با فرا رسیدن ماه محرم و ایام عزاداری حضرت اباعبدالله(ع) برخی شعرا موضوع «شعر آیینی» را پیش کشیده و به ابعاد آن پرداخته‌اند. همین هفته گذشته بود که عبدالجبار کاکایی، شاعر و ترانه‌سرا، با اشاره به آسیب شناسی شعرهای مورد استفاده در هیأت‌های سوگواری گفت: «مرثیه‌هایی می‌شنویم که بیشتر به ترانه‌های پاپ نزدیک است و از جهت ریتم و ملودی و حتی گاهی کلام با شعرهای مذهبی فاصله دارد.»براستی شعر آیینی این روزها در چه وضعیتی قرار دارد و ادیبان و شاعران چه نظری درباره آن دارند؟

متأسفانه شاعران روزگار ما منفعل شده‌اند
رضا اسماعیلی، شاعر معاصر که خود شعر آیینی هم می‌سراید، در این باره به «ایران» می‌گوید: «وقتی می‌بینیم یک کالای فرهنگی تقاضای بالایی دارد، باید بر کیفیت آن بیفزاییم و سعی کنیم اثر فاخر و ارزشمندی را عرضه کنیم. تا همین گذشته‌های نه‌چندان دور «خلوص» مهم‌ترین ویژگی مداحان بود و خیلی مراقبه و محاسبه می‌کردند که خدای ناکرده پای‌شان را کج نگذارند و شعری نخوانند که باعث وهن خاندان رسالت شود. اما امروز برخی دنبال مد روز هستند که مردم و بخصوص جوان‌ها چه شعر و ریتمی را می‌‌پسندند. همین نکته می‌تواند آسیب‌های زیادی به ادبیات آیینی ما وارد ‌‎کند. موسیقی و شعر این ایام را باید از فرهنگ خودمان استخراج کنیم و به‌دنبال ترانه‌های کوچه بازاری نباشیم.»
اسماعیلی در ادامه افزود:«باید دانش دینی و شعرشناسی در بین مرثیه‌خوانان افزایش یابد و حتی با فرهنگ اسلام و تاریخ و احادیث نیز آشنایی داشته باشند. متأسفانه یکسری شعرهای نازل خوانده می‌شود که از لحاظ فرم و ساختار و مضمون و محتوا، یک بار مصرف و فی‌البداهه هستند که باعث می‌شوند بعد معرفت‌افزایی شعرها کم شود و ادبیات آیینی آسیب ببیند.»
این شاعر آیینی در خصوص تعامل مداحان و شعرای آیینی خاطرنشان کرد:«باید بین شاعران و مداحان اهل بیت تعامل بیشتری برقرارباشد. شاعر اهل بیت با حفظ استقلال خودش باید با مداحان جلسات مشترکی داشته باشند و با هم در برخی محافل ادبی نشست و برخاست داشته باشند تا به یک زبان مشترک در نوحه ومرثیه برسند تا یک اثر فاخر و ارزشمند خلق شود. متأسفانه شاعران روزگار ما هم منفعل شده‌اند. برخی شعرای جوان بر اساس سفارش‌ها شعر می‌گویند و در واقع شعر از آن فخامت و ارزش‌های ادبی‌اش تهی می‌شود و اثری سخیف به‌جا می‌ماند. به‌همین خاطر است که می‌گویم، شاعران باید استقلال ادبی خود را حفظ کنند.»
باید تلاش کنیم به‌عنوان شاعر اهل بیت اخلاص را در خودمان پرورش دهیم. بخصوص در بحث عاشورا به‌دنبال پیام‌های انسان ساز عاشورایی و به‌دنبال بیداری و آگاهی بخشی به جامعه باشیم. اگر این نگاه حاکم باشد، طبعاً اشعارمان را از دل ادبیات هزار ساله پارسی و غنی خود بیرون می‌کشیم.»

تشکیل یک نهاد مردمی با مشارکت شعرای آیینی و مداحان پیشکسوت
مرتضی طاهری، مداح پیشکسوت که خود نیز شعر می‌گوید، دراین باره معتقد است: «شعری که ذوقی سروده شود ممکن است با اعتقادات تناسبی نداشته باشد. بهترین خدمت به این جوانان این است که آنها به سمت فراگیری این فن که شامل چند فن متفاوت است سوق داده شوند. یعنی فن خوانندگی وموسیقی، ادبیات و شعر، جامعه شناسی و مخاطب شناسی و فن بیان. یعنی همه اینها در مداحی تجمیع شده است اگر اینها را فرا نگیرد، قطعاً مخاطب آزرده می‌شود و ماندنی نخواهد بود.»
طاهری خبر از تأسیس یک نهاد و تشکلی داد که قرار است این حرکت را هدایت کند تا اشعار آیینی و مذهبی بیشتر خوانده شود و از این معضل و آسیب جلوگیری شود. او معتقد است این نهاد حتماً باید مردمی باشد و با مشارکت شعرای آیینی که تغذیه‌کننده فکر جامعه هستند، تشکیل شود.»

 ما در میراث فرهنگی‌مان برای تولید آثار فاخر آیینی غنی هستیم
مصطفی محدثی خراسانی در مورد غنی بودن شعر آیینی می‌گوید: «ما در میراث و تولیدات فرهنگی‌مان چه درحوزه شعر و چه موسیقی چیزی کم نداریم برای تولید آثار فاخر آیینی. شعر بسیار خوب هم در اشعار فارسی کلاسیک فراوان است و هم درشعر معاصر.
قبلاً بزرگان ما شغل و پیشه‌شان را داشتند و در کنارش برای اهل بیت نیز مداحی می‌کردند. او در خصوص نظارت بر شعر آیینی می‌گوید: «به لحاظ ارزیابی شعرهای آیینی چون به نوعی تبلیغ دین می‌کنند، سازمان تبلیغات باید آنها را تأیید کند. قطعاً از یک طرف چون کار فرهنگی است و با فرهنگ عموم سروکار دارد به وزارت فرهنگ هم مرتبط می‌شود. این‌گونه نباید باشد که هر کودک 8 ساله‌ای تریبون دردست بگیرد. راه دیگر این است که ارتباط تنگاتنگ‌تری بین جامعه مداحی ما و جامعه ادبیات وشعر ما برقرار شود. اولاً شعرهای خوب در اختیار مداحان قرار بگیرد، که شعرا هم باید سعی کنند با زبانی شعربگویند که برای مردم هم قابل فهم باشد و بتوانند ارتباط برقرار کنند. اکنون طوری شده که شعر خوب با مردم ارتباط برقرار نمی‌کند شعری هم که ارتباط برقرار می‌کند بشدت ضعیف است.»

 

آرمان هیأت