شد و ما از ابتدای محرم امسال مجدداً برای در اختیار گرفتن این محیط و تجهیز و ساخت سوله با مسوولان وارد مذاکره شدیم تا نهایتاً توانستیم این محیط را در اختیار بگیریم.» اسماعیلی با اشاره به استفاده از هنروران عراقی برای این کار گفت: «سناریو و طرح اصلی قصه باید طوری می‌بود که در زمان کوتاهی نمایش به نقطه سرانجام برسد و مردم نیز بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. چرا که مخاطبان ما زائران اربعین هستند و طبیعتاً فرصتی که برای تماشای این نمایش به وجود آمده است، کوتاه است؛ مانند نمایش‌های کلاسیک نیست که مخاطب با آمادگی به تماشای کار ما بنشیند، بلکه در حین تماشای کار با نمایش ارتباط برقرار می‌کند.»
پیاده با تکنولوژی
 امروز ساختن اپلیکیشن، تبدیل به یکی از سرگرمی‌ها شده است. در هر روز و در هر دقیقه یک اپلیکیشن جدید در دنیای تکنولوژی متولد می‌شود. درباره همه موضوعات هم اپلیکیشن‌ها وجود دارند. از دستور انجام کارهای روزمره مانند آشپزی و خانه‌آرایی گرفته تا اپلیکیشن‌های تخصصی مانند کسب‌وکار و تجارت. در این میان موضوع راهپیمایی اربعین هم دست‌مایه بسیاری از اپلیکیشن‌ها شده است. این روزها دانلود و استفاده از این اپ‌ها بیش از اپ‌های دیگر است. در اپلیکیشن‌هایی که به طور ویژه برای پیاده‌روی اربعین ساخته شده‌اند، مهم‌ترین موضوع، نقشه‌راه و وجود زیارت‌نامه‌ها هستند؛ اما در میان این اپ‌ها، بعضی‌هایشان هم دست به نوآوری زده‌اند و کارهای خلاقانه زیادی انجام داده‌اند؛ مثلاً در بخشی‌هایی از اپ‌ها، برنامه‌ریزی و زمان‌بندی پیاده‌روی وجود دارد. بخش‌هایی از انجام احکام و اعمالی که در حین سفر باید انجام شود هم دیده می‌شوند. آلبوم صوتی اربعین که در آن آرشیوی از نوحه‌ها و سخنرانی‌ها جمع شده است، از دیگر بخش‌هایی است که البته تقریباً در همه اپ‌ها وجود دارند. امکان ارسال موقعیت مکانی از طریق پیامک و هماهنگی بین اعضای گروه از دیگر امکاناتی است که در بعضی دیگر از اپلیکیشن‌ها تعبیه شده است. اشتراک احساس، دل نوشته‌ها، عکس‌ها و فیلم‌ها در برخی دیگر از اپ‌ها نیز وجود دارند تا خود آن اپلیکیشن را به یک رسانه درون‌جمعی تبدیل کند. بخش لیست وسایل و مطالب سبک زندگی کوتاه در اپ‌ها هم از بخش‌هایی‌اند که در کاربردی کردن آپ‌ها کمک کرده‌اند. قبله‌نما و ساعات شرعی کشور عراق هم که در همه آپ‌ها دیده می‌شود. لیست اقامتگاه‌های رفاهی و مراکز خدماتی، زبان‌آموز اربعین شامل مجموعه‌ای از لغات و عبارات عربی برای برقراری ارتباط بهتر در عراق هم از امکاناتی‌اند که بعضی از آپ‌ها دارند؛ اما نکته قابل توجهی که اربعین امسال را نسبت به سال‌های قبل متفاوت می‌کند پخش زنده مراسم پیاده‌روی در شبکه‌های تلویزیونی اینترنتی است. پیش‌تر شبکه‌های استانی و شبکه‌های ملی، بخشی از برنامه‌های خود را برای نمایش زنده مراسم میلیونی راهپیمایی اربعین اختصاص می‌دادند، امسال اما رشد تکنولوژی چهره جدیدی به اربعین داده است و راهپیمایی اربعین حسینی از طریق یکی از تلویزیون‌های رسمی اینترنتی، مستمر و زنده پخش می‌شود. هر چند که سالانه میلیون‌ها نفر از شیعیان سراسر جهان در مراسم پیاده‌روی حضور پیدا می‌کنند، اما تعداد بسیاری از ارادتمندان به اباعبدالله‌الحسین (ع) نیز به دلایل مختلف نمی‌توانند در این مراسم حاضر شوند، بنابراین یکی از تلویزیون‌های تعاملی دارای مجوز صدا و سیما، با اعزام نیروهای جوان و متخصص ایرانی به عراق، امکان تماشای زنده مراسم راهپیمایی اربعین حسینی را برای عاشقان آن حضرت فراهم کرده است. جاماندگان مراسم با دانلود اپلیکیشن برای اندروید، آی‌اواس و همچنین از طریق نسخه وب آن تلویزیون اینترنتی، به سرویس تلویزیون تعاملی دسترسی پیدا می‌کنند. به جز تماشای آن‌لاین مراسم، امکان ضبط برنامه هم وجود دارد. پخش زنده راهپیمایی اربعین از ۱۴ آبان‌ماه شروع شده و تا ۱۹ آبان‌ماه ادامه خواهد داشت. همه این جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی راهپیمایی اربعین می‌توانند پیام‌آور قیام عاشورایی امام حسین (ع) و یارانش باشند. جنبه‌هایی که با پیاده‌روی میلیونی شیعیان جهان می‌تواند، چهره اسلام را به درستی معرفی کرده و پیام عاشورایی این آیین را در سراسر جهان به نمایش بگذارد.

آرمان هیأت