رضا دستجردی/ دعبل: آنچه مخاطب امروز برنامه‌های مذهبی را به پای منبرهای هیئت مذهبی می‌کشاند عشق به فراگیری آموزه‌های انسانی و والای ائمه اطهار و انتقال مفاهیم ارزشمند آن است که چراغ راه امروز و آینده جامعه قلمداد می‌شوند اما آیا هیئت امروز با این نگاه به ارائه برنامه به مخاطب عمدتا جوان و جویای معارف اسلامی می‌پردازد؟ دکتر حسن بشیر استاد ارتباطات بین‌الملل دانشگاه امام صادق (ع) در گفتگو با دعبل از کم و کیف برنامه هیئت‌های مذهبی سخن می‌گوید.
 
چرا ما یک محتوا را در برنامه‌ها و هیئت‌های مذهبی با وجود مخاطبان مختلف ارائه می‌کنیم؟
این وضعیت در مورد همه صادق نیست. به عبارت دیگر، ما در سال‌های اخیر شاهد نوعی از تحول در محتوای هیئت‌ها و برنامه‌های مذهبی هستیم که می‌توان به برخی از آنها اشاره نمود:
- تحول از طرح تاریخ‌نگاری وقایع مذهبی به تحلیل تاریخی وقایع مزبور
- حضور سخنرانان تحصیل‌کرده حوزه و دانشگاه در بسیاری از هیئت‌ها
- تحول در اشعار و مرثیه‌ها و طرح مسائل جدید معاصر
- حضور نوجوانان و جوانان بیشتر در این مراسم و ایجاد فضای جوان‌گرایی در این زمینه
- وجود شعارهای جدید مورد نیاز روز در این مراسم که حاکی از به روز بودن آنهاست.
البته این حرکت تحولی را نمی‌توان در همه هیئت‌ها، برنامه‌ها، مراسم و نقاط مختلف کشور یکسان دانست اما می‌توان آثار این تحول را دید و شناسایی کرد. بدیهی است که این تحول کافی نیست. ظرفیت معنایی محتواهای مذهبی ما بسیار بیشتر از این چیزی است که هم‌اکنون بازنمایی می‌شود. البته آموزش در این زمینه نیز کم است، در حالی‌که باید شرایط آموزش‌های بهتر در این زمینه و تولید محتواها و اشعار و شعارهای مناسب ایجاد شود.
 
آیا مخاطب هیئت مذهبی، مخاطب برنامه‌های مذهبی هم هست؟
در این زمینه قطعا تفاوت‌هایی وجود دارد که البته امکان محاسبه این موارد تا اندازه زیادی سخت است اما می‌توان گفت که قشر هیئتی با قشر برنامه‌های مذهبی از جنبه‌های مختلف تمایز داشته و به همین دلیل، حضور آنان در این گونه مراسم می‌تواند متفاوت باشد. بدیهی است که در این زمینه نیز نمی‌توان یک حکم واحد صادر نمود. تحولات ایجاد شده در هیئت‌ها و برنامه‌های مذهبی نیز نوعی از جاذبیت برای هر دو قشر ایجاد کرده است که می‌تواند در حضور آنان تاثیرگذار باشد.
 
آیا امروز خصوصا در میان جوانان اقبالی به برنامه‌های مذهبی وجود دارد؟ اگر خیر، علل آن چیست؟
در این زمینه نمی‌توان یک وضعیت یکسان را مطرح کرد. حضور نوجوانان و جوانان در برخی از برنامه‌های مذهبی و یا بهره‌برداری از این برنامه‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد که از شخصیت سخنران، محتوای سخنرانی، فضای سخنرانی، مکان و زمان سخنرانی، وابستگی محلی و امثالهم متاثر می‌باشد. بدیهی است هرگونه تحول در این زمینه می‌تواند جذابیت لازم را بیشتر یا کمتر کند.
 
اصولا مخاطب هیئت و برنامه‌های مذهبی کیست و آیا برنامه‌ای که تهیه می‌شود مطابق خواست و سلیقه اوست؟
مخاطبان همه این برنامه‌ها مردم هستند. بدیهی است که این مردم از اقشار مختلف تشکیل شده‌اند. در برنامه‌های مذهبی نیز تلاش می‌شود که در جهت جذب این اقشار مختلف، اهداف مختلفی طراحی شوند اما باید به این مساله نیز توجه کرد که مطابقت برنامه‌ها با سلیقه‌های آنان به معنای خوبی و پربار بودن این برنامه‌ها نیست، اتفاقا طراحان برنامه‌های مذهبی باید به گونه‌ای عمل کنند که اهداف بلندتر از این برنامه‌ها عاملی برای جذب افراد مختلف باشد حتی اگر مطابقت کامل با سلیقه‌های آنان نداشته باشد.
 
برنامه‌ریز هیئت‌های مذهبی تا چه میزان برنامه خود را متناسب با شرایط روز جامعه و با هدف بالا بردن آموزه‌های دینی در فرد تهیه می‌کند؟
همانگونه که پیش از این نیز مطرح شد، تحول تدریجی ولی با سرعتی بیشتر در این زمینه مورد نیاز است، متاسفانه ما تاکنون مراکز آموزشی در این زمینه نداشته‌ایم که بتوانند با یک فرآیند آموزشی، تحولات مطلوب را ایجاد نمایند. برنامه‌ریزان هیئت‌های مذهبی از دل جامعه برخاسته‌اند و با عشق و علاقه این کارها را انجام می دهند، اما این عشق و علاقه کافی نیست، باید مدیریت بهینه این گونه تجمع‌ها نیز مورد آموزش قرار گیرد.

 

آرمان هیأت