با مرور سیر تطور و تحول ادبیات در درازنای تاریخ تمدن فرهنگ ایران زمین، همواره یکی از بهترین سرچشمه ها و آبشخورهای تولید جوشش های هنری نویسندگان و شعرا، ساحت عرفان الهی و آموزه ها و مبانی انسان ساز و معنوی دین بوده است.
اینچنین است جایگاه مفاهیم سترگی مانند «وحدت» به عنوان کلیدواژه اتحاد و تعامل مسلمانان جهان برای تحقق اسلام ناب محمدی؛ بر همین اساس می توان فصل مشترک توجه به سیره، زیست و شخصیت پیامبر اسلام و ائمه معصومین(ع) را در آثار نویسندگان و شعرای مسلمان ایران و دیگر کشورهای اسلامی و در نگاهی کلان تر، آثار متفکران و اندیشمندان غربی به وضوح رصد کرد.
به همین مناسبت و با رویکرد فعالیت شاعران و نویسندگان کشورمان در راستای تجلی واژه وحدت در خلق آثار ادبی و خلاقه با دکتر علی مظفر مدرس دانشگاه، شاعر و کارشناس امور بین الملل مجلس شورای اسلامی به گپ و گفت نشستیم و در این میان در کنار بازتاب مبانی و آموزه های وحدت آفرین اسلام بر اساس سیره و شخصیت خاتم النبیین حضرت محمد مصطفی (ص) در آثار نویسندگان و شعرای داخلی، به مرور جایگاه حضرت محمد (ص) در آرا و نظرات متفکران و اندیشمندان غربی نیز پرداختیم. حاصل این گفت و گو در ادامه از خاطر شما می گذرد.

جناب دکتر مظفر برای آغاز بحث، پرسشی کلی را مطرح می کنم. در خلق آثار ادبی با محور مبانی و آموزه های دین مبین اسلام و پیامبر عظیم الشان مسلمانان، چه لزومی به جدا کردن اندیشه های تسنن و تشیع در کار ادیبان و شعرا وجود دارد. مگر کتاب آسمانی، دین و پیامبر اسلام متعلق به باور و ایمان تمامی مسلمان نیست؟
 اهالی قلم و نویسندگان در حوزه فرهنگ، با توجه به بیشترین تاثیرگذاری این حوزه بر مردم جامعه باید بیشترین تلاش را برای بازتاب ارزش های ملی و مذهبی و تحقق الگوسازی مناسب برای مردم جامعه داشته باشند. اهمیت این مساله وقتی درباره مقوله وحدت و ساحت بازتاب آن در حوزه ادبیات و شعر کشورمان صحبت می کنیم دوچندان می شود. به سبب اهمیت این موضوع دیگر برای نویسندگان و شاعران ما نباید تفاوتی داشته باشد که اثر ادبی آنها برای اهل تشیع است یا تسنن. چرا که هدف از خلق اثر ادبی در ساحت حضرت رسول اکرم، تمرکز و توجه به نکات اخلاقی و ادبی در خلق اثر است که اهمیت دارد؛ چرا که همه ما مسلمانان یک خدا، یک قرآن و یک آیین به عنوان دین محمدی داریم.
وقتی در مقوله آثار ادبی با رویکرد ائمه معصومین (ع) و یا پیامبر مکرم اسلام و مساله وحدت در آثار ادبی صحبت می کنیم دیگر جدا کردن شیعه و سنی در خلق آثار ادبی محلی از اعراب ندارد. چرا که اهل تسنن نیز مانند ما به ساحت نورانی حضرت رسول و ائمه معصومین از اعماق قلب شان باور و ارادت دارند.

با توجه به این مساله که بیان ویژگی ها و صفات، شیوه و منش حضرت رسول نه تنها در میان آثار ادیبان مسلمان که در آرا و اندیشه های بسیاری از متفکران جهان غرب نیز جایر و ساری است. در خلق آثار ادبی با محوریت شخصت، منش و تاثیرگذاری حضرت رسول بر زندگی عموم مردم به ویژه مسلمانان بیشتر شاهد بازتاب چه مواردی هستیم؟
مهمترین اصل آن است که بدانیم حضرت محمد(ص) کیست و دارای چه ویژگی هایی است که او را نه تنها برای ما مسلمانان که برای تمام بشریت به عنوان اگو و اسوه بدل کرده است. پیامبر ما رسول عشق، رسول مهربانی و رسول صلح است. زمانی که جایگاه و ساحت حضرت محمد صلوات الله را در ادیان دیگر و در اندیشه های دیگر جستجو می کنیم، به حقیقت در می یابیم که وجود ایشان به عنوان خاتم رسولان و تبعیت از آموزه های دین اسلام به عنوان کامل ترین دین الهی، بزرگترین نعمت برای هدایت و رستگاری بشریت و عالم خلقت به شمار می رود.
به عنوان مثال گوته - شاعر، ادیب و نویسنده بزرگ آلمانی - در شعری که برای شخصت حضرت رسول سروده اینگونه اشاره کرده است که:
بنگر بدان چشمه!
همان که از کوهساران می جوشد؛
چه باطراوت و شاد!
و می تراود به سان چشمان ستارگان، آنگاه که می درخشند!
سرشاخه هایش سیراب می شوند،
برخاسته از روحهای پاک؛
در میان صخره ها،
در بوته زارها.
به تازگی و طراوت جوانی،
از فراز می لغزد،
برروی صخره های مرمرین؛
و آنگاه دوباره به سوی آسمان،
سرشاد، هلهلۀ شادی سر می دهد.
آیا این سروده چیزی جز ارادت این شاعر آلماین به ساحت مقدس رسول اکرم است؟ همچنین است زمانی که ما از نگاه اندیشمندان جهان به ساحت مقدس پیامبر عظیم الشان اسلام و رسول مهربانی نگاه می کنیم.
تمامی بزرگان دین، ادب و اندیشه در سراسر جهان هر زمان به خلق اثری با محوریت پیامبر اسلام دست زده اند، به ایشان به چشم چشمه ای جوشان در حوزه دین مداری، اخلاص و عمل نگریسته اند.
«هانری کُربَن» - فیلسوف و اسلام شناس شهری فرانسوی - به عنان متفکر بزرگ جهان اعتقاد دارد وقتی به سخنان و آموزه های پیامبر اسلام نگاه می کنیم، متوجه می شویم که با رعایت اصول و نگاه و شیوه زیست ایشان و تسری آن در زندگی اسنان ها بی هیچ شکی شاهد برقراری صلح در جهان خواهیم بود.
در همین راستا است که تاکید دارم شیوه و منش پیامبر در نگرش به زندگی و بشریت اگر به عنوان الگویی متقن مطرح شود می تواند حلال تمامی آسیب ها و بلایای جامعه مدرن امروز باشد. جامعه ای که در آن با دسیسه های استکبار جهانی و دشمنان دین اسلام و مسلمانان، با تفرقه وعداوت، مسلمانان را به جان هم انداخته آن هم با پرچمی که نام مقدس حضرت رسول بر آن نقش بسته و بر یگانگی خداوند تاکید شده است. با مرور این اتفاقات هر ذهن سلیمی در می یابد که تمامی این تلاش ها برای ایجاد تفرقه میان جامعه مسلمانان و جلوگیری از انتشار موج دین اسلام به عنوان دینی مبین و هدایتگر برای سعادت و رستگاری تمامی بشریت در جهان است.
پس ارادت و احترام ما به پیامبر اکرم پیش از تجلی یافتن در ساحت ادبیات و خلق آثار ادبی پیش از جاری شدن بر زبان باید در اندیشه و ذهن ما شکل گیرد. و بر این نمط استوار باشیم که هیچ اندیشه ای جز اندیشه اسلام ناب محمدی در فراخنای تاریخ زیست بشر نمی تواند تضمینی برای نجات و امیدی برای رستگاری تمامی انسان ها در این جهان شناخته شود.
خوشبختانه این افتخار را داریم که ادبیات ما همیشه بر مبنای اخلاق استوار بوده و به سمت اخلاق حرکت کرده است. بر همین اساس است که در ساحت شعر و خلق آثارادبی با محوریت پیامبر عظیم الشان اسلام مبانی کیفیت‌بخشی، مثبت اندیشی و اخلاق مداری همواره بر قله و محور خلق آثار ادیبان و شعرای ایرانی بوده است.

 یکی از اتفاقاتی که در سال های گذشته آرام آرام به وقوع پیوسته از دست رفتن جایگاه رسانه بودن شعر درجهان ادبی معاصر است. در روزگاری نه‌چندان دور، شعر به عنوان تنها رسانه ما بود و ابزاری که می توانستیم به واسطه آن به بیان مسائل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و انتقال آن به جامعه بپردازیم. با توجه به پیشرفت تکنولوژی و اتفاقات و حواشی آن در روزگار معاصر شعر کارکرد اصلی خود را از دست داده و ماهیت آن به عنوان رسانه ای فراگیر و اثرگذار کمرنگ شده. آیا امروز هم می توانیم این وحدت زیبایی را که از آن به واسطه عشق به پیامبر مهربانی ها صحبت کردیم به وسیله شعر، این رسانه قدیمی، در میان شیعه و سنی جاری کنیم و شاهد تحقق «وحدت محمدی» باشیم؟
 شک نکید به وسیله شعر و دیگر ساحت های ادبی و هنری در آینده نه چندان دور می توانیم به آن وحدت محمدی که اشاره کردید دست پیدا کنیم. امروز این توانایی را داریم که از رسانه‌های مدرن بیش از رسانه هایی که پیشتر داشتیم استفاده کنیم. شاید در گذشته کتاب و ادبیات را به عنوان رسانه ای فراگیر، کلان و اثرگذار می شناختیم اما امروز فضای مجازی بزرگترین رسانه تاثیرگذار در جهان است.
استفاده صحیح از فضای مجازی در حقیقت بازتاب دهنده دو واژه «مُجاز» و «مَجاز» در کاربرد رسانه در جهان امروز است. برای روشن شدن موضوع می توان به همان مثال معروف چاقو اشاره کنم که به واسطه آن می توان با تخصص یک جراح، جان انسانی را نجات دهیم و یا با قرار گرفتن آن در دستان فردی بزهکار، شاهد قتل انسانی باشم.
جهان شعر و ادبیات نیز به عنوان رسانه ای فراگیر چه به شکل کتاب و چه در حوزه فضای مجازی از این خاصیت مستثنی نیست. ادیبان و شعرای ما می توانند با ادبیات مُجاز به تحقق وحدت محمدی کمک رسانند و یا خدای نکرده با بی توجهی و استفاده از ادبیات مَجاز به تفرقه میان شیعه و سنی دامن بزنند.
در محافل علمی و ادبی جهان نیز شرایط بر همین اساس است. امروزه وقتی نویسنده یا شاعری در کشورمان به محیطی آکادمیک در خارج از مرزهای جمهوری اسلامی سفر می کند، از او تنها پرسیده می شود مسلمان است یا خیر؟ درباره آنکه شیعه یا سنی است سوالی نمی شود. این خود نشان می دهد که هنوز هم جادوی ادبیات به شرط صحیح استفاده شدن می تواند بیشترین اثرگذاری را در بازتاب اشتراکات فرهنگی میان مسلمانان با دیگر ادیان الهی داشته باشد و ثمره آن تحقق وحدت کلمه تحت نام و لوای پیامبر مهربانی هاست.

در راستای تایید صحبت های شما می توانم به برگزاری جلسات شعرخوانی میان شاعران ایرانی با همتایان افغانستانی یا دیگر ملت های مسلمان اشاره کنم. در این جلسات فارغ از شیعه یا سنی بودن شاعر، آنچه مدنظر قرار دارد مساله همراهی و دوشادوشی جایگاه ادبیتِ ادبیات در سروده های شاعران است و حتی بیان دردها و رنج های ملت های کشورهای مسلمان درگیر جنگ. آیا تعبیر من از صحبت های شما درست بود؟
 کاملا! ببینید یکی از مهمترین ابزارهایی که می تواند وحدت میان اقوام مسلمان را بیشتر کند، همین ساحت ادبیات و خلق آثار ادبی است اما متاسفانه فکر می کنم در بخش ادبیات، نویسندگان ما آنگونه که شایسته این چنین حضورهایی هستند، ورود نکرده اند. بزرگترین درد امروز جامعه ما مسلمانان بی توجهی به شیوه های مختلف ارتباطی با یکدیگر از جمله ساحت شعر و ادبیات است. در حالی ک مساله ارتباط به وسیله آثار ادبی در تاریخ سترگ ادبیات کهن و غنی ایرانی بسیار قابل مشاهده است.
به عنوان مثال سنایی شاعر بزرگ و پدر غزل ایرانی در کتاب «حدیقه الحقیقه» چنان به بیان ویژگی های اسلام پرداخته که مخاطب نمی تواند فرقی میان سنی بودن یا شیعه بودن مذهب او قایل شود. در حالی که سنایی مانند بسیاری از شاعران بزرگ ایران زمین پیرو مذهب سنی بوده است. اما آنچه در این میان حایز اهمیت است، نگاه او و دیگر شاعران بزرگ به کلمه واحده اسلام، پیامبر اکرم و ائمه معصومین(ع) بوده است.
رسالت شاعر و ادیب مسلمان، مطالعه و بازتاب روشنفکری و روشنگری مبانی معنوی و آموزه های دینی اسلام برای مخاطبان است. رسالتی که شاعران را بر آن می دارد تا صدای اندیشه خویش را در قالب مسلمان بودن با زبان شیرین و اثرگذار شعر و ادبیات بیان کند.
اصل پویایی هر جامعه ای بر تضارب آرا استوار است. به دیگر معنی اختلافات در آرا همیشه وجود داشته و دارد و اصلا ما به عنوان انسان باید در مواردی با یکدیگر اختلاف نظر و سلیقه داشته باشیم اما اختلافات نباید منتج به ایجاد تفرقه میان ما شود. وقتی که می توانیم از اختلاف به اتفاق برسیم چرا باید مسیر تفرقه را پیش بگیریم؟ اما با تمام این شرایط موجود من به آینده بسیار خوشبین و امیدوار هستم و مطمئنم آینده من و فرزندان ایران زمین به سمت و سویی خواهد رفت که شاهد به صفر رسیدن اختلافات در تمامی زمینههای فرهنگی، علوم دینی و اندیشه ای میان تشیع و تسنن خواهیم بود و با اتکا و توسل بر همان واژه وحدت آفرین یعنی تمسک به پیامبر ختمی مرتبت، حضرت محمدمصطفی(ص) به فتح بلندترین قله های اتحاد در جامعه مسلماناندست پیدا خواهیم کرد.

آرمان هیأت