حجت‌الاسلام المسلمین امیرعلی حسنلو، مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه با اشاره به ویژگی‌های حضرت حمزه از منظر اهل بیت (ع) گفت: بی‌تردید حمزه (ع) یکی از شخصیت‌های بزرگ تاریخ اسلام است. ایثار، جهاد، هجرت و دفاع جانانه‌اش از پیامبر (ص) در مکه بی‌بدیل است و از نظر مفسران اسلامی آیاتی در قرآن در شأن آن حضرت نازل شده است؛ از جمله «وَالَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللّه، وَالَّذِینَ آوَوا وَنَصَرُوا أُوْلَئِکَ هُمْ الْمُؤْمِنُونَ حَقّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ» در شأن او و جمعی دیگر از مخلصان اصحاب پیامبر (ص) است.

*حمزة بن عبدالمطلب در رأس مؤمنان حقیقی است

وی افزود: حمزة بن عبدالمطلب را در رأس این مؤمنان حقیقی مشاهده می‌‌کنیم. ایمان آوردن در وضعیت سخت، یاری‌کردن و پناه‌ دادن به رسول خدا (ص) در مقابل دشمنان آنگاه که همه مشرکان و دشمنان علیه او بسیج شده بودند و در آیه شریفه «لاَیَسْتَوِی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قَاتَلَ أُوْلَئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنْ الَّذِینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَقَاتَلُوا»، حمزه در اول این صف از مؤمنان است که قبل از فتح، جان خویش را در طبق اخلاص گذاشت.
حجت‌الاسلام حسنلو بیان داشت: حضرت حمزه (ع) با دشمنان به قتال و جهاد پرداخت و به خیل اولین شهدای اسلام پیوست؛ قتال و شهادتی که با مثله و قطعه قطعه شدن اعضای بدنش توأم شد و علف‌های بیابان بر پیکر خونینش کفن شدند. البته آیات متعدد دیگری هست که سیدالشهدا، حمزه مصداق روشن و نمودار بارزی از این آیات است.

*اولین عزاداری در اسلام برای حمزه بود

وی ادامه داد: پس از ایمان حمزه به پیامبر (ص) و در آمدن به جرگه دعوت‌شدگان، اسلام قدرتی گرفت و بسیاری به جهت ایمان حمزه به سوی اسلام گرویدند. شهادت او نیز برای اسلام گران بود، چون هیبتی داشت که دل دشمن را به ترس و اضطراب می‌انداخت. حمزه کسی است که پیامبر (ص) پس از شهادتش بر او بسیار گریست و زنان انصار و مهاجرین را فرمود تا برای او اقامه عزا و گریه کنند و این اولین عزاداری در اسلام برای عزیز پیامبر (ص) بود.
این استاد حوزه اضافه کرد: شهادت او فقدانی برای اسلام بود و برای پیامبر غمی جانکاه بود که هرگز جبران نشد. شیخ صدوق در ضمن حدیث مفصلی از سلمان نقل می‌‌کند: «در ایام بیماری رسول خدا (ص) در روزهای آخر زندگی، حضرت فاطمه زهرا (س) وقتی ضعف شدید را در پدر بزرگوارش دید، گریست. رسول خدا (ص) برای تسلی و آرامش دخترش، از عنایات و برکات خداوند بر اهل بیت (ع) سخن گفت.

*شهید ما سیدالشهدا است

وی گفت: پیامبر (ص) بخشی از نعمت‌های خدا را که بر این خاندان ارزانی داشته است برشمرد تا بدین جا رسید: دخترم! ما اهل بیتی هستیم که خداوند 6 صفت و ویژگی را بر ما عطا کرده است که بر هیچ یک از گذشتگان و آیندگان عطا نکرده است؛ زیرا پیامبر ما سید انبیا و مرسلین است و آن پدر تو است و وصی ما سید اوصیا است و آن همسر تو است و شهید ما سیدالشهدا است و آن حمزة بن عبدالمطلب عموی پدر تو است. فاطمه (س) گفت: ای فرستاده خدا، آیا او فقط سید شهیدانی است که با وی به شهادت رسیده‌اند؟ پیامبر فرمود: نه، بلکه او سید شهدای اولین و آخرین، به جز انبیا و اوصیا است.
حجت‌الاسلام حسنلو ابراز داشت: رسول خدا (ص) فرمود: ما فرزندان عبدالمطلب، سروران اهل بهشتیم. رسول الله، حمزه سیدالشهدا، جعفر ذوالجناحین، علی، فاطمه، حسن، حسین و مهدی (عج)، با اینکه پیامبر (ص) بیش از هفت عمو داشت، اما عمویی چون حمزه و ابوطالب نداشت، ابوطالب در دوره حیات خود و با تقدیم فرزندان خود به محضر پیامبر از دین حمایت کرد تا او زنده بود، کسی جرأت اذیت حضرت را نداشت. به همین خاطر سال وفاتش عام الحزن پیامبر بود. حمزه پس از ابوطالب بزرگ‌ترین پشتیبان پیامبر (ص) بود، لذا فرمود: «اَحَبّ اِخوانی اِلَیَّ علّی بن أبیطالب و أحَبّ أعْمامی‌‌ اِلیَّ حَمْزَة»؛ محبوب‌ترین برادرانم علی بن ابیطالب و محبوب‌ترین عموهایم حمزه است.

*محبوب‌ترین نام‌ها نزد پیامبر «حمزه» است

وی افزود: یکی از اصحاب پرسید: یا رسول الله! خداوند فرزندی عنایت کرده نامش را چه بگذارم. فرمود: «سَمِّهِ بأحَبِّ الأسماء اِلیّ حَمْزه»، نام او را که همنام محبوب‌ترین نام‌ها نزد من است بگذار و آن حمزه است. ابن حجر عسقلانی نقل می‌‌کند که رسول خدا (ص) چون در کنار جسد مُثله شده عمویش حمزه نشست، خطاب به وی چنین فرمود: «رَحِمکَ اللّه أی عمّ، لَقَدْ کُنتَ وَصُولاً لِلرَّحِمِ فَعُولاً لِلْخیرات»، ای عمو! خدای رحمت کند تو را که در صله رحم و انجام‌دادن کارهای نیک فعال و کوشا بودی.

*حمزه در قیامت با لقب اسدالله نامیده می‌شود

مدیرگروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه اظهار داشت: در حدیث مفصلی که امیر مؤمنان (ع) از رسول خدا (ص) نقل کرده، آن حضرت، درباره حضرت حمزه (ع) می‌‌فرماید: «اما انّ حمزة عمی یُنَحّی جهنّم مِن مُحِبِّیه» همانا در قیامت عمویم حمزه جهنم را از دوستدارانش دور خواهد کرد. در جنگ احد حمزه به شهادت رسید و این نقطه عطفی برای حیات اسلام بود،‌ زیرا اگر جان‌نثاری حمزه و علی (ع) در این روز نبود، جان پیامبر (ص) در خطر بود. به همین خاطر خداوند نیز درجاتی نظامی به جهادگران خود داده است. امام باقر (ع) در وصف حضرت حمزه (ع) فرمود: او در قیامت با لقب اسدالله نامیده می‌شود.

*عمویم حمزه را در جنگ احد از من گرفتی پس امروز علی را برایم نگهدار!

وی ادامه داد: در جنگ خندق چون امیرمؤمنان (ع) با عمرو بن عبدود مواجه شد و مبارزه آنان آغاز شد، پیامبر (ص) رو به آسمان کرد و دستانش را بالا گرفت و این دعا را مکرر خواند: «أللّهمّ اِنّکَ اَخَذْتَ مِنّی عُبیدة یومَ بَدر وَ حمزة یَوْمَ اُحُد فَاحْفَظ عَلَیَّ الیومَ علیّا... رَبِّ لاَتَذَرْنِی فَرْدا وَ أَنْتَ خَیْرُالْوَارِثِینَ»، خدایا! پسرعمویم عبیده را در جنگ بدر و عمویم حمزه را در جنگ احد از من گرفتی، پس امروز علی را برایم نگهدار! خدایا! مرا تنها نگذار وَ انْتَ خَیْرالْوارثین. پیامبر (ص) دراین هنگامه سخت در حق عمویش دعا و از خدا برای حمزه طلب ترفیع مرتبه معنوی کرد.
حجت‌الاسلام حسنلو با بیان اینکه امیرمؤمنان در احقاق حقانیت اهل بیت همواره در احتجاج‌های خود در مقابل دشمنان به مقام رفیع حمزه مباهات و آن را یادآوری کرده است، تصریح کرد: امام علی (ع) می‌فرمود: خداوند در میان خاندان ما هفت نفر خلق کرد که در روی زمین مانند آن‌ها را نیافریده است: از ماست خاتم پیامبران ... از ماست عمویم سیدالشهدا و برادرم جعفر که به همراه فرشتگان پرواز می‌‌کند و قائم (عج)، همچنین وقتی در شورای 6 نفره حضور یافت و با برتری جویی آنان مواجه شد، با استناد به مراتب معنوی خود و قرابتش به رسول خدا (ص) فرمود: شما را قسم به پروردگار کیست که عمویش سیدالشهدا باشد. آن‌ها گفتند قسم به خدا تنها تویی.
وی افزود: در بصره پس از جنگ جمل به ابوایوب انصاری گفت: آیا خودم را معرفی کنم، گفت: آری! ای امیرمؤمنان معرفی کن، زیرا تو همیشه شاهد و حاضر بودی و ما غایب. امیرمؤمنان (ع) فرمود: آگاه باشید که افضل خلق بعد از اوصیا، شهدا هستند و افضل همه شهدا حمزة بن عبدالمطلب و جعفر بن ابیطالب است که دارای دو بال رنگین است، در مقام احتجاج در مقابل معاویه نیز از او سؤال کرد که آیا حمزه سید شهیدان عموی تو است یا من؟

این کارشناس تاریخ اسلام با اشاره به ارادت حضرت فاطمه (س) به عمویش بیان داشت: حضرت زهرا (س) پس از شهادت حمزه بر سر قبر او در احد حاضر می‌شد، می‌گریست، برای او دعا می‌کرد و قبرش را زیارت می‌کرد، چون می‌دانست چه مرد بزرگ و چه یاور بی‌همتایی را پدرش از دست داده است. نوشته‌اند پس از رحلت پیامبر (ص) نیز به زیارت قبور شهدای احد و عمویش می‌رفته تا بدین وسیله اعلام کند که اگر عمویم حمزه بود من اینگونه تنها نبودم.
وی گفت:‌ شیخ طوسی از امام صادق (ع) از امام باقر (ع) و او از امام سجاد (ع) نقل می‌‌کند که امام حسن مجتبی (ع) در یک محاجه و مناظره با معاویه چنین فرمود: و از کسانی که دعوت رسول خدا را اجابت کردند، عمویش حمزه و پسرعمویش جعفر بود که هر دو به همراه گروهی از اصحاب پیامبر شربت شهادت نوشیدند، اما خداوند از میان همه آنان حمزه را به عنوان «سیدالشهدا» معرفی کرد و برای جعفر دو بال عنایت فرمود که آزادانه در میان فرشتگان پرواز می‌‌کند و این دو امتیاز برای این دو شهید به جهت موقعیت معنوی و قرابت آن‌ها نسبت به رسول خدا (ص) بود و باز رسول خدا (ص) از میان همه شهدا که با حمزه به شهادت رسیده بودند، تنها بر پیکر او هفتاد بار نماز خواند.

*هیچ تعصبی صاحب خود را داخل بهشت نکرد، جز تعصب حمزه

حجت‌الاسلام حسنلو با اشاره به جایگاه حضرت حمزه نزد امام حسین (ع) ابراز داشت: آن حضرت در آخرین ساعات روز عاشورا برای اتمام حجت به معرفی خود به سپاه دشمن پرداخت و فرمود: ای مردم! بگویید من چه کسی هستم، سپس به خود آیید و خویشتن را ملامت کنید و ببینید آیا قتل من و شکستن حرمتم برای شما جایز است؟ آیا من فرزند دختر پیامبر شما نیستم؟ آیا من فرزند وصی و پسرعموی پیامبر شما نیستم؟ مگر من فرزند کسی نیستم که پیش از همه به خدا ایمان آورد و پیش از همه رسالت پیامبر را تصدیق کرد؟ آنگاه فرمود: آیا حمزه سیدالشهدا عموی پدر من نیست؟ آیا جعفر طیار عموی من نیست؟ آیا شما سخن پیامبر را در حق من و برادرم نشنیده‌اید که فرمود: این دو، سروران جوانان بهشت هستند؟
وی ادامه داد: نقل شده است که امام سجاد (ع) فرمود: هیچ تعصبی صاحب خود را داخل بهشت نکرد، جز تعصب حمزة بن عبدالمطلب آنگاه که شکمبه شتری به وسیله مشرکین مکه به سر و صورت پیامبر انداخته شد و حمزه برای دفاع از آن حضرت و دفع شر دشمنان، اسلام را پذیرفت و از پیامبر دفاع جانانه کرد و در غربت دین به یاری اسلام شتافت.

*کسی از عرب جرأت روبه‌رو شدن با او را نداشت

مدیرگروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه خاطرنشان کرد: همچنین یکی از خطبه‌های تاریخی، پرشور و انقلابی که امام سجاد (ع) ایراد کرد و در منابع تاریخی ثبت شده است، خطبه‌ای است که آن حضرت پس از حادثه عاشورا و به هنگام اسارت اهل بیت پیامبر (ص) در شام و در مسجد جامع این شهر ایراد کرد؛ جلسه‌ای که انبوه شرکت‌کنندگان در نماز جمعه و از جمله شخص یزید بن معاویه و درباریان وی، در آن شرکت داشتند، در آنجا به معرفی خود پرداخت و فرمود: حمزه سیدالشهدا عموی من است.
وی در پایان گفت:‌ حضرت حمزه سیدالشهدا امتیازات فراوانی داشت که مورد توجه همه اهل بیت است، وی علاوه بر ویژگی‌های معنوی ویژگی‌های جسمی بی‌مانند نیز از جمله شجاعت، غیرت، مهارت در تیراندازی و نبرد که همه را در راه خدا به کار بست، داشت، امری که کسی از عرب جرأت روبه‌رو شدن با او را نداشت، لذا در جنگ نیز از خفا، غفلت و با حیله و خدعه به نبرد او آمدند و او را کشتند.
 

آرمان هیأت