«منبر» کلمه‌ای است که برای نسل گذشته یا حتی نسل جوان امروز که حالا دارد پا به میانسالی می‌گذارد، نوستالوژی خاصی دارد؛ نشستن پای سخنان یک روحانی که از دین و زندگی می‌گوید و آیین دینداری و درست زیستن.
اما «منبر» شاید برای نسل نوجوان امروز که در عصر رسانه‌ها متولد شده و در دوره فراگیر شدن اینترنت و گوشی‌های هوشمند بزرگ شده است، آن مفهوم سابق و آن حس و آب و رنگ را ندارد. نوجوان امروز، بسیاری از آموخته‌های خود را از همین گوشی‌های هوشمند، اپلیکیشن‌ها، پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های مجازی دریافت می‌کند و شاید فرصت و فراغت کمتری برای نشستن پای «منبر» داشته باشد.
اکنون پرسش این است که آیا در چنین زمانه‌ای برای تبلیغ دین می‌توان به «منبر» به شکل سنتی آن - با همه برکاتی که دارد- اکتفا کرد؟ آن هم در شرایطی که اینستاگرام و تلگرام، بطور کامل نوجوانان ما را محاصره کرده‌اند و گوشی‌های هوشمند و اینترنت پرسرعت و همراه، همدم شب و روز بسیاری از نوجوانان شده است؟

* شناخت ظرفیت‌های تبلیغی جدید
محسن خالقی، از طلاب خوش ذوق حوزه علمیه که نویسنده نرم‌افزار و تولیدکننده اپلیکیشن‌های مذهبی نیز هست، در این باره می‌گوید: در زمانه ما اثرگذاری رسانه‌های دیجیتال در بستر فضای مجازی از هر ابزار دیگری بیشتر است. امروزه، گوشی‌های هوشمند و اپلیکیشن‌ها، دیگر یک ابزار ارتباطی نیستند، بلکه رسانه‌هایی هستند که به صورت مستقیم و غیرمستقیم کار تبلیغ را ضد دین و در موارد اندکی برای دین انجام می‌دهند. بنابراین، شناخت این فضا و در اختیار گرفتن امکانات و ظرفیت‌های آن از ضروریات فوری است که متأسفانه در کشور ما از آن غفلت جدی شده است.
تلگرام و اینستاگرام فضاهای خطرناکی هستند که امروز بیشتر نوجوانان و جوانان ما را درگیر کرده‌اند و کمتر نوجوانی را می‌بینید که یا عضو اینستاگرام نباشد یا دوست نداشته باشد در این شبکه مجازی عضو شود. شبکه‌ای که محتواهای خطرناک در آن براحتی در دسترس قرار می‌گیرد و متأسفانه امکان نظارت چندانی هم نیست.
خالقی با اشاره به اینکه در برابر دشمن باید از ابزارها و سلاح‌های خودش استفاده کرد، می‌افزاید: اگر ما در این میدان عقب‌نشینی کنیم، دشمن فرهنگی ما روز به روز پیشروی خواهد کرد و فکر و ذهن نسل آینده ما را در اختیار خواهد گرفت.

* برای تبلیغ دین بودجه نداریم!
این تولیدکننده محتواهای مذهبی البته گلایه‌های زیادی هم دارد. گلایه از بی‌مهری‌ها و کم‌توجهی‌های مسئولان. مسئولانی که درک درست و دقیقی از زمانه و اقتضائات آن ندارند و هزار جور خرج و برج دارند، اما وقتی سخن از هزینه‌های فرهنگی برای نوجوانان و دانش‌آموزان به میان می‌آید، با بهانه همیشگی «کمبود بودجه» میدان جهاد فرهنگی را خالی می‌کنند.
خالقی می‌گوید: مسئولان از ما و کارمان هیچ حمایتی نمی‌کنند. نه آموزش و پرورش بودجه‌ای برای این کار دارد و نه دیگر نهادها مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نه حتی حوزه علمیه. ما جلسات زیادی هم با این بزرگوران داشته‌ایم و قول‌های زیادی هم داده‌اند، اما این قول‌ها به بودجه تبدیل نشده است.
این طراح برنامه‌های آنلاین مذهبی با ارائه پیشنهادی می‌گوید: خوب است مسئولان با درک شرایط خطیر کنونی، مرکز یا مراکزی را با محوریت یکی از نهادها، برای حمایت از تولید محتواهای فرهنگی ویژه فضای مجازی، دیتاها و مدیاهای لازم فراهم کنند تا تولیدکنندگان محتوا اعم از برنامه‌نویسان، طراحان وب‌سایت، فیلمسازان و مستندسازان، تهیه‌کنندگان کلیپ‌ها، موشن‌گرافیک، گردانندگان کانال‌ها و... بتوانند زیر چتر چنین مرکزی گرد هم بیایند و با هم گفت و گو و تشریک مساعی کنند و البته از حمایت‌های مالی لازم نیز بهره‌مند شوند. وگرنه با حرف زدن و جلسه گذاشتن و حمایت‌های مقطعی، راه به جایی نخواهیم برد.

* ضرورت معرفی بازی‌های آنلاین مذهبی به دانش‌آموزان
وی به علاقه و گرایش دانش‌آموزان به اپلیکیشن‌ها بازی‌های آنلاین و فعالیت‌های خود در این حوزه اشاره می‌کند و می‌گوید: ما با طراحی یک اپلیکیشن آنلاین ویژه مسابقه و سرگرمی و نیز تهیه نرم‌افزاری برای انجام مسابقات در مدارس و اجتماع‌های دانش‌آموزی، بازخوردهای شگفت آوری دیدیم. دانش‌آموزان در مدارسی که ما برایشان برنامه اجرا کردیم، چنان شور و هیجانی نشان دادند که مدیران مدرسه شگفت‌زده شدند و اذعان کردند، تا به حال چنین شور و نشاطی را در جمع دانش‌آموزان ندیده بودند. همین موضوع باعث شد، ما از سوی مدارس مختلف برای اجرای برنامه‌ دعوت شویم. برنامه‌هایی که محور اصلی آن تبلیغ معارف دینی و آموزش قرآن و احکام به صورت جذاب همراه با مسابقه و سرگرمی برای بچه‌هاست و نه تنها آن‌ها را خسته نمی‌کند، بلکه موجب علاقه آن‌ها به معارف دینی می‌شود و فضایی سالم برای تخلیه هیجانات آن‌ها فراهم می‌کند. بنابراین معرفی و ارائه بازی‌های آنلاین مذهبی به دانش‌آموزان در برهه کنونی ضرورتی انکارناپذیر است.

* «منبر» نامبارک نوظهور!
چه بپذیریم چه نپذیریم، اینستاگرام و تلگرام به «منبر» فرهنگ مهاجم غرب تبدیل شده است. خدا نکند نوجوان ما در اثر کنجکاوی، کلمات ناجوری را در «اینستا» جست‌وجو کند. آن وقت است که تربیت اخلاقی، دینی و اجتماعی او شکل دیگری پیدا می‌کند و آهسته آهسته کنترلش از دست خانواده و مدرسه خارج می‌شود. براستی ما چقدر برای در اختیار گرفتن این منبر نوظهور تلاش کرده‌ایم؟
حجت الاسلام محمدعلی محمدی، مدیر تولید محتواهای چند رسانه‌ای که سابقه فعالیت‌های اثرگذاری در فضای مجازی دارد، نگاه جالبی نسبت به موضوع دارد. او معتقد است، بزرگ‌ترین مشکل ما در این حوزه، سواد اندک مسئولان و نگاه نادرست آن‌ها به موضوعات روز است.
محمدی می‌افزاید: مسئولان ما نه سواد رسانه دارند، نه رایانه و نه اینترنت؛ به همین دلیل نوجوانان و جوانان همیشه از مسئولان جلوترند. در حالی که اگر این سواد رسانه‌ای در مسئولان وجود داشته باشد، خود به خود این آگاهی به نوجوانان و جوانان نیز سرایت می‌کند.
این فعال فضای مجازی با تأکید بر اینکه امروز ما باید دستگاه تبلیغ خود را در زمینی بنا کنیم که متعلق به دشمن است، می‌گوید: تا کنون در این زمینه خوب عمل نکرده‌ایم و از نقطه مطلوب خیلی عقبیم.
محمدی با اشاره به کندی حرکت حوزه علمیه در این زمینه، تصریح می‌کند: باید بین نهاد حوزه و حوزویان تفاوت قائل شد. نهاد حوزه، از سرعت تحولات روز عقب است، اما حوزویانِ بسیاری داریم که همگام با تحولات و اقتضائات روز حرکت می‌کنند و در فضای مجازی، در بخش تولید محتوا، مستندسازی و تولیدات چند رسانه‌ای، بخوبی وارد میدان شده‌اند و تولیدات ارزشمند و موفقی هم داشته‌اند که آثار آن حتی فراتر از مرزها رفته است.

* مسئولان سواد خود را ارتقا دهند
محمدی در پاسخِ این پرسش که «به عنوان یک تولیدکننده محتواهای دینی چه انتظاری از مسئولان دارید»، با لبخند می‌گوید: لطفاً فقط فضا را خراب نکنند، ما نه پول می‌خواهیم نه بودجه! مسئولان محترم فقط تلاش کنند سواد رسانه‌ای خود را بالا ببرند، آن وقت همه چیز خود به خود درست می‌شود. ما و هنرمندان و تولیدکنندگان آثار هم به کمک مردم، گلیم خود را از آب بیرون می‌کشیم و مشکلات مالی این حوزه هم نخواهد توانست تولیدکنندگان را از پا بیندازد. اگر مسئولان نگاه حرفه‌ای و دانش کافی داشته باشند، محصولات خلاقانه‌تری تولید می‌شود و مردم نیز از این محصولات استقبال می‌کنند و همین استقبال، اقتصاد این حوزه یعنی تولید محتوای دینی و فرهنگی را رونق خواهد داد.
مدیر مسئول پیشین شبکه تبلیغ و عضو شورای فعالان سایبری انقلاب اسلامی در پایان تأکید می‌کند: هم مسئولان و هم تولیدکنندگان محتوا نباید در برخورد با مدیوم‌های جدید رسانه‌ای، جَوزده شوند و مثلاً ناگهان همه به سمت تولید اینفوگرافی یا موشن گرافیک بروند بدون اینکه شناخت دقیقی از این ابزارها داشته باشند. اینجاست که دانش و سواد رسانه‌ای در امر تبلیغ نوین، یک بار دیگر اهمیت پیدا می‌کند و درمی‌یابیم که آگاهی و دانش مسئولان، بیشترِ مشکلات ما را حل خواهد کرد و کار را در مسیر درست قرار خواهد داد.
* بی مایه فطیر است!
بازی های آنلاین، پیام رسان‌ها، شبکه‌های اجتماعی و دیگر ابزارهای رسانه‌ای، نسل امروز و فردای ما را احاطه کرده‌اند. تنها در یک نمونه می‌توان به بازی آنلاین «کلش آف کلنز» اشاره کرد که در سال‌های گذشته وقت و سرمایه هزاران جوان و نوجوان ایرانی را گرفت و البته امروز هم «اینستاگرام» به همراه شب و روز نوجوان ایرانی تبدیل شده است. این در حالی است که اگر پیشتر از این‌ها و همگام با اقتضائات روز وارد این میدان‌ها شده بودیم و تبلیغ دین در این حوزه‌ها را جدی گرفته و برای آن هزینه می‌کردیم، به طور قطع امروز دستمان پرتر و جلوتر بود. پس تا دیرتر نشده باید چاره‌ای اندیشید و ردیف بودجه‌ای هم برای نیازهای روزافزون این بخش در نظر گرفت.

آرمان هیأت