در ادامه مجموعه مباحث معرفی کتاب‌های عاشورایی، در این بخش به معرفی کتاب «گزیده شهادت‌نامه امام حسین (ع) بر پایه منابع معتبر» اثر آیت‌الله محمد محمدی ری شهری می‌پردازیم.
مشخصات کتاب
گزیده شهادت‌نامه امام حسین (ع) بر پایه منابع معتبر
محمد محمدی ری شهری
با همکاری سید محمود طباطبایی نژاد، سید روح الله سیدطبایی
گزینش: مرتضی خوش نصیب
موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث
قم، 1390
در فرهنگ اسلامی، سالار شهیدان، اباعبدالله الحسین (ع) از جایگاهی کاملا ممتاز برخوردار است. شخصیت او آن اندازه مقبول و تاثیرگذار است که مذاهب مختف اسلامی با وجود دیدگاه‌های متفاوت‌شان درباره شماری از بزرگان تاریخ اسلام، یک صدا به جلالت شأن و فضلیت چشمگیر او معترف‌اند. آیات متعدد قرآنی نظیر آیه مباهله و آیه نفس مطمئنه که به تنزیل یا تاویل به شخصیت او نظر دارند، همچنین تعابیر بلند روایات پرشمار نبوی و سخنان بزرگان اهل بیت و اصحاب درباره آن بزرگوار و سرانجام، زندگانی درخشان او که خود مکتبی عملی و جامع برای انسان‌پروری است، هر یک حکایت‌گر زوایایی از شخصیت متعالی وی و منعکس‌کننده گوشه‌ای از ویژگی‌ها، خصوصیات و فضایل آن بزرگوارند.
در این میان، دانش‌نامه امام حسین (ع) آیینه‌ای است مصفا، که بازتاب‌دادن این نور خیره کننده را وجهه همت خود قرار داده است. این کتاب گران‌مایه چهارده جلدی که با همت بلند آیت‌الله محمدی ری شهری و با همکاری گروهی از اندیشه‌وران پژوهشکده علوم و معارف حدیث، طی تلاشی چند ساله به انجام رسیده و در سال 1388 به زیور طبع آراسته شده، منبع متقنی است که از آغاز تا انجام زندگی سید الشهدا را در همه ابعاد شخصی، اجتماعی، سیاسی، علمی، ادبی و ... مورد توجه قرار داده است. بدین ترتیب، مولف دانشمند و همکاران سختکوش وی توانسته‌اند با ملاحظه دقیق آیات قرآنی و هزاران گزارش حدیثی و تاریخی و نیز نقد، پالایش و تنظیم کارآمد آنها، خلایی بزرگ را در معرفی یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های تاریخ‌ساز، مرتفع نمایند.
ویژگی‌های دانش‌نامه امام حسین (ع) و به ویژه جامعیت آن که گستردگی حجم کتاب را به همراه داشت اقتضا می‌کرد که این دانش‌نامه، برای علاقمندانی که از فرصت کمتری برای مطالعه برخوردارند و یا به هر دلیل دیگری، معارف دینی را در قالب متون کم حجم‌تری می‌پسندند، تلخیص گردد. به این منظور، تاکنون چهار کتاب با استفاده از این دانش‌نامه پدید آمده است: گزیده «دانش‌نامه امام حسین (ع)»، حکمت‌نامه امام حسین (ع)، شهادت‌نامه امام حسین (ع)، گزیده «شهادت‌نامه امام حسین (ع)».
یادآور می‌شود که دانش‌نامه امام حسین (ع) از پانزده بخش در حجم بیش از 6600 صفحه تشکیل شده است که فهرست اجمالی آن عبارت است از:
درآمد: کتاب‌شناسی، اهداف عاشورا، عزاداری و ...، زندگی خانوادگی سید الشهدا، فضیلت‌ها و ویژگی‌های امام حسین (ع)، دلایل امامت امام حسین (ع) و فرزندانش، امام حسین (ع) پس از پیامبر تا شهادت پدر، امام حسین (ع) پس از شهادت پدر تا قیام عاشورا، پیشگویی درباره شهادت امام حسین (ع)، از مدینه تا ورود به کربلا، از ورود به کربلا تا شهادت، وقایع پس از شهادت، بازتاب شهادت امام و فرجام دشمنان ایشان، عزادارای و گریه برای امام حسین (ع)، نمونه مرثیه‌هایی که در طول تاریخ در سوگ ایشان سروده شده‌اند، زیارت امام حسین (ع)، مزار امام حسین (ع)، حکمت‌نامه امام حسین (ع).
«شهادت‌نامه امام حسین (ع)» متن کامل بخش‌های شش تا یازدهم دانش‌نامه و نیز منتخبی از درآمد و بخش یکم و قطعه کوچکی از بخش سیزدهم را در حجمی نزدیک به 2500 صفحه در خود داشت که در دو جلد منتشر گردید، اما گزیده شهادت‌نامه امام حسین (ع) تلخیصی از بخش‌های شش‌گانه پیشگویی درباره شهادت امام تا عزاداری و گریه برای امام حسین (ع) است، به همراه منتخبی از درآمد و نیز همان قطعه کوچک از بخش سیزدهم (دو زیارت ناظر به حوادث و شخصیت‌های حماسه کربلا).
تمامی فصل‌ها و قریب به اتفاق تحلیل‌های مندرج در بخش‌های شش‌گانه دانش‌نامه در این گزیده آمده است. شماری از عنوان‌های فرعی، همچنین عباراتی که برای توضیح بیشتر در تحلیل‌ها آمده بودند و بیش از همه، آن دسته از احادیث و گزارش‌های متنوع تاریخی که با موضوع مشابه و با هدف تقویت مطالب از طریق تکثیر منابع، ذیل فصل‌های آن دانش‌نامه گرد آمده بودند، مشمول تلخیص و گزینش قرار گرفتند.
جامع‌ترین و گویاترین متن‌ها، از منابع معتبرتر، در ذیل هر عنوان انتخاب شدند. متن عربی احادیث و گزارش‌های تاریخی جهت بهره‌گیری بیشتر علاقمندان در پاورقی آمده است. غالب توضیحات مندرج در پانوشت‌ها حذف شدند و در پانوشت، به ذکر حداکثر دو منبع دارای اعتبار بیشتر، برای هر متن اکتفا گردید.
از مزایای «دانش‌نامه امام حسین (ع)»، برخورداری از 5 نقشه تخصصی جغرافیای طبیعی و تاریخی است که اختصاصا برای این دانش‌نامه ترسیم شده‌اند. تمامی نقشه‌های مورد اشاره، در صفحات پایانی شهادت‌نامه و نیز این گزیده آورده شد.
گزارش اجمالی بخش‌های مختلف کتاب حاضر از این قرار است:
بخش یکم: مهم‌ترین مباحث مربوط به حماسه عاشورا، بخش دوم: پیشگویی درباره شهادت امام حسین (ع)، بخش سوم: از خروج امام حسین (ع) از مدینه تا ورود ایشان به کربلا، بخش چهارم: از رسیدن امام حسین (ع) به کربلا تا شهادت ایشان، بخش پنجم: وقایع پس از شهادت امام حسین (ع)، بخش ششم: بازتاب شهادت امام حسین (ع) و فرجام کسانی که در کشتن او و یارانش نقش داشتند، بخش هفتم: عزاداری و گریه برای امام حسین (ع).
