بازخوانی یک موضوع ویژه که این روزها دوباره مطرح شده است؛

به بهانه تاسیس رشته مداحی در دانشگاه علمی کاربردی بر آن شدیم تا متن میزگردی با همین موضوع را که چند سال قبل در بنیاد دعبل با حضور کارشناسان و صاحب نظران برگزار شد را دوباره منتشر کنیم. خواندن محتوای این میزگرد خالی از لطف نیست؛

اولین نشست هم‌اندیشی دربارة موضوع تأسیس «رشتة تخصصی/ دانشگاه مداحی»، سه‌شنبه، شانزدهم مهرماه ۱۳۹۲ ش. برگزار شد.

این نشست به همت «بنیاد دعبل خزاعی» و با حضور استادان، کارشناسان و نهادهای فعال در حوزة ستایشگری اهل‌بیت(ع) در دفتری مرکزی بنیاد دعبل برگزار شد.



در این نشست، دکتر محمدرضا سنگری، رئیس هیئت علمی بنیاد دعبل خزاعی، با اشاره به اینکه موضوع دانشگاه/ دانشکده/ پژوهشکدة مداحی، کمی بیش از یک دهه است که در جامعة مداحی مطرح شده و چند و چون این موضوع و ابعاد آن جای بررسی و مداقة بیشتر دارد، گفت: «در حال حاضر نهادهای مختلفی روی این موضوع کار می‌کنند. تفاوت و حتی تعارض در محتوای آموزشی نهادهای مختلف این سؤال‌ها را مطرح می‌کند که:

ـ این موضوع را چگونه باید آموزش داد؟

ـ چه کسی می‌تواند در حوزة مداحی آموزش دهد؟

ـ این موضوعات کجا باید آموزش داده شوند؟
ـ عنوان مناسب برای این حوزه چیست؟ ستایشگری؟ مداحی؟ ذاکری؟»

سنگری با اشاره به اینکه ریشة انقلاب اسلامی در عاشوراست و به این علت این موضوع در روزگار ما وسعت و گسترة بیشتری پیدا کرده، دلایل زیر را برای الزام هر چه بیشتر فکر کردن دربارة موضوع دانشگاه مداحی مطرح کرد:

ـ یک دلیل برای موضوع آموزش در این حوزه، کثرت افرادی است که در این حوزه فعالیت می‌کنند؛ برای نمونه مسئولان «سازمان بسیج مداحان» از وجود ۶۰ هزار مداح در بانک اطلاعاتی این سازمان خبر می‌دهند.

ـ گسترة عالم مداحی به سبب نیازمندی‌های آموزشی مداحان در این حوزه، نیازمند یک نظام آموزشی است؛ مثلاً شناخت جغرافیای مذهبی یکی از نیازمندی‌های مداحان است که برخی از آنها در این حوزه به‌شدت نیاز به آموزش دارند.

ـ علت سوم علاقه‌مندی خود مداحان است که اغلب به دنبال نهادی هستند که نیازمندی‌های آموزشی آنها را پاسخ گوید.

ـ علت بعدی مطالبات مقام معظم رهبری است که فرموده‌اند: یک نهاد هوشمند باید متولی امور مربوط به مداحان باشد؛ تا کسانی در این حوزه ورود پیدا کنند که صلاحیت لازم را دارند؛ تا جلسات و محافل مداحی از معرفت‌افزایی بی‌بهره نباشد.
ـ یک مسئله هم آخر و عاقبت کار است؛ اینکه سرنوشت کسانی که در این دانشگاه‌/ آموزشگاه‌ها تحصیل می‌کنند، چه می‌شود؟

رئیس هیئت علمی بنیاد دعبل خزاعی با طرح این مسئله که آیا در حال حاضر تأسیس رشته/دانشکده/پژوهشکده/دانشگاه مداحی لازم است یا خیر؟، مسئولان نهادهای فعال در حوزة ستایشگری اهل‌بیت رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم، اعم از «خانة مداحان»،‌ »سازمان بسیج مداحان»، «ادارة کل تشکل‌های سازمان تبلیغات اسلامی»، «کانون مداحان و شاعران آیینی»، «مجمع شاعران اهل‌بیت علیهم‌السلام» و «مؤسسة قدیم‌الاحسان» را به هم‌اندیشی درخصوص این موضوع دعوت کرد.

رئیس خانة مداحان اهل‌بیت(ع)، «استاد علی آهی» در ابتدای این بحث با اشاره به اینکه بسیاری از مداحان و ذاکران اهل‌بیت(ع) مقدمات لازم برای ورود به دانشگاه را ندارند؛ و حتی بخش قابل توجهی از آنها دیپلم و حتی سیکل ندارند، بسترسازی برای پیگیری این موضوع را لازم دانست.

«مصطفی خورسندی»، رئیس کانون مداحان و شاعران آیینی نیز با اعلام مخالفت برای تأسیس دانشگاه مداحی، بر لزوم ورود آهسته و آرام در این بحث و بررسی ابعاد مختلف آن تأکید کرد و گفت: «ویژگی بارز علمای شیعه، ذاکران و شاعران شیعی آزادمردی و آزاده‌اندیشی آنها بوده است. ورود به حوزه‌های آکادمیک که باعث می‌شود ارتزاق آنها به سیستم‌های دولتی وابسته شود، ممکن است این حریت را از آنها سلب کند.»

نمایندة سازمان تبلیغات اسلامی در این جلسه، «رضا معممی مقدم»، با طرح این پرسش که دانشگاه مداحی چیست؟ آیا یک مجموعة دانش‌بنیان است یا مهارت بنیان؟، تأکید کرد: «تأسیس دانشگاه مداحی مثل باز کردن یک مغازه و یا ادارة یک سوپر مارکت نیست ... به‌طور کلی شاید تأسیس دانشگاه مداحی ضرری نداشته باشد، اما در حال حاضر ضرورتی ندارد ... درست است که مداحان نیازمند آموزش هستند و رسالت آنها هدایت جامعه است، اما نیازهای آموزشی آنها را می‌توان فعلاً با راه‌اندازی یک پایگاه و قرارگاه مداحی برای انتقال تجربه‌ها و کارگاه‌هایی که پیش‌نیاز تأسیس دانشگاه در آینده باشند، برطرف کرد.»
استاد‌ «غلامرضا سازگار» از شاعران آیینی و مداحان اهل‌بیت(ع) نیز با بیان اینکه «ما نباید شعری بگوییم که در قافیة آن باز مانیم»، دغدغه‌های خود دربارة این موضوع را تشریح کرد و گفت: «باید ببینیم، عزیزانی که علاقه دارند در این دانشگاه شرکت کنند، آیا تعهد لازم برای وقت صرف کردن برای آن را دارند؟ اغلب مداحان علاقه دارند؛ اما تعهد کافی ندارند.» ایشان در نهایت با تأسیس دانشگاه مداحی به‌طور مشروط موافقت کردند و بر لزوم ایجاد شرایط مناسب برای آن تأکید کردند.

«مهدی امین‌فروغی»، نویسنده و پژوهشگر موسیقی و نغمات مذهبی و عضو هیئت علمی بنیاد دعبل خزاعی، با اشاره به ادوار مختلف تاریخچة مداحی برای اهل‌بیت علیهم‌السلام، بر لزوم مداقة بیشتر و گسترده‌تر دربارة شیوه‌های آموزش در هر دوره و احصاء ماحصل آنها تأکید کرد.

در این نشست، «محمد فراهانی»، مسئول آموزش سازمان بسیج مداحان با تأکید بر لزوم توجه به رهنمودهای مقام معظم رهبری دربارة حوزة ستایشگری اهل‌بیت(ع)، گفت: «با رصد فرمایش‌های مقام معظم رهبری دربارة مداحی، این‌طور نتیجه می‌گیریم که مداحی برای اهل‌بیت(ع) چهار رکن دارد که عبارتند از: معرفت، تربیت، بصیرت و مهارت. اگر به این پرسش پاسخ دهیم که ما از دانشگاه مداحی چه توقعی داریم؟، بسیاری از ابهامات دربارة این موضوع برطرف می‌شود. طبیعی است که از دانشگاه باید توقع علم داشته باشیم؛ یعنی رکن معرفت. درست که عرصة تربیت مداحی و عرصه بصیرت و مهارت مداحی، تفضلی هستند، اما در بحث آکادمیک شدن آموزش و وجه معرفتی آن تردیدی نیست؛ فقط باید مقدمات و زمینه‌های آن فراهم شود.»

در مجموع ۱۰ نفر از حضار در نشست هم‌اندیشی دربارة موضوع رشته/ دانشکده/ دانشگاه/ پژوشکدة مداحی با تأسیس دانشگاه مخالف بودند و از هفت نفر موافق تأسیس این دانشگاه، سه نفر کاملاً موافق و چهار نفر با ایجاد شرایطی برای آن، موافق بودند.

هشت نفر از کارشناسان و استادان بر لزوم یک نظرخواهی از جامعة مداحان و ذاکران دربارة این موضوع اشاره کردند و همگی تأکید بر لزوم آموزش و وجود نهادی به عنوان متولی ان بودند.

در پایان، رئیس هیئت علمی بنیاد دعبل خزاعی، دکتر محمدرضا سنگری، با طرح این پرسش که «اگر می‌خواهیم در آینده آموزشگاه/ پژوهشگاه‌هایی برای موضوع مداحی داشته باشیم، این آموزشگاه/ پژوهشگاه چگونه باید باشد؟» از استادان و کارشناسان مدعو دعوت کرد که دربارة این موضوع بیندیشند و حاصل تأملات خود را با سایر اعضا به اشتراک بگذارند.

اولین نشست هم‌اندیشی دربارة موضوع رشته/ دانشکده/ دانشگاه/ پژوهشکدة مداحی به همت «بنیاد دعبل خزاعی» و برای پاسخ به پرسش‌های زیر برگزار شد و در آینده پیگیری خواهد شد:

ـ‌ آیا مداحی از حیث نظری چنان بسط یافته است که بتوان آن‌را دانشی یاد‌دادنی و یاد‌گرفتنی(‌مستقل از سایر رشته‌های دانش)‌ نامید؟

ـ پشتوانه آموزش‌،‌ پژوهش و مبنای پژوهش‌، مسئله است. آیا در مداحی مسئله‌شناسی شده است؟ آیا حول محور مسائل احتمالی‌،‌ پژوهشی صورت گرفته است؟

آیا برای راه‌اندازی رشته‌‌/ دانشکده/ دانشگاه مداحی برنامه‌ریزی آموزشی (‌با همۀ ابعاد آن یعنی تعیین هدف، روش، وسیله، نظام و معیارهای ارزش‌یابی‌) ‌انجام شده است؟

ـ آیا تأسیس رشته/ دانشگاهی با موضوع مداحی‌، مفید‌، ضروری و عملی است؟

ـ وقتی از آموزش مداحی سخن می‌گوییم قرار است چه چیزی آموزش داده شود‌؟ علم مداحی؟ هنر مداحی یا فن و مهارتِ مداحی‌؟

ـ هدف غایی از رشته/ دانشگاه مداحی‌،‌ ارتقاء سطح مهارت‌هاست و یا ارتقاء سطح دانش؟

آیا رشتۀ دانشگاهی مداحی صرفاً به جنبۀ تعلیمی می‌پردازد یا ظرفیت بعد تربیتی مداحان را هم خواهد داشت؟

ـ نسبت این دانشگاه با اسناد بالادستی نظام مانند نقشۀ جامع علمی کشور و طرح توسعه و تحول نظام پژوهش و تعلیم و تربیت کشور (‌مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی‌) چیست؟

ـ آیا نقش و توانایی دانش‌آموختگان،‌ مشاغل قابل احراز، وظایف حرفه‌ای و مهارت‌های شغلی و جایگاه اجتماعی آنان قابل تعریف خواهد بود؟
ـ آموزش مداحی بهتر است از طریق کدام یک از انوع مجموعه‌های آموزشی دنبال کرد؟ حوزه‌های علمیه‌؟ آموزش متوسطه‌؟‌ آموزش عالیِ دانشگاهی‌؟ مدارس عالی‌؟ ‌دانشگاه جامع علمی و کاربردی‌؟

پرونده ویژه دانشگاه مداحی را اینجاخوانید
مطالب دانشگاه مداحی در مجله دعبل را اینجا بخوانید
 

آرمان هیأت