این جامعه شناس با اشاره به تفاوت های ساختاری جوامع با یکدیگر ابراز کرد: ساختار فعلی آمریکا به صورت جامعه نیست و آنها گروه گروه هستند چرا که می توانند گروه های اجتماعی تولید کنند و به همین دلیل آنان به سمت الگو سازی گروه های مرجع رفته اند اما در کشور ما نهادهای بسیاری شکل گرفته اند که در عین حال درفرآیندهای اجتماعی کارساز نبوده اند.
وی درادامه بیان مقایسه ساختار نهادی کشور ما با آمریکا که به صورت گروه هستند، اظهار کرد: در ساختار نهادی، درحال حاضر گروه همالان رشد و پرورش یافته اند و حتی می توان گفت آنان مرجع شده اند و مرجعیت را از روحانیان و علما گرفته اند.
فیاض با بیان اینکه تشکیل گروه همالان در حوزه های علمیه که سمت و سویی مخالف مراجع دارند، ابراز کرد: از طرفی این افراد در دانشگاهها غرب زده هستند و درعین روحانی بودن از واژگان و اصطلاحات دانشگاهی استفاده می کنند.

 روحانیت تقابل شدیدی با غرب درسطح فلسفی وعلمی دارد
وی با بیان اینکه تشکیل گروه همالان که در عین حال برای استفاده از کلمات انگلیسی اصرار دارند، خطر جدی محسوب می شود، تصریح کرد: در واقع روحانیت تقابل شدیدی با غرب در سطح فلسفی و علمی دارد و در عین حال معلوم نیست که غرب نیز این تقابل را دارد یا نه؛ که همین امر موجب شکل گیری گروه همالان شده است.
وی در ادامه با اشاره به این مطلب که اگر حوزه های علمیه نتوانند طلبه های باسواد و با بینش فکری متعالی تربیت کنند در واقع مرجعیت خود را از دست خواهند داد، اظهارکرد: سرگردانی بین روحانیان و دانشگاهیان سبب شده است که هر یک از این دو بخواهند ادای طرف مقابل را دربیاورند.

 اسلام شناسان آینده از کجا خواهند آمد؟ 
فیاض با اشاره به این مطلب که  حوزه برای اینکه بخواهد خودش را اثبات کند نباید مجبور شود خود را شبیه دانشگاه بسازد، اظهارکرد: برخی از روحانیان که در فعالیت های خود کم می آورند و توانایی های مورد نیاز علمی را ندارند؛ شروع به خوش رقصی برای دانشگاه می کنند تا خود را اثبات کنند.
وی در ادامه با طرح پرسش هایی مبنی بر اینکه آیا روحانیان مرجع هستند؟ و اسلام شناسان آینده از کجا خواهند آمد؟، گفت: باید گفت در واقع "دین های مردمی" ساخته خواهند شد که اتفاقا خطرناک هستند و این درحالی است که مهندس بازرگان در آن زمان دین شناسی مدرن را پایه ریزی کرد و بعد از آن طالقانی و مطهری و سپس شریعتی به آنها پیوست ولی امروزه ما متفکرانی از این دست نداریم.

ما تا به امروز مرجع علمی دینی تولید نکرده ایم 
این جامعه شناس با انتقاد نسبت به این موضوع که ما تا به امروز مرجع علمی دینی تولید نکرده ایم، اظهارکرد: از یک سو مرجعیت دانشگاهی برای دین نداریم؛ چرا که بعد از انقلاب گفته می شد دانشگاهیان حق ندارند وارد مباحث روحانیت بشوند؛ چرا که اسلام متعلق به روحانیت است.
وی با بیان اینکه نبود مرجعیت علمی دینی در دانشگاهها سبب ساخت دین عوامانه مردمی می شود و این امر آسیب زا است، بیان داشت: با رشد مدرنیته در فضای مجازی و شبکه اجتماعی هم این موضوع شکل گیری دین عوامانه دامن زده شده است.

انجام مستحبات به جای واجبات آسیب زا است
وی ادامه داد: در شرایطی که نقدهای بنیادی بر دین و اخلاق و فضای اجتماعی وارد می شود روحانیت فقط احساسات دینی را ترویج می دهد که با این کار مستحبات به جای واجبات گذاشته می شود و این امر خطرناک است، چرا که فراگیری مناسک مستحب به ضرر فرد و جامعه است.
این جامعه شناس با اشاره به این مطلب که در جایی که معرفت دینی نباشد مناسک ورود پیدا می کند و در عین حال فرم و محتوا نمی آید، اظهارکرد: به همین دلیل وقتی احساسات دینی ترویج شود و محتوایی همراه با آن نباشد نتیجه اش بی دینی است.
وی درادامه با انتقاد نسبت به این موضوع که درباره فرزندان برخی ازعلما مشاهده می شود که کمونیستی و یا شاهنشاهی می شوند به دلیل همین ترویج احساسات دینی بدون محتوا است، تصریح کرد: در واقع این کار موجب شکل گیری رفتارهای دوگانه و در نتیجه ریاکاری در افراد می شود.
این جامعه شناس با اشاره به تحولات جدید در دوره ارتباطات نوین گفت: در این دوره ارتباطات اجتماعی جدیدی به وجود آمده است و در همین راستا دین های نوین پدید می آیند که سبب می شود مرجعیت ازدست ما خارج شود.

 به لحاظ احکام اجتماعی به حد مطلوب نرسیده ایم
وی با بیان اینکه بزرگترین مشکل ما تأثیرگذاری اخباری گری و صوفیسم در شرایط فعلی است، تصریح کرد: در واقع رشد اخباری گری در حوزه های علمیه نابود کننده است چرا که ما به لحاظ احکام اجتماعی به حد مطلوب نرسیده ایم.
فیاض با اشاره به راهکارهای برون رفت حوزه های علمیه از ناکارآمدی در بخش های مختلف گفت: شیعه ظرفیت های علمی بالایی دارد چرا که حضرت علی(ع) روح بلندی دارد و نهج البلاغه او گنج عظیمی است که تا به امروز استخراج نشده است و در عین حال ما در مباحث امامت و ولایت کم نداریم.
این جامعه شناس با اشاره به ظرفیت های گسترده شیعه گفت: چرا ما فقه امر به معروف و نهی از منکر نداریم و احکام ما در طهارت و نجاست خلاصه شده است که حتی افراد در این حوزه به وسواس افتاده اند.
وی با بیان اینکه رشد اخباری گری و صوفیسم باعث می شود که امامت ما باطل شود، تصریح کرد: در واقع ولایتی که ما می گوییم روش شناسی شیعه است و در عین حال، ولایت بحث های مهمی در امامت دارد.

نیاز به علم کلام پاسخگو داریم 
این جامعه شناس با تأکید بر این مطلب که ما نیاز به علم کلامی داریم که بتواند پرسشها را در حوزه های مختلف پاسخ بدهد، اظهارکرد: در واقع علم کلامی می خواهیم که رابطه دین با عالم خارج را تبیین کند و چارچوب روش شناختی دین را بگوید و در عین حال رابطه اش را با فیزیک مشخص سازد.
وی با بیان اینکه اگر علم کلام تابعی از فقه شود، در این صورت نهج البلاغه در فقه معنادار می شود، تصریح کرد: در واقع اگر ما علم کلام نداشته باشیم حوزه های علمیه عقیم می شوند و این درحالی است که دانشگاههای اسلامی برای علم کلام به وجود آمدند چرا که رابطه دین با علوم انسانی همان علم کلام است.
این جامعه شناس با تأکید بر این مطلب که اگر در بعد اجتماعی و سیاسی مانده ایم به این دلیل است که علم کلام نداریم، تصریح کرد: اگر عدالت وجود ندارد نیز به همین موضوع برمی گردد که اگر علم کلام زنده شود و آن اصول و فروع به هم نزدیک شوند فقه معنادار می شود و نجات پیدا می کند.
وی افزود: اگر علم کلام با فقه ترکیب شود، حکمت و اصول حکومت ایجاد می شود و از آنجا فقه اجتماعی و سیاسی و غیره استخراج می شود و این درحالی است که دیگر کشورها  که عدالت و حکمت برای آنها مهم است آن را دارند اما آنها فطرت را ندارند و مشکل آنان نیز همین نداشتن فطرت است که منجر به فروپاشی آنها خواهد شد.
این جامعه شناس درادامه ضمن بیان اعتراف هگل نسبت به این موضوع که آنچه او درباره علوم انسانی گفته است نخستین مرتبه توسط پیامبر اکرم(ص) بیان شده است، تصریح کرد: این درحالی که جوامع مسلمان نسبت به این امر غافل شده اند.
وی با بیان اینکه وقتی فقه و کلام ما فردی شوند، روند سکولارشدن سرعت می یابد، اظهارکرد: چرا که همه احکام فردی شده اند و ما دیگر احکام جمعی نداریم و این همان صوفیسم است که می گوید فرد ضد اجتماع است که فقه ما در حال حاضر به همین شکل است.

آرمان هیأت