قبل از اینکه میثم مطیعی باز هم به سبک سال گذشته قبل از خطبه‌های نماز عید فطر به شعرخوانی بپردازد، هوادارانش در فضای مجازی و توییتر درباره آنچه خواهد خواند، آنونس داده بودند. کاربری به نام محمد خجسته یک روز قبل از عید فطر در حساب کاربری خود نوشته بود: «فردا نماز عید فطر دیدنی‌تر خواهد بود. مسئولان چپ و راست، صف‌اول‌نشین‌ها و مدیران کشور آماده شعرهای کوبنده میثم مطیعی باشند». روز عید فطر بعد از شعرخوانی مطیعی، صف اول، فریاد مردم، میثم صدای ماست، بیشترین هشتگی بود که از سوی هواداران مطیعی در توییتر و در حمایت از آنچه خوانده، منتشر شد.

 

مطیعی در نماز عید فطر امسال باز با ترجیع‌بند «صف اول» با حرکاتی که به اشعارش شور حماسی می‌داد، مجددا دوباره به رئیس‌جمهور و دولت تاخت و باز هم برجام را مورد نقد قرار داد. او البته این‌بار سعی کرد در اشعارش به وضعیت مردم و برخی اعتصاب‌ها مثل اعتصاب کامیون‌داران هم اشاره کند و بعد کنایه‌ای هم به قوه‌ قضائیه داشت: «همتت قطع ید دانه‌دُرشتان باشد/ وای اگر دزدی از این قافله آسان باشد. وای اگر توصیه و نامه پذیرد قاضی/ داد و بیداد اگر رشوه بگیرد قاضی».

 

همچنین بخش‌هایی از اشعار مطیعی درباره برجام را صفحه اینستاگرام مقام معظم رهبری هم با کار گرافیکی منتشر کرده بود: «آنچه باعث شده تحریم شود طاقت‌سوز/ اقتصادی‌ست که وابسته به نفت است هنوز. نفت ما جوهر امضاشدن تحریم است/ نفت ما خونِ دمادم به تن تحریم است». این صفحه، همچنین بخشی از فیلم شعرخوانی مطیعی را هم بازنشر داده بود. 

 

واکنش‌های کاربران

 

کاربران توییتری هوادار مطیعی هریک با انتخاب بخشی از اشعار او در صفحه توییتر خود، از او تقدیر کرده بودند. صادق نیکو از فعالان رسانه‌ای اصولگرا نوشته بود: «میثم مطیعی مداح اصولگراها نیست. مداح اصلاح‌طلب‌ها هم نیست. مداح انقلابیه. مداح انقلابی سکوت نمی‌کنه، مداح انقلابی مواضع رهبری را در قالب شعر می‌خونه. لبخند توده‌های مردم بهتر از ترش‌کردن مسئولان چپ و راست». علی نادری سردبیر رجانیوز هم نوشته بود: «پیام کوتاه بود: این‌کاره نیستی برو اون‌طرف میله تا این‌کاره‌ها بیان صف اول».

 

در این میان عده‌ای از کاربران هم معتقد بودند روی شعر صف‌اولی‌ها فقط دولتی‌ها نبودند. به گزارش خبرآنلاین توحید دراین‌باره نوشته: «نمی‌دونم چرا شما هی اصرار دارین که این اشعار رو به رئیس‌جمهور نسبت بدین، همون‌طور که تو شعر هم هست رهبری هم صف‌اولی معرفی شده چرا نمی‌خواین وحدت باشه. یا کاربر دیگری نوشته است: صف اول فقط رئیس‌جمهور می‌شینه؟ توی ابیاتش گفت رهبر هم صف‌اولیه: «صف اول، صف خدمت، صف مردم‌داری/ یک نفر نیست مخاطب، همه هستند آری/ گر به یک نقد رود صبر و قرارت از دست/ صف اول منشین، بین جماعت جا هست/ سعی کن در سعه‌صدر شوی پیش‌قدم/ رهبری گفت که من نیز صف‌اولی‌ام».

 

در این میان یک کاربر با شعری در همان وزن پاسخ این شاعر را داده و نوشته: «ای سخنران زمان رمضان بس کن، شعر چاره کار نه این شعر و شعار تو بود، تو هم از این نمد کهنه به فکر کلهی، باورم نیست خلوصی به وجود تو بود، با یکی شعر شدی دکتر و امسال دگر، حتم دارم طمعی تازه به فکر تو بود».

 

حسین قدیانی از چهره‌های رسانه‌ای جریان اصولگرا که پیش‌ترها در وطن امروز می‌نوشت، روز عید فطر در پست اینستاگرامی خود با انتقاد از شیوه برگزاری مراسم نماز عید فطر در مصلا و مشکلات ترافیکی و پارکینگ در محدوده برگزاری نماز اشاره‌ای هم به شعرخوانی مطیعی داشت. او در بخشی از پست خود نوشته بود: «... و اما سخنی با صراحت تمام بگویم، اگر سال پیش از شعری و شاعری و خواننده‌ای دفاع کردم، علت آن بود که داشتند فحش می‌خوردند والا باورم هست جای بعضی طعنه‌ها تریبون نماز عید فطر نیست. این نمی‌شود که حضرت آقا دعوت کنند به پرهیز از مجادله، اما باز هم شاهد کنایه صف اول و صف دوم باشیم. آن هم در چه تریبونی؟! اینستاگرام شخصی نیست که! واقعا این چه نمازی شد که به مردم عادی‌اش در کف خیابان کم‌لطفی شود و به صف اولش در تریبون. گمانم حسن روحانی را در جای غیر از تریبون نماز عید فطر هم بشود نقد کرد. اینجا جای نوش است، نه نیش. نه به آن بی‌نمکی دانشجوی دختر مثلا منتقد در بیت، نه به این شوری».

 

عید فطر سال گذشته

 

صف اول از عید فطر سال 96 آغاز شد. مطیعی قبل از خطبه‌های عید فطر سال گذشته شعری را با ترجیع‌بند «صف اول» خوانده بود که با واکنش‌های جدی‌تری نسبت به امسال مواجه شد. مضمون شعر سال گذشته هم البته بیشتر در نقد دولت و رئیس‌جمهوری بود. بعد از آن شعرخوانی، فعالان اصولگرا و اصلاح‌طلب نسبت به این شعرخوانی انتقاد کرده بودند. مصطفی میرسلیم، رئیس شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی در یادداشتی انتقادی نوشته بود، حفظ حرمت قاعده اکثریت در حکومت‌های مردم‌سالاری از مهم‌ترین اصول است؛ هرگونه تعرض به آن، آغاز یک فتنه و مصیبت سیاسی برای جامعه تلقی می‌شود. مردم‌سالاری‌هایی قوی‌ترند که بهتر توانسته‌اند مراعات این قاعده را به کمک نهادهای مقتدری تضمین کنند».

 

محمدرضا عارف در صفحه توییتر خود در واکنش به شعر خوانده‌شده پیش از اقامه نماز عید فطر، نوشته بود: «سپردن تریبون‌های رسمی و ارزشی نظام که باید وحدت‌آفرین باشد به افراد وحدت‌شکن، اوج بد‌سلیقگی است».  مطیعی سال گذشته پیش از خطبه‌های نماز جمعه روز قدس نیز این‌چنین شعرخوانی کرده بود و گاهی پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران مداحی می‌کند. رئیس ستاد اقامه نماز جمعه تهران سال گذشته درباره شعرخوانی او گفته بود: «مسئولیت برگزاری این مراسم با ستاد اقامه نماز جمعه تهران بوده است و ما از آقای میثم مطیعی که سال گذشته هم به‌عنوان مداح در این مراسم حضور داشت و اجرایش با استقبال حاضران مواجه شده بود، دعوت به حضور کرده بودیم. ما همان‌طور که از دانشجویانی که پیش از خطبه‌های نماز جمعه سخنرانی می‌کنند، درخواست ارائه متن سخنان‌شان را نداریم و اساسا چنین درخواستی را بی‌احترامی قلمداد می‌کنیم، از مداح نماز عید فطر هم چنین درخواستی نداشته‌ایم و بنابراین پیش از قرائت این اشعار، اطلاعی از مضمون آن نداشتیم».

 

صف‌اولی‌ها چه کسانی بودند؟ 

 

اما صف‌اولی‌های امسال چه کسانی بودند؟ به گزارش ایلنا، علاوه بر حسن روحانی، علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی، صادق آملی‌لاریجانی، رئیس قوه قضائیه، سیدحسن خمینی و سیدعلی خمینی، محمود واعظی، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور، عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور، علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس‌جمهور، رضا اردکانیان، وزیر نیرو، سیدمحمود شاهرودی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور پیشین، محسن هاشمی‌رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، امامی‌کاشانی، خطیب موقت نماز جمعه تهران، محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور، سردار رحیم صفوی، مشاور رهبر انقلاب در امور نظامی، سرلشکر باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، سرلشکر محمدعلی جعفری، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سردار حسین سلامی، جانشین فرماندهی کل سپاه پاسداران، سردار علی فدوی، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران، سردار محمد پاکپور، فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران، دریادار حبیب‌الله سیاری، معاون هماهنگ‌کننده ارتش، دریادار حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ارتش، وحید حقانیان، کیومرث احمدی، فرمانده نیروی زمینی ارتش در صف اول نمازگران نماز عید فطر حضور داشتند. 

 

همچنین سردار نقدی، اسماعیلی، رئیس دادگستری استان تهران، سراج، رئیس سازمان بازرسی کل کشور، سعید جلیلی، ‌علوی، وزیر اطلاعات، جعفری‌دولت‌آبادی، دادستان تهران، مهدی چمران، جهانگیری، معاون‌اول رئیس‌جمهور، مصباحی‌مقدم، محسن‌اژه‌ای معاون‌اول قوه ‌قضائیه، قالیباف، علی مطهری، سیداحمد خاتمی، حاجی‌بابایی، سردار سلیمانی، ابوترابی‌فرد، سردار اشتری، محمدرضا عارف، علی‌اکبر صالحی، سردار وحیدی، میرسلیم، سردار حاجی‌زاده، غفوری‌فرد و تقوی از چهره‌هایی بودند که در صف‌های بعدی به اقامه نماز پرداختند. 

 

چه کسی دعوت می‌کند

 

دعوت از مطیعی از سوی رئیس ستاد اقامه نماز جمعه تهران صورت می‌گیرد. اصالتا دعوت از سخنرانان پیش از خطبه‌های نمازهایی مانند جمعه و عید فطر و قربان که خطبه دارند، از سوی ستاد اقامه نماز جمعه صورت می‌گیرد. این ستاد اگرچه زیر نظر شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کشور قرار دارد، اما در دعوت از پیش‌سخنرانان معمولا به صورت مستقل عمل کرده و در برخی موارد خاص یا حساس، از شورا نظر مشورتی می‌گیرد؛ اگرچه شعرخوانی در نماز عید فطر یا امثالهم ازجمله این موارد خاص محسوب نمی‌شود. 

 

مطیعی، دانش‌آموخته دکترای دانشگاه امام صادق است. او علاوه بر مداحی، در موضوعات سیاسی هم با همان سبک مداحی و سینه‌زنی، به اجرای برنامه می‌پردازد. موضوعات یمن، سوریه و مدافعان حرم ازجمله این مداحی‌های سیاسی است. با وجود انتقادهای گسترده‌ای که سال گذشته از شعرخوانی مطیعی صورت گرفت، امسال نیز دوباره او را به این مراسم دعوت کردند. 

 

حمله به دولت خطاي فاحش است

 

غلامرضا انصاري، عضو اصلاح‌طلب شوراي شهر چهارم ديگر چهره‌اي بود كه اين مداحي را مصداق مثل معروف «سر شاخه نشستن و از بن بريدن» دانست. او به اعتماد آنلاين گفت: « اكنون برخورد و حمله به دولت تنها به دولت آسيب‌ نمي‌زند بلكه كل نظام را دچار چالش و مشكل مي‌كند.» انصاري اضافه كرد: «در شرايطي كه مشكلات بين‌المللي با تندروي‌هاي غيرمنطقي در داخل و خارج از كشور دامن نظام و مردم را گرفته است و از سوي ديگر مردم با مشكلات اقتصادي، معيشتي و اجتماعي دست‌وپنجه نرم مي‌كنند بايد همه دست‌به دست هم دهيم كه چالش‌ها برطرف شود. امروز قطعا مخالفت با برجام و سياست خارجي دولت، همراهي و همگامي با مثلث صهيونيست‌ها، ارتجاع عربي و جريان تندرو و راديكال امريكايي است. آنها به دنبال فروپاشي دولت نيستند بلكه فروپاشي كل نظام را در دستور كار خود دادند.»

 

اين فعال سياسي اصلاح‌طلب با اشاره به صحبت‌هاي رهبري گفت: «ان‌شاءا‌لله همه به رهنمودهاي رهبري و خيرانديشاني كه كيان نظام و سربلندي ملت را آرزو دارند، گوش فرادهند تا در شرايط فعلي همه در حل مشكلات داخلي و بين‌المللي يكصدا گام‌برداريم.»انصاري حمله به دولت از تريبون‌هاي رسمي مانند نمازعيدفطر و نمازجمعه را خطاي فاحش دانست و افزود: «بيان اين مسائل از تريبون‌‌هايي عمومي مثل نماز جمعه و نمازعيدفطر قطعا مي‌تواند آسيب‌زا باشد. علاوه بر اينكه اين تريبون‌ها عمومي است و نبايد مقاصد يك جناح در آن مطرح شود، مطالبي كه از تريبون‌ها منتشر مي‌شود، انعكاس بين‌المللي پيدا مي‌كند. بنابراين ما تلاش بايد كنيم كه يكصدا، منطق و گفتمان را از تريبون‌هاي رسمي بيان كنيم كه اين گفتمان بايد گفتمان حفظ و اقتدار نظام باشد.»

 

مداحان سياسي‌تر شده‌اند

 

عبدالله ناصري، فعال سياسي اصلاح‌طلب از روند رو به رشد سياسي شدن مداحان بعد از دوم خرداد و به‌ويژه از سال ٨٤ گفت و سياسي و جناحي كردن تريبون نماز عيد فطر را پالس عدم وحدت و انسجام به جامعه دانست. وي گفت: «پديده نقد و كنايه مداحان به رييس‌جمهور جديد نيست. سال گذشته در حسينيه امام خميني مشابه چنين اتفاقي در مورد برجام رخ داد. مداحان اشعاري در نقد دولت و جريان اصلاح‌طلبي مي‌خواندند. قبلا هم منتقدان گفته‌اند كه اين نوع رفتارها پالسي از عدم انسجام و بيانگر به هم ريختگي سياست داخلي است و نشان از دو‌قطبي شدن جامعه دارد.»

 

اين فعال سياسي اصلاح‌طلب در مورد وظايف و حساسيت شغلي مداحان گفت: «مداحان در طول تاريخ فرهنگي و اجتماعي كشور وظيفه خاصي داشته‌اند. بنابراين نبايد وارد عرصه سياست شوند. وظيفه مداحان اين است كه منطبق بر واقعيت‌هاي تاريخي- مذهبي مستند و دقيق اشعاري بخوانند. از زمان جنبش دوم خرداد و سال ٨٤ به بعد با سياسي شدن مداحان و وعاظ مواجه هستيم. بزرگ‌ترين نتيجه اين بوده كه جامعه نگاه سنتي و دلپسند كه به مداح و واعظ و خطيب داشته، از دست داده است.»

 

او ادامه داد: «تلقي جامعه مدني و نخبگان اين است كه به كار گرفتن مداحان براي بيان ديدگاه‌هاي سياسي خواست بخشي از حاكميت است. اين امر سازماندهي شده است و خودجوش نيست. بنابراين مداحان هم سياسي شده‌اند و خيلي به عنوان گروه مرجع بسيار موثر معنوي و روحي در جامعه مطرح نيستند. جامعه باور نمي‌كند كه اين مداحان به صورت خودجوش به سياست مي‌پردازند.»

 

آقاي مطيعي را جزو صنف مداحان نمي‌دانم

 

سيدرضا اكرمي، عضو جامعه روحانيت مبارز به اشعار حاشيه‌ساز ميثم مطيعي واكنش نشان داد. اين فعال سياسي اصولگرا به «اعتماد» گفت: «البته آقاي مطيعي مداح رسمي كشور نيست. پارسال قصيده‌اي خواند و امسال هم قصيده سياسي ديگري خوانده است. گهگاه در برخي از مجالس مثل ايام محرم بروز و ظهوري دارد ولي يك مداح حرفه‌اي و رسمي كشور نيست.»اين عضو جامعه روحانيت مبارز علت پرداختن به نقد جناحي در تريبون‌هاي رسمي و ملي را نبود تحزب و تشكل در كشور دانسته و تشريح كرد: «من نمي‌پسندم كه در مناسبت‌هايي چون روز جشن عيد فطر به جاي گرامي داشتن عيد فطر و ماه مبارك رمضان رنگ و بوي سياسي به اين روز بدهيم و نقد سياسي مطرح كنيم. نقد و انتقاد خوب است اما جاي آن در نماز عيد فطر نيست. جاي آن دانشگاه و حوزه علميه و مراسم گروه‌ها و جريان‌هاي سياسي است. واقعا زيبنده نيست در روز عيد فطري كه همه بايد به اتحاد و وحدت بينديشيم، رنگ و بوي ديگري بدهيم. متاسفانه در كشور ما به دليل نبود تشكل و تحزب كه مسائل و نقدها را سيستماتيك مطرح كند، اين نوع گرفتاري‌هاي اينچنيني پيدا مي‌كنيم. گاهي مي‌بينيم در مجلس ختم، مراسم عيد فطر نقد و نظراتي بيان مي‌شود كه به خاطر نبود تشكل و تحزب قانوني و مدون است. بالاخره فضا آزاد است و هر كس هر چه دلش مي‌خواهد مي‌گويد. وقتي ٢٠ روزنامه كشور را ارزيابي كنيم مي‌بينيم كه در برخي روزنامه‌ها بحث‌ها حالت جناحي و گروهي پيدا مي‌كند و منافع ملي آن طور كه بايد و شايد مورد توجه قرار نمي‌گيرد. مهم اين است كه در كشور به تشكل بها نمي‌دهيم و اين مشكلات و حاشيه‌ها پيش مي‌آيد.»وي در مورد ضرورت انتخاب دقيق مداحان تصريح كرد: «انتخاب مداحان بسيار مساله مهمي است. نماز عيد فطر را رهبري اقامه مي‌كنند، بايد مهم بشماريم. اگر رهبري شركت نمي‌كردند، فرق داشت.»

آرمان هیأت