حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی شریعت‌تبار پیرامون سنت‌های احیاشده توسط امام جعفر صادق(ع) اظهار کرد: امام صادق(ع) همچون سایر ائمه اهداف امامت را تحقق بخشیده که یکی از اهداف امامت، تبیین معارف دین و احکام واقعیه الهی، هدایت و تربیت جامعه است و به عبارت دیگر، ما درباره امامت معتقدیم که امامت در تفکر اسلامی و شیعی سه مسئولیت و بعد اساسی را داراست؛ یکی بعد مرجعیت دینی، دوم مرجعیت سیاسی و سوم مرجعیت اخلاقی است.
وی افزود: پس امام پس از پیغمبر اسلام، مبین دین و مروج احکام واقعی الهی است و در نتیجه در تفکر اسلامی و شیعی ما، سنت، قول و فعل امام معصوم همچون سنت پیغمبر حجیت و اعتبار دارد و همان‌طور که سنت پیامبر(ص) حجت و یکی از منابع استنباط احکام به حساب می‌آید، سنت امام نیز چنین جایگاهی دارد و به آن مرجعیت علمی یا دینی می‌گوییم.
این کارشناس مذهبی بیان کرد: دوم مرجعیت سیاسی و اجتماعی است و امام رهبر سیاسی جامعه است؛ آن‌گونه که پیامبر(ص) نیز بوده‌اند و استمرار این جریان در قالب امامت تعریف شده است. همچنین بعد سوم مرجعیت تربیتی است و امام مربی جامعه بوده و با اِعمال ولایت معنوی و ارائه الگوی تربیت، جامعه را به سمت تربیت دینی سوق می‌دهد.
شریعت‌تبار عنوان کرد: امام صادق(ع) در ایفای این رسالت و تحقق به آرمان‌های امامت، به خصوص در بعد مرجعیت علمی و با توجه به موقعیت و شرایطی که به لحاظ فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در آن به سر می‌بردند، نقش برجسته و پررنگ‌تری را ایفا می‌کردند.؛ البته این امر به معنای آن نیست که تسلط امام صادق(ع) بر احکام و فقه قرآنی از سایر ائمه بیشتر بوده است؛ بلکه تمامی آنان عالم به احکام و معارف الهی بوده‌اند و این مساله بستگی به شرایط زمان داشته و ظهور این اوصاف امامت در آن شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی متفاوت است.
وی تصریح کرد: لذا در زمان امام صادق(ع) شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به گونه‌ای فراهم شد که بیشترین احادیث و روایات تبیین سنت پیغمبر(ص) و احکام حقوقی و فقهی قرآنی و اسلامی توسط آن حضرت صورت گرفت. ضمن این که یک مقطع زمانی مناسب برای امام صادق(ع) پیش آمد که ایشان بتوانند کاری را که پدر بزرگوارشان امام باقر(ع) آغاز کرده بودند، تکمیل کنند. به همین جهت فقه ما به امام صادق(ع) یعنی فقه جعفری نسبت داده می‌شود و آن حضرت را در واقع احیاگر فقه اسلامی و شیعی تلقی می‌کنیم.
این کارشناس مذهبی گفت: یکی از اقداماتی که پس از وفات پیامبر(ص) و البته از اواخر عمر آن حضرت آغاز و پس از وفات ایشان با قوت پیگیری و یک خسارت فرهنگی برای جامعه اسلامی تلقی می‌شد، سیاست مخالفت با نشر و تبیین و تبلیغ احادیث پیامبر(ص) بود که در واقع سنتی غلط و رسم باطلی پایه‌گذاری شد و این جریانی بود که در زمان خود آن حضرت نیز برخی قصد عدم پخش و انتشار احادیث آن حضرت را داشتند و پس از وفات پیغمبر(ص) نیز رسما از انتشار آن‌ها جلوگیری می‌شد.
شریعت‌تبار ادامه داد: این اقدام زمان زیادی استمرار داشت و دستگاه خلافت رسما با نشر، نقل و تبیین سنت و حدیث پیامبر(ص) مخالفت می‌کردند و البته این ممنوعیت در زمان امام صادق(ع) برداشته شد و مشکل حل و برطرف شد. همچنین می‌بینیم که روایات بسیاری از امام صادق(ع) منتشر می‌شود و نکته مهم آن است که ایشان تاکید دارند که بیان کنند ریشه این سخنان و احادیث ما اهل بیت، سخنان پیامبر(ص) است. ضمن این که حقیقت نیز همین‌گونه است و علم امامت الهام‌گرفته از علم نبوت بوده و امام وارث احکام و علومی است که پیامبر اکرم(ص) داشته‌اند.
وی افزود: از طرفی، در این فضای ممنوعیت نشر، نقل و تبیین حدیث پیامبر(ص) که دست جامعه اسلامی را از این منبع غنی، پس از قرآن کریم، خالی کرد، فضایی پیش از امام صادق(ع) پیش آمده بود و آن این بود که افرادی قصد داشتند احکام شرعیه را بر اساس سلیقه شخصی خود و احتمالات استنباط کنند و امام صادق(ع) به شدت با این برنامه غلط نیز مقابله کرده و این روش را نکوهش و بیان می‌کردند که نمی‌توان براساس سلیقه خود و عقل ناقص به سراغ احکام خدا رفت.
این کارشناس مذهبی خاطرنشان کرد: البته یکی از منابع استنباط احکام عقل است؛ اما عقل چارچوب‌دار، منسجم و مبتنی بر اصول محکم و متقن مد نظر است و این که با روش قیاس، سلیقه و ذوق شخصی افراد احکام استنباط شود، روشی غلط بود که متاسفانه در فضای ممنوعیت نشر و نقل حدیث پیغمبر(ص) شکل گرفته بود و امام صادق(ع) با این کار نیز مقابله کرده و روش استنباط احکام الهی و حتی کیفیت به کارگیری عقل را در روش استنباط احکام فقهی تبیین فرمودند و سنت صحیح را پایه‌گذاری کردند.
وی با اشاره به این که جریانات دیگری نیز در فضای فقر فرهنگی شکل گرفته بود، گفت: در مورد پیدایش جریانات کلامی و فقهی انحرافی نیز آن حضرت با چنین جریانات فقهی، فکری و کلامی انحرافی مقابله کردند و در حقیقت امام صادق(ع) با تربیت شاگردان ممتاز خود در علوم مختلف اسلامی و مقابله با جریانات انحراقی، اسلام، فقه اسلامی و حتی مسائل عقیدتی و کلامی اسلام را از خطر آسیب و مواجهه با خطرات حفظ و این سنت‌های صحیح را احیا و سنت‌های غلط را ابطال کردند.
 

آرمان هیأت