در آستانه اربعین سالار شهیدان حضرت اباعبدا... الحسین(ع) و با همکاری هیئت اندیشه‌ورز معاونت بانوان ستاد اربعین، همایش بین‌المللی «اربعین میراث معنوی مشترک ملل جهان اسلام»، روز گذشته بیست و سوم مهرماه ۱۳۹۷، با حضور جمعی از پژوهشگران حوزه میراث ناملموس فرهنگی و فرهنگ و هویت اسلامی، در بنیاد ایرانشناسی برگزار شد.
در آیین گشایش این همایش که با حضور آیت‌ا... سیدمحمد خامنه‌ای، رئیس بنیاد ایرانشناسی همراه بود، علیزاده، معاون اطلاع‌رسانی و امور بین‌الملل بنیاد ایرانشناسی ضمن عرض خیر مقدم و تسلیت ایام اربعین سالار شهیدان و نیز شهادت حضرت رقیه(س)، به بیانیه‌ای که سال گذشته بمناسبت مراسم اربعین و پیاده‌روی میلمیونی آن از سوی بنیاد ایرانشناسی صادر شد، اشاره کرد. بنابر گفته وی  این بیانیه به زبانهای مختلف ترجمه و به ایرانشناسان سراسر جهان ارسال شد، تا ابعاد بیشتری از این میراث معنوی مشترک ملل جهان اسلام بر آنان آشکار شده و مراسم اربعین از زوایای مختلف مورد مداقة پژوهشگران حوزة میراث معنوی ناملموس قرار گیرد.
به همین منظور در آستانه اربعین حسینی در سال جاری به دستور ریاست محترم بنیاد همایشی بین‌المللی ترتیب یافت تا استادان این حوزه به ارائة بیانات و مقالات خود بپردازند تا، با بررسی و مطالعه در این حوزه ابعاد بیشتری از راهپیمایی اربعین بر همگان آشکار شود.
در ادامه این همایش لاله افتخاری، مسئول شورای راهبردی بانوان و معاون بانوان کمیته فرهنگی آموزش اربعین با موضوع «اربعین و نقش آن در انتقال فرامرزی بین نسلی فرهنگ و هویت اسلامی» به ارائه مقاله پرداخت.
وی گفت: اربعین بزرگترین میراث معنوی بشریت است که از سایر میراثهای مادی و ملموس بشری مهمتر است. شاید این میراث قابل تکثیر و انتقال نباشد، اما عقبه فرهنگی آن قابل گسترش به تمام دنیا و بشریت در تمام دورانهای تاریخی است. در چند سال اخیر پیاده‌روی اربعین بعنوان یک نماد فرهنگ فراملی و اسلامی درآمده است. حضور ملیتهای مختلف از کشورهای گوناگون فرصت بی‌نظیری برای رسیدن به یک هویت جمعی است. جهان تشیع به مثابه یک امت واحده است. بنابراین باید همبستگی و وابستگی داشته باشد، زیرا قوام هر جامعه‌ای به همبستگی اعضای آن است.
افتخاری افزود: امروزه بزرگترین مشکل جهان اسلام عدم همبستگی و غلبه بی‌خبری میان جوامع است. سران استکبار با سیاست تفرقه‌ بینداز و حکومت کن، بر این امر دامن میزنند. با وجود فراگیری رسانه‌های مجازی و درنوردیدن مرزها، بیم آن میرود که این غفلت و بی‌خبری گسترش یابد؛ چرا که انتقال بین نسلی فرهنگ قبلاً از سوی نهادهای جامعه همچون خانواده صورت میگرفت، اما اکنون بیشتر از سوی رسانه‌های گوناگون و گروه دوستان و همسالان صورت میپذیرد، و این امر خطرناک است؛ چرا که مراسم گوناگون آیینی و مذهبی جای خود را به وسایل ارتباطی داده، که بر جامعه اسلامی نیز تأثیرگذار بوده است. بنابراین در برهة حساس تاریخی به سر میبریم. بیم آن میرود که اعضای جامعه یک به یک هویت خود را فراموش کنند و ارزشها روز به روز کمرنگ‌ شود یا گسست و شکاف میان نسلها باعث از خودبیگانگی افراد جامعه شود. زیرا آسیب‌پذیرترین افراد یک جامعه جوانان آن هستند.
وی با بیان اینکه پیاده‌روی اربعین فرصتی مغتنم برای بازیابی فرهنگ اصیل اسلامی توسط شرکت‌کنندگان آن است، خاطرنشان کرد: فرهنگ حاکم در پیاده‌روی اربعین، فرهنگ ایثار، اخوت، انسان دوستی، شرافت، کرامت، همبستگی و همزبانی در عین چند زبانی است، که رنگ آن نیز صبغةا... است که جایگزین منفعت طلبی، خودخواهی، فردگرایی، بی‌بند و باری، بی‌تفاوتی و ... میشود.
معاون بانوان کمیته فرهنگی آموزش اربعین با اشاره به اینکه در پیاده‌روی اربعین باید راههای فرامرزی بین نسلی و نقش خانواده مورد توجه قرار گیرد، افزود: علیرغم تنوع نگرشی و زیستی در جوامع گوناگون خانواده نقش اساسی در انتقال فرهنگ دارد. این مهم، زمینه انتقال فرهنگ به سطح جامعه است. خداوند در قرآن کریم از مودت ذی‌القربی نام میبرد. «مودت» یعنی محبت همراه با اقدام و عمل که در پیاده‌روی اربعین مشهود است.
افتخاری با بیان اینکه پیاده‌روی اربعین کارگاه انسان‌سازی حسینی است، که منبعث از آن مودتی است که آثار آن را حتی در یک کودک عراقی که با اصرار دستمالی را به زائران حسینی هدیه میدهد یا کفش آنان را تمیز میکند، متوان مشاهده کرد، چنین ادامه داد: اربعین تجلیگاه صراط مستقیم است و فرهنگ آن از سه حوزه قابل انتقال است؛
۱. حوزه مغز افزاری: تنها از سوی دانشمندان در حوزه های علمیه اعم از مراجع عظام تقلید، علما، صلحا و عرفا و در دانشگاه توسط استادان، پژوهشگران و تحلیلگران میسر است.
۲.  بدیهی است که اقدامات لازم در حوزه و دانشگاه فراهم میشود تا محتوا و آموزهها را به نسلهای مختلف در فراسوی مرزها منتقل کند که این اقدامات نرم‌افزاری است.
۳. حوزة سخت‌افزاری اشاره به ابزار و وسایل انتقال فرهنگ مانند کتاب،‌ اینترنت، مسجد و غیره دارد.
وی اظهار کرد: خاستگاه اربعین، عاشورا است. حضور امام حسین (ع) با خانواده در جریان کربلا نشان‌دهندة نقش خانواده است و این اهمیت اسلام به خانواده را نشان میدهد. این استاد دانشگاه در پایان چنین بیان کرد: امروز خانواده اربعینی باید برداشت درستی از اربعین داشته باشد. یکی از اعضای این خانواده حضرت زینب(س) است که با رشادتهای خود در واقعة عاشورا و بیان جملة «ما رأیت إلی جمیلا» راهبری درست فرهنگ عاشورا را آفرید و در همین راستا خانوادهها باید تلاش کنند این میراث معنوی را به فرزندان خود منتقل کنند.امروز با توجه به گسست خانوادهها، اربعین فرصتی نجات‌بخش است تا خانوادهها روابط بین خود را اصلاح کرده و در راه بازگشت از آیین و پیاده‌روی اربعین، فرهنگ نهفته در آن را که برخوردار شدن از روحیة فرهنگ کار جمعی، ایثار و از خودگذشتگی، نوعدوستی، وحدت میان ادیان، اقوام و ملل گوناگون و تشکیل امت واحده، دفاع از مظلوم و مقابله با ظلم و ظالم، بصیرت افزایی و دشمن‌شناسی است را در محیط زندگی خود تسری دهند.
در ادامه این همایش شیدا مهنام، مدیر گروه علوم اجتماعی و انسانی کمیسیون ملی یونسکوی ایران با موضوع «اربعین متضمن وفاق اجتماعی و ارمغان‌آور صلح میان اقوام و ملت‌ها» به ایراد سخنرانی پرداخت.
وی این نشست علمی ارزشمند را امری مهم و تأثیرگذار در پیشبرد اهداف جمهوری اسلامی ایران در برجسته سازی و ثبت این واقعه ارزشمند ارزشی و معنوی (اربعین) در فهرست میراث معنوی جهان برشمرد.
مهنام در ادامه یکی از نشانه‌های خطیر و پر اهمیت در علوم فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و بین‌المللی را وجود اشتراکاتی بین‌الاذهانی فیمابین مردمان جامعه هدف دانست. اشتراکاتی که گاهاً با درون مایه‌ای اعتقادی و مذهبی نمود یافته و به مراتب اثرات فزونتری از خویش بر جای خواهد گذارد.
مدیر گروه علوم اجتماعی و انسانی کمیسیون ملی یونسکوی ایران واقعه اربعین را یکی از شعائر بزرگ جهان تشیع دانست که دارای پیامدها و آثار فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مثبت فراوانی است که به سبب یکپارچگی با جلال و شکوه هرچه تمامتر در بیستم ماه صفر هر سال قمری رخ نشان میدهد.
وی این رزمایش ارزشی و اعتقادی را همگام و همسو با حفظ امنیت، بعنوان یکی از مؤلفه‌های حیاتی حکومتهای ملزم و معتقد به این ارزش مذهبی، قابل بررسی و تدقیق دانست و افزود: این حرکت عظیم فرهنگی، اجتماعی، عقیدتی و سیاسی برای دولتهای شیعی مشروعیت مضاعف و نوعی اقتدار روزافزون و توأم با امنیت بهمراه خواهد آورد.
مهنام با اشاره به آخرین آمارهای برگرفته از مرکز تحقیقات و پژوهشهای آمارگیری استراتژیک انگلستان ویژه ادیان و مذاهب دینی موسوم به «لیوفرم» در لندن به نام «وینستمستر (Winstemster)» که دارای بیش از ۲۲۲ دفتر در سرار جهان است، مبنی بر آمار جمعیتی بیش از چهارصد میلیونی شیعیان جهان، آیین اربعین را بزرگترین رویداد مذهبی جهان خواند که منحصربه‌فرد است. البته با توجه به ممنوعیت بیان و اظهار مذهب در برخی کشورها، این آمار قطعاً بیش از این تعداد از سراسر هند، پاکستان، افغانستان، ایران، سوریه، لبنان، ترکیه، آذربایجان، عراق، عربستان، کویت، مصر و شمال و غرب آفریقا میباشد.
در ادامه وی با تأکید بر مؤلفه‌های صلح در دنیای نوین افزود، امروز دیگر صلح میان ملتها و دولتها لزوماً با تسلیحات نظامی و ابزار سخت‌افزاری ممکن نمیباشد؛ چرا که اگر ممکن بود کشوری همچون ایالات متحدة آمریکا در رأس هرم ابر قدرتهای جهان با یک پویش تک قطبی عاجز و ناتوان در این زمینه نبود، بلکه امروز یک اثر هنری، گاهی ابیاتی از مشاهیر و مفاخر، یک رویداد فرهنگی، یک تابلوی نقاشی چه بسا مؤثرتر و شایسته‌تر گفتمان صلح و همگرایی را میان دو کشور برقرار سازد. سازمان جهانی یونسکو که در مقایسه با سایر سازمانهای بین‌المللی درگیر ملاحظات سیاسی نمیشود بر این اصل تأکید دارد که امروز دگرپذیری، تاب‌آوری، کرامت انسانی، احترام متقابل، صبر و مدارا و سایر ارزشهای صلح‌محور تنها با تکیه بر مواریث ارزشی، تاریخی و فرهنگی دولتها و ملتها در جوامع امکانپذیر است و میراث اربعین با این غنای ارزشی شایسته‌ترین نمونه از این الگو می باشد.حفظ و حراست از این رزمایش ارزشمند و انتقال آن به نسلهای آینده مهمترین دارایی ارزشی و فرهنگی کشور ما در این روزهای سخت جهانی است، که علی‌رغم فشارهای همه جانبة اقتصادی و سیاسی با تکیه بر فرهنگ و ظرفیتهای ارزشی و اعتقادی با سری بالا و همتی بلند رو به جلو و در حرکت خواهیم بود.
مهنام در خصوص اهمیت موضوع کاربرد صلح‌مداری و صلح‌محوری برای جوانان با تکیه بر این مواریث به نکتة مهم نیاز به تغییرات در سبک زندگیهای فردی و اجتماعی جوانان اشاره کرد: جوانان ما نیاز به الگوهای کاریزما و معتمد برای قدرت‌بخشی اعتماد، باور و تفکرات خود دارند که این امر یک همگرایی در رفتار و خودباوری ارزشی توسط مسئولین و پژوهشگران را میطلبد.

آرمان هیأت