حجت الاسلام محمدحسین متولی امامی مدیر موسسه مطالعات تمدنی اسلام(متا) با اشاره به الزامات یک جامعه برای تحقق تمدن سازی بر اساس آموزه های دینی گفت: تمدن زمانی ایجاد می شود که نظام تمدنی بتواند پاسخ مناسبی را به نیازهای اجتماعی مردم بدهد. اگر نیازهای فرهنگی مردمی اسلامی باشد، قطعا نیازهای شان هم در بستر جامعه اسلامی شکل گرفته است.
وی افزود: اگر تمدنی مبتنی بر مبانی دینی پاسخ مناسبی به این نیازها بدهد، آن تمدن، اسلامی خواهد بود. فرهنگ دینی برای پاسخ به نیازهای خود نیاز به تمدن دینی دارد. بنابراین اگر فرهنگ ما اسلامی و اعتقادات مردم هم اسلامی باشد اما تمدنی که پاسخ به نیازها می دهد، مبتنی بر مبانی دینی نباشد، آن تمدن اسلامی و دینی نخواهد بود.
متولی امامی بیان کرد: همخوانی و هم سنخی میان فرهنگ و تمدن باید شکل بگیرد. اگر مردم دارای باورها و فرهنگ اسلامی هستند و پاسخ به این نیازهای آنها مبتنی بر مبانی دینی باشد، تمدن دینی شکل خواهد گرفت. در جامعه دوران پیامبر(ص) نهادسازی به گونه ای است که رسول خدا مبتنی بر آموزه های وحیانی به مردم پاسخ هایی از جنس پاسخ های وحیانی می داد.
وی درباره ویژگی های تمدن ساخته شده توسط پیامبر اسلام گفت: پیامبر(ص) مدنیت جدیدی را بنیان گذاشت. اگر ما کارکرد دین را اخروی و عرفانی بدانیم، دین به ساخت تمدن ارتباطی پیدا نمی کند اما اگر دین را گونه ای زیستن بدانیم به طور قطع پیامبر(ص)، مدنیت جدیدی را پایه گذاری کردند.
وی ادامه داد: برای ایجاد بستر جدید تمدن ابتدا باید ادبیات نوینی اتخاذ شود. مثلا امام خمینی(ره) انقلاب را انقلاب مظلومان و پابرهنگان و مستضعفان علیه مستکبران معرفی می کند و اصطلاح «جبهه مقاومت» را به کار می برد. بالطبع پیامبر(ص) هم از ادبیات سیاسی جدیدی با عنوان امت واحده استفاده می کند.
متولی امامی با اشاره به اینکه پیامبر(ص) به دنبال ساخت آرمان شهری در تاریخ اسلام بود که مسلمانان را به سوی آن فرا بخواند، گفت: پیامبر(ص) در ابتدا نظام سیاسی جدیدی در مدینه ایجاد و ادبیات خاص سیاسی را بیان می کند که در پیمان نامه ها مطرح شده از جمله امت واحده که برخلاف نظام قبیله ای بود که در دوران جاهلیت مطرح شده بود.
مدیر موسسه مطالعات تمدنی اسلام درباره پیمان های سیاسی منعقد شده توسط پیامبر(ص) گفت: در حاکمیت سیاسی پایه گذاری شده توسط پیامبر(ص) پیمان های سیاسی مهمی بسته می شود و مناطقی به رهبران و شیوخ مهم قبایل سپرده می شود. حاکمیت مرکزی کارگزاران حکومتی را به سراسر جزیره العرب می فرستد و پیامبر(ص) از این طریق مدنیت جدیدی را ایجاد می کند.
وی به دیگر اقدامات پیامبر(ص) در ایجاد تمدن اسلامی اشاره کرد و گفت: ایشان اقدام به ایجاد نهادسازی فرهنگی و دگرگونی اعتقادی و اخلاقی در جامعه کرد. پیامبر(ص) همچون طبیبی که به دنبال بیمار می رود، مردم آن دوران را از جهت اخلاقی مداوا می کرد. چراکه ایشان دارای سجایای اخلاقی برجسته ای بود.
متولی امامی بیان کرد: پیامبر(ص) به حوزه سلامت و بهداشت توجه ویژه ای داشت. ایشان می فرمودند: «معده خانه بیماری است و پرهیز کردن از پرخوری بهترین داروست.» حضرت علی(ع) در نهج البلاغه فرمود: «پیامبر(ص) هرگز پرخوری نکرد.» ایشان اجازه نوشیدن آب بدبو را به دیگران نمی داد. پیامبر(ص) همواره معطر بود و هر زمان ایشان از جایی عبور می کرد همه بواسطه استعمال بوی خوش متوجه حضورشان می شدند.
وی تصریح کرد: پیامبر(ص) در حوزه اقتصادی به دنبال تساوی غنائم در جامعه بود تا اموال به طور مساوی میان مردم تقسیم شود و عدالت اقتصادی حاکم گردد. ایشان به وقف توجه ویژه ای داشت و زمانی که بازار مدینه را بنیان گذاشت آن را برای مسلمانان وقف کرد تا نظام اقتصادی با ثباتی داشته باشند. ایشان در بازار حضور داشت و قیمت ها را کنترل می کرد.
متولی امامی با اشاره به اینکه پیامبر(ص) در حوزه شهرسازی و معماری سبک جدیدی را پایه گذاری کرد، گفت: وقتی مسلمانان به مدینه وارد می شوند اولین مسجد مسلمانان بنا می شود به طوریکه سنگ بنای شهر مدینه مبتنی بر مسجد گذاشته می شود. بعد از آن در شهرسازی اسلامی، مسجد مبنا قرار داده می شود و خیابان ها و کوچه ها مبتنی بر جهت شهر به سوی قبله ساخته می شوند. در این وضعیت عبادت تسهیل می شود و مسجد مرکز تحولات سیاسی و اجتماعی شهر محسوب می گردد.
وی اضافه کرد: شکل تقسیم آب ها و درختکاری خانه ها و نزدیکی انسان ها به حیوانات خانگی و طبیعت در شهرسازی اسلامی و با توجه به نصایح پیامبر(ص) شکل گرفت.
متولی امامی با تاکید بر توجه پیامبر اسلام بر اعاده حقوق زنان گفت: از پیامبر(ص) درباره حقوق زنان روایات زیادی آمده است. در جامعه ای که دختران زنده به گور می شدند و زنان برده های جنسی محسوب می گشتند، پیامبر(ص) در حجه الوداع به حقوق زنان و دختران اشاره می کند و می فرماید: «درباره زنان بترسید زیرا آنها امانت های خدا هستند.» ایشان در برابر دختر خود بلند می شد و می ایستاد. چنین رفتاری باعث شکل گیری فرهنگی شد که نگاه به زن به عنوان موجود درجه دو تا حدودی از بین رفت. هرچند تبعیض به زنان در دوران بعضی از خلفا ادامه پیدا کرد.
وی با اشاره به ویژگی مهم تمدن اسلامی ساخته شده توسط پیامبر اسلام گفت: حرکت های تمدنی بستر و زمینه جدیدی برای فعالیت سیاسی و اجتماعی فراهم می کند. پیامبر(ص) در ایجاد تمدن اسلامی به سمت ساخت نهادسازی اجتماعی رفت و بستر جدیدی را هم در حوزه سیاسی بر محور ادبیات امت واحده و اسلامی ایجاد کرد.
وی در پایان سخنانش مهم ترین شاخصه رفتار تمدنی پیامبر(ص) را نهادسازی اجتماعی مبتنی بر آموزه های وحیانی دانست و گفت: ایشان در حوزه اقتصادی شکاف طبقاتی را حذف می کند به طوریکه در دوران حکومت امام علی(ع) همه مردم کوفه متنعم شدند. این مساله نشان می دهد ادبیات اقتصادی پیامبر(ص) و امام علی(ع) تساوی اقتصادی بین مردم و حذف ربا، پرداخت خمس و جزیه بوده است.
 

آرمان هیأت