سید محمدمهدی امامی/ دعبل: در گفتگو با مهدی ثامن نسب(عزیزیان) مداح اهل بیت(ع) به بررسی وضعیت امروز مداحی و چالش هایش پرداختیم که متن آن اکنون پیش روی شماست.

*به نظر شما چرا برخی مداحان از شعر مناسب و فاخر استفاده نمی‌کنند؟
اگر مداح به قول معروف استاد دیده باشد، دنبال شعرهای خوب هم می رود. من خودم در حدود 15 سال است که خدمت اساتید می روم، همیشه از اشعار ایشان یا کسانی را که معرفی می‌کنند ، بهره می گیریم. کسی نیست به مداحانی که از شعرهای مناسب و فاخر استفاده نمی کنند، بگوید شعرهایی که هم اکنون به بازار می آید، فراوان است چراکه شاعر زیاد است.
پدر من مداح بود، ایشان نزدیک به 60 سال در تهران نوکری امام حسین(ع) را کرد، ایشان هم استاد من بود؛ همیشه می گفت مداح اگر استاد نبیند، دنبال شعر خوب هم نمی رود.

*سطح سواد و دانش مداح را در این امر چقدر موثر می دانید؟
صد درصد سطح سواد و معلومات در چگونگی اجرای یک مداح موثر است، اگر بخواهیم از صد درصد نمره دهیم ، اگر 50 درصد آن به صدا برسد 50 درصد بقیه هم به اشعار و معلومات مداح تعلق می گیرد. مداح باید مسلط به روایات، تاریخ شهادت و ولادت ائمه اطهار، اطلاعات دینی و مذهبی و اطلاعات روز باشد.
بدون معلومات، صدا داشتن تنها کافی نیست. چند نوحه و غزل خواندن برای مداحی کافی نیست و حتما لازمست معلومات دینی، مداح بالا باشد.

*تقابل مداحی جدید و به اصطلاح پاپ یا شورخوانی را با مداحی سنتی چطور می‌بینید؟ کدام ماندگار خواهد شد؟
متاسفانه برخی، به ما می گویند شما که شورخوانی نمی کنید، اصلا مداح نیستید. هم اکنون جوانان تنها به سینه زنی شور و سبک های جدید گرایش یافته اند و اگر غیر از اینها باشد، آن مجلس کمرنگ می شود. می گویند چرا مثلا مانند فلان آقا نمی خوانید؟! اینها همه حباب های روی آب است و متاسفانه یک سبک هایی باب کرده اند که اگر ما آن گونه نخوانیم به ما می گویند که اصلا مداح نیستید.
از این جهت فکر می کنم جلسات عزای اهل بیت(ع)، خلوت تر شده است. ایام محرم جای خود را دارد اما در روزهای دیگر مراسم عزاداری کم رونق تر شده اند چرا که این سبک های جدیدی که آمده به مداحی ضربه زده است.

*عزاداری ها از دهه ها و سده های قبل در کشورهای مختلف اسلامی خصوصا ایران بوده است اما شادیها و مراسم مولودی خوانی و ... اخیرا باب شده است، به نظر شما این عامل باعث نشده که مجالس جشن هنوز به اصطلاح جا نیفتاده باشد؟
صد در صد، حرف شما درست است، البته وقتی به مراسم مولودی خوانی‌های مان نیز نگاه می‌کنیم نسبت به عزاداری کمتر است اما متاسفانه جدیدا مسائلی را باب کرده اند که با عقیده و ایمان افراد بازی شده است. در مراسم مولودی و جشن اهل بیت(ع) بزن و بکوب و پایکوبی برگزار می‌کنند.
در ایام نوروز که شهادت امام هادی(ع) هم بود جلسه‌ای گرفته بودند که من هم در آن حضور داشتم  و متاسفانه این جلسه بسیار خلوت بود. برخی هم اینطور می گفتند که «ای بابا! روز عید هم شهادت شد؟!» متاسفانه گرایش مردم، کمی  نسبت به عزاداری اهل بیت(ع) کم شده است. آنهایی که هیاتی هستند می گویند ما با سینه زنی و مجلس عزا برای امام حسین(ع) شاد می شویم و لذت شان مجلس عزای اهل بیت(ع) است اما یک عده ای هم  دنبال مسائل روز هستند.

*به نظر شما، مداحان بیشتر از چه کسانی اثر می‌پذیرند؟ بانی ها یا علما یا مردم و هیئتی ها؟ 
صد درصد باید از علما الگو بگیرند برای اینکه همه کتب و معلومات مان نیز از سوی همین علماست. متأسفانه برخی دوستان می خواهند طوری وانمود کنند که بین مداحان و علما شکاف افتاده است. این طور نیست و نباید هم اینگونه باشد و در قدیم الایام، مرحوم پدرم  در روز عید غدیر که می شد به منزل آیت الله شهاب و مراجع تقلید دیگری که در تهران بودند، می رفت و در منزل این عزیزان مداحی می کردند و مداحان دیگر هم به این مراسم می رفتند و انس خاصی بین علما و مداحان برقرار بود.
حالا بانیان و مداحان رابطه شان زودگذر است و مردم هم اگر متدین باشند و مداح بتواند از آنها الگو بگیرد، خوب است. گاهی در برخی هیئت ها، متدینینی دیده می شوند که اهل‌بیتی هستند و مداح می تواند از این افراد الگوبرداری داشته باشد. این افراد می توانند القائاتی به مداح داشته باشند که مداح بتواند از این مسائل، برداشت های دینی و علمی داشته و از آنها استفاده کند.

*برخی معتقدند بانیان و خرج دهندگان، مشخص می کنند که مداح چه بخواند آیا شما این گفته را قبول دارید؟
نباید این طور باشد! بانی، فردی است که در زندگی مداح ، فردی گذراست، ولی مداحان باید با مردم و بانیان طوری برخورد کنند که آنها خواسته های خود را القا نکنند، اما متاسفانه به خاطر به میان آمدن مادیات، ابهت کار را از بین برده است. همه اینها باعث شده  کار مداحی افت کند. به هر حال آنهایی که هیئت دارند و خرج  می دهند حرفهایشان بی تأثیر نیست ولی مداح نباید کارش در گروه بانی باشد. مداح رسالت خود در جامعه را دارد که بایستی آن را به خوبی انجام دهد.

*جایگاه و شان مداحان را در ذهن مردم چگونه می بینید؟
مداحان خیلی در نظر مردم ارزش داشتند ولی خبرهایی که معلوم نیست راست است یا دروغ، در فضای مجازی مطرح می شوند و قدری روی ذهنیت مردم تاثیر گذاشته اند.
ما مداحان هم گاهی برخی رفتارها را از خود بروز داده ایم که مردم مقداری دیدگاهشان نسبت به مداحان منفی شده است. بنده بیشتر از 30 سال است که مداحی حرفه ای می کنم و خانواده ام از این راه نان می خورند ولی اصلا جایگاه قدیم در بین مردم را نداریم. برخی مواقع که با رفقا در جایی جمع می شویم، بقیه دوستان به همین موضوع اذعان دارند.

*منظورتان از قبل، چه زمانی است؟
7-8 سال قبل خیلی بهتر بود و مردم خیلی با مداحان ارتباط بر قرار می کردند و جلسات که تمام می شد مردم دور ما می نشستند و سؤال می پرسیدند، الان این جایگاه وجود ندارد.

*چه عواملی باعث افت جایگاه مداحان در بین مردم شده است؟
یکی هم رفتار رفقای مداح است و موضوع دیگر مسئله گرانی است که روی مردم خیلی تاثیر گذاشته است. جلسات زیادی  داشتیم که در مراسم شام و نهار می دادند و مردم هم در این مراسم حاضر می شدند ولی هم اکنون این مراسم و پذیرایی ها دیگر انجام نمی شود. مثلا شب شهادت موسی ابن جعفر(ع) هر سال در قلهک شام می دادند، ولی امسال برنامه شام را به خاطر مشکل نداشتن بانی کنسل کردند. اگر هم داریم کم است و نمی توانیم به 400 نفر شام بدهیم.

*در ابتدای گفتگو مطرح کردید با این وجود برای توضیح بیشتر بفرمائید از چه اساتیدی برای آموزش مداحی استفاده کرده اید؟
پدرم مشوق بنده و استادم بودند، ایشان نابینا بوده و عبا می پوشیدند و وجنات و وجهه عجیبی داشتند و من از کودکی با ایشان مداحی می کردم و ایشان کتاب های خوبی می خرید و مطالعه می کردیم. من این کتابها را هنوز دارم که برخی از آنها عبارتند از تاریخ انبیاء، قصص انبیاء، ناسخ التواریخ و کتابهای تاریخی که به درد مداحان می خورد، همگی را نگه داشته ام. استاد دیگر من هم حاج آقای سازگار است که حدود 25 سال است جلساتش را می رفتم. الان هم که هر کدام از اساتید در جایی جلساتی را داشته باشند به آن جلسات می روم، مخصوصا در شب های ماه مبارک رمضان از ساعت 11 با رفقا به هیئت‌های زیادی می رویم و از نظر اساتید هم استفاده می کنیم.

*در جلسات روضه شرکت می کنید یا کلاس درس هم هست؟
بله!، صبح روزهای شنبه و یکشنبه کلاس  داریم که مداحان شروع به خواندن می کنند و وقتی مداحی مقتلی را اشتباه بخواند، استاد ایرادش را می گیرد.این ها کلاس جمعی ات و اگر سوالی هم داشته باشیم از وجود این اساتید استفاده می کنیم.

*اگر نکته ای دارید که به نظرتان مهم است و در سؤالات ما نبود بفرمایید؟
به نظر بنده قضیه استاد دیدن مداحان مهمترین موضوعی است که مداحان باید به آن توجه داشته باشند، این موضوع را بیشتر دوستان قبول دارند مثلا آقای تاری که یکی از دوستان ما هستند، این را بیان می کنند و اگر مداحی بخواهد تنها یک سی دی گوش کند و بخواهد آن را در مراسمی که دارد برای دیگران تکرار کند و دنبال مطالعه نرود دچار مشکل می‌شود. مردم آگاه هستند و فضای مجازی باعث شده که مردم اطلاعات زیادی دارند.
موضوع دیگر انقلابی بودن مداحان است، دیده می شود برخی از افراد در حال فاصله گرفتن از ارزش‌های انقلاب هستند و این موضوع جالبی نیست. پدرم فردی انقلابی بود که قبل از انقلاب نیز مداحی می کرد، شاید 25 سال قبل از انقلاب مداحی کرد، مردم باید ولایی، انقلابی و تابع باشند. مداحان همان طور که رهبری فرمودند باید اطلاعات خوبی داشته باشند و از ماخذ و منبع خوبی آموزش ببینند.


 

آرمان هیأت