«سحرگهان که موذن بـر آورَد آواز/به روی دل شـودم هـر درِ عنایت باز/بر آورند مناجاتیـان قـدس خـروش/ زنند بر صف روشن‌دلان، صلای نماز/ بیا به مجمع ایمانیان یک دل و یک دین/ که این گروه به یک قبله می‌کنند نماز/ مقام امن الهی، منادی توحید/عزیزتر حرم کبریا حریـم نـماز/ ز خـواب، بخت بلندم به کوتهی گرود/ بگـو موذنِ خوش‌لهجه بر کشـد آواز».
سال‌ها است نوای پرصلابت و با شکوهش، میهمان سفره‌های سحری و لحظات اجابت دعا است و آواز ملکوتی‌اش به دل و جان روزه‌داران در سحرگاهان ماه رمضان، آرامش و تسلا می‌دهد. آوازی در دستگاه بیات اصفهان که سال گذشته وقتی در اختتامیه جشنواره «آواها و نواهای رضوی» در تالار وحدت، بار دیگر توسط استاد قاسم رفعتی، بازخوانی شد، شور و حالی وصف‌ناشدنی بین تماشاچیان ایجاد کرد. حس و حالی معنوی که ناشی از یک خاطره‌ی مشترک بود. خاطره‌ی رمضان‌هایی‌ با عطر الهی برای نسل‌‌های متمادی.

طلیعه‌ی هنر
استاد قاسم رفعتی، در خانواده‌ای ادیب و اهل ذوق و شعر در تهران و در سال 1324 متولد شد. در مورد نخستین پله‌هایی که به مدد اساتید مجرب طی نمود، می‌گوید: «12 ساله بودم که فراگیری آواز را با جناب استاد مسعود حسن‌خانی، نوازنده چیره‌دست ویولون، آغاز کردم و بعد از 3 سال خدمت استاد محمود کریمی(استاد اخلاق و مجتهد جامع‌الشرایط موسیقی و آواز ایرانی) رسیدم و 7 سال نزد ایشان تلمذ کردم. خوانش صحیح اشعار و ادای بی عیب و نقص کلمات و عبارات، در پیشرفتم تأثیر فراوان داشت. برای دوره عالی موسیقی و آوازی و فراگیری مرکب‌خوانی که شامل تمرین و تحقیق در زمینه ردیف‌ها و گوشه‌های موسیقی است، نزد استاد محمدرضا شجریان، افتخار همراهی داشتم. همه این اساتید، از صفات عالیه انسانیت برخوردار بودند که برایم از هر چیز، مهم‌تر بود».

میراث خانوادگی
در خاندان رفعتی، هنر، میراثی گرانبهاست که نسل‌اندر نسل به فرزندان رسیده است. در نهاد استاد رفعتی نیز، مایه‌های هنری، از جد ادیبش مرحوم حاج محمدصادق رفعتی متخلص به رفعت که دیوان شعری هم از وی به یادگار مانده، به ودیعه گذاشته شده است. استاد در این‌باره می‌گوید: «پدرم از صدای خوشی برخوردار بود و همان‌طور که مطلع هستید صدا ارثی است و من نیز از این مهم، بهره‌مند شدم. به همین منوال، فرزندانم نیز از بدو تولد با موسیقی و آواز ایرانی مونس و همدم بودند و هم‌اکنون پسران من، امیر و عباس، هر دو از هنرمندان با ذوق و تحصیلکرده موسیقی هستند».

عنایت خاص
وقتی حرف از آواز "سحرگهان" می‌شود، صدای استاد، جان می‌گیرد و اشتیاق از کلامش جاری می‌شود: «بگذارید از ضبط این اثر ماندگار برایتان بگویم. روزی با مرحوم حسین صبح‌دل مشغول گفت و گو بودیم و راجع به موسیقی صحبت می‌کردیم. ایشان چند شعر در دست داشتند و راجع به یکی از آن‌ها نظری داشتند. ناگهان شعری توجهم را جلب کرد که اصلا راجع به آن صحبتی نشده بود. آن را گرفتم و شروع به زمزمه کردم که بسیار هم بر دل خودم نشست و هم حال آقای صبح‌دل را دگرگون نمود. تصمیم گرفتیم آن را ضبط کنیم. همین "سحرگهان" از کار درآمد که برای سحرهای ماه مبارک رمضان انتخاب شد. همواره خودم از این اثر در عجبم که حسی کاملا الهی و عرفانی دارد و احساس می‌کنم از دستم خارج بود و با عنایتی خاص اجرا شد».

 خلوص و نیت پاک
استاد رفعتی، علاوه بر ایران، در کشورهای دیگری نیز اجرا داشته تا نغمه داوودی‌اش را به گوش علاقه‌مندان برساند. استاد درباره استقبال مخاطبانش در سایر کشورها می‌گوید: «تمام شنوندگان موسیقی ایرانی، با ذوق و سلیقه هستند و کاملا تفاوت اجراها را حس می‌کنند. همین امر باعث ایجاد انگیزه است. برای شخص من نیز این مسئله در اجراهای خارج از کشور، کاملا ملموس بود. با اینکه برخی هموطنان، دور از وطن هستند ولی روح لطیف و شناخت بسیار عمیقی از موسیقی دارند». این هنرمند پیش‌کسوت، درباره اینکه آیا اکتفا به آموزش‌های تئوریک برای هنری مانند آواز کفایت می‌کند؟ عقیده دارد: «تحقیقات سواد آکادمیک و تئوریک در تمام زمینه‌ها لازم است مخصوصا برای موسیقی و آواز ایرانی. ولی برای هنرمند شدن و اثرگذار بودن و نفوذ در دل عاشقان، خصوصیات دیگری لازم است که همان خلوص و نیت پاک است. به فرموده سعدی: هر سخن کز دل برآید لاجرم بر دل نشیند».

موسیقی ایرانی، غریب مانده است
استاد رفعتی، درباره کشف و رشد استعدادها در هنرهایی مانند موسیقی ایرانی، می‌گوید: «استعداد، از کودکی و نوجوانی نمایان است و باید از همان اوان کودکی، این استعداد پاک و ناب شناخته شود و در جهت رشد و اعتلای آن با اهل فن و زیر نظر اساتید فن، کسب علم کرد». اما خالق آواز به یادماندنی "سحرگهان" که نوای خوش‌الحانش، سال‌ها مونس لحظه‌های ناب روزه‌داران بوده است، درباره حمایت و ترویج آواز سنتی طی سال‌های اخیر، گله‌مند است و عقیده دارد: «موسیقی ایرانی، سال‌ها است که بسیار غریب مانده است. مخصوصا آواز که تقریبا به دست فراموشی سپرده شده است. بخشی از این قصور از سوی صدا و سیما است که در این زمینه بسیار ضعیف عمل نموده است».
 

آرمان هیأت