معاون صنعتی و هنری ستاد بازسازی عتبات به نحوه تخریب حرم امامین عسکریین (ع) به دست دشمن و همچنین روند بازسازی و زیباسازی حرمین سامرا و گنبد و گلدسته‌های آن‌ها اشاره کرد.
حرم مطهر امامین عسکریین (ع) در سامرا پس از دو حمله تروریستی توسط تکفیری‌ها به شدت تخریب شد تا جایی که گنبد و گلدسته‌های آن در سال‌های ۸۴ و ۸۶ فروریخت و این امر موجب ناراحتی شیعیان شد.
از آن پس ستاد بازسازی عتبات به دنبال راهکاری به منظور بازسازی حرم امامین عسکریین (ع) بود تا اینکه در سال ۱۳۸۹ با توصیه‌های علمای اسلام و استقرار نیروهای ایرانی در این حرم مطهر عملیات بازسازی حرم سامرا آغاز شد و هم‌اکنون نه تنها نصب گنبد و گلدسته‌ها صورت گرفته، بلکه طرح توسعه حرم امامین عسکریین (ع) نیز در سامرا در حال انجام است و اقدامات متنوعی به منظور زیباسازی حرم مطهر پیش بینی شده است.
بر همین اساس گفت‌وگویی داشتیم با «محمد کریمی» معاون صنعتی و هنری ستاد بازسازی عتبات عالیات تا درباره روند زیباسازی و طلاکاری حرم امامین عسکریین (ع) در سامرا مطلع شویم که متن آن به شرح ذیل است؛
تخریب حرم سامرا در دهه ۸۰ به دست تکفیری‌ها
اولین اقدام ستاد بازسازی عتبات برای بازسازی حرم امامین عسکریین (ع) چه بود؟
سامرا یکی از شهرهای زیارتی عراق است که در سال‌های اخیر با پاکسازی این شهر از نیروهای داعش و تکفیری، امنیت در آن برقرار شد و از آن پس زائران بسیاری از کشورهای مختلف برای زیارت حرم امامین عسکریین (ع) به این شهر مقدس مشرف شدند.
در زمانی که نیروهای آمریکایی در سامرا مستقر بودند، امکان بازسازی عتبات به دلیل عدم وجود امنیت امکان‌پذیر نبود. حتی وقتی که نیروهای تکفیری به حرم امامین عسکریین (ع) جسارت کرده و آن را مورد تخریب قرار دادند، بسیاری از بخش‌های حرم مطهر از بین رفت و فروریخت. شدت انفجارهای تروریستی در این حرم به قدری بود که گنبد و گلدسته‌ها را کامل تخریب کرد و برخی از مصالح و تزئینات به کار رفته تا شعاع نیم کیلومتر به بیرون پرتاب شد. البته به دلیل استحکام بنا، پایه‌های گنبد، بدنه اصلی و دیوارها سالم باقی ماندند.
سال ۱۳۸۹ با برقراری امنیت نسبی، نیروهای ایرانی ستاد بازسازی عتبات با توصیه‌های علما در سامرا استقرار یافتند تا عملیات بازسازی حرم مطهر امامین عسکریین (ع) را آغاز کنند که در این رابطه با توجه به آماده بودن منابع مالی و تأمین آن توسط مردم، روند بازسازی به خوبی طی شد.
آمریکایی‌ها قصد تخریب روابط شیعه و سنی را داشتند/ آواربرداری حرم مطهر از سال ۸۹
با توجه به حضور امریکایی‌ها در سامرا و تلاش برای ایجاد اختلاف بین شیعه و سنی و اینکه در سامرا بیشتر مردم از برادران اهل تسنن هستند، آیا برای بازسازی عتبات در روزهای اولیه مشکلی نداشتید؟
درست است که بیشتر مردم سامرا از برادران اهل تسنن هستند و امریکا هم در مدت حضور خود در این شهر همواره سعی در تخریب روابط شیعه و سنی داشت، تا جایی که فضای اولیه حاکم طوری بود که بین تشیع و تسنن اختلافاتی وجود داشت و امکان حضور تشیع در سامرا به سختی بود. اما پس از مدتی که امریکا از منطقه خارج شد، فضای امنی برای اجرای کار فراهم شد و حتی بسیاری از برادران اهل تسنن نیز برای بازسازی عتبات همراه شدند.
بعد از ایجاد امنیت، گروه‌های اولیه که از برادران عراقی بودند، در سال ۸۹ به جمع آوری و پاکسازی و آواربرداری اقدام کردند و پس از آن با حضور تیم ایرانی، بنای موجود مطابق طرح قبل پایه‌ریزی شد و احداث گنبد، ایوان‌ها و متعلقات آن مثل رواق‌ها همچون بنای اولیه از اوایل دهه ۹۰ آغاز شد.
پس از آن نازک‌کاری و تزئینات حرم بود که در داخل حرم گچ‌بری، آینه‌کاری و کاشی‌کاری طاق و محراب و ساخت در و پنجره‌ها صورت گرفت. همچنین گنبد مطهر امامین عسکریین (ع) ساخته و طلاکاری شد.
ساخت بزرگترین گنبد اعتاب مقدسه با ۲۵ هزار خشت مسی با روکش طلا در ۲ سال
زیباسازی حرم امامین عسکریین (ع) و همچنین ساخت و نصب گنبد آن به عنوان بزرگترین گنبد اعتاب مقدسه چند سال طول کشید؟
مجموعه این عوامل در یک دوره فشرده صورت گرفت و هنرمندان کشورمان در بازه زمانی حدود دو سال تمامی زیباکاری‌های اولیه را به سرانجام رساندند.
همچنین برای ساخت گنبد حرم امامین عسکریین (ع) که بزرگترین گنبد جهان تشیع است، باید ابتدا مقاوم‌سازی صورت می‌گرفت که این اقدام به سرعت انجام پذیرفت و پس از مقاوم‌سازی و کارهای ابنیه، اقدام به ساخت خشت مسی با روکش طلا کردیم که در نهایت گنبد حرم امامین عسکریین (ع) در حدود دو سال تا سه سال ساخته و نصب شد.
برای ساخت آن چقدر طلا استفاده شد؟
خشت‌های گنبد از مس بودند که بر روی آن طلاکاری به میزان ۱۰ میکرون تا ۱۲ میکرون صورت گرفت که بالغ بر ۲۵ هزار قطعه خشت به ابعاد ۵ در ۲۰ تا ۲۰ در ۳۰ و بزرگتر همراه با فرم‌های هندسی مختلف در آن به کار رفته است.
البته طلای مورد نیاز برای ساخت گنبد حرم امامین عسکریین (ع) توسط دولت عراق تأمین شد و ما تنها به عنوان مجری اقدام به ساخت آن کردیم که در نهایت گنبد جدید ساخته و در مکان خود نصب شد؛ البته این کار بسیار دقیق، منظم و سریع انجام شد.
هم‌زمان با آن، در داخل کشور اقدام به ساخت ضریح مطهر حرم امامین عسکریین (ع) کردیم که در نهایت آن نیز سال گذشته به سامرا منتقل و نصب شد.
کاشی‌کاری بی‌بدیل طاق گنبد حرم امامین عسکریین (ع)
از سایر اقدامات هنری ستاد بازسازی عتبات در سامرا برایمان بگویید.
علاوه بر زیباسازی گلدسته و گنبد و اطراف ضریح حرم امامین عسکریین (ع)، صندوق‌های خاتم مضجع شریف نرجس خاتون و حکیمیه خاتون و ... و همچنین درب‌های آنجا طلا و نقره‌کاری شد.
نورپردازی و نصب لوسترها هم در سامرا صورت گرفته است و کاشی‌کاری، سنگ کاری رواق‌ها نیز به ترتیب در حال انجام است. کاشی‌کاری طاق گنبد هم که بی‌بدیل‌ترین کاشی‌کاری معاصر است، انجام شده و به بهره برداری رسید که با اتمام آن‌ها زائران پس از حضور در سامرا با یک فضای معنوی و قابل قبولی روبرو می‌شوند که خدا را شاکریم این توفیق برای ما حاصل شد تا با همکاری عراقی‌ها به این دستاورد برسیم.
تعویق در تکمیل سرداب امام زمان (عج)/ پنجره‌های سرداب در ایران ساخته می‌شود
بازسازی و زیباسازی سرداب امام زمان (عج) در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
حدود فضای داخل سرداب امام زمان (عج) مشخص و طراحی‌های آن صورت گرفته است. نیم ضریح سرداب نیز در ایران در حال ساخت است و البته با توجه به برخی مقاوم‌سازی‌ها و نیاز به طراحی در بخش‌های مختلف، تکمیل سرداب امام زمان (عج) تا حدودی به تعویق افتاده است که در نظر داریم پس از تصویب طراحی‌ها آن را با قوت بیشتری تکمیل کنیم.
علاوه بر این، طراحی پنجره‌های سرداب نیز باقی‌مانده که هم‌اکنون ساخت آن در ایران در حال انجام است. همچنین درهای ورودی ساخته شده که چهار درِ ورودی به سرداب نصب شده است. شباک هم با توجه به قلم زنی و خاتم کاری و اقدامات هنری در سال آینده منتقل می‌شود.
درباره سایر طرح‌ها می‌توان به طرح سنگ فرش کردن باب‌الغیبه تا بابالقبله که برای راحتی زوار و در اصل صحن دوم تلقی می‌شود، اشاره کرد که این طرح نیز دو سال گذشته انجام گرفته است.
۳۴ هزار مترمربع به فضای کنونی حرم امامین عسکریین (ع) افزوده می‌شود
یکی از مهم‌ترین طرح‌های ستاد بازسازی عتبات در سامرا، توسعه حرم امامین عسکریین (ع) است. در این طرح چه اقداماتی در حوزه‌های هنری تاکنون صورت گرفته است؟
نیمه دوم سال ۹۶ طرح توسعه حرم امامین عسکریین (ع) به ایران محول شد و از آن پس اقدامات برای انجام این طرح بزرگ آغاز شد. در این طرح قرار است تقریبا حدود ۳۴ هزار مترمربع به فضای کنونی حرم مطهر افزوده شود.
تاکنون علاوه بر فضای شرقی و غربی، فضای پشت ضریح امامین عسکریین (ع) هم به عنوان طرح توسعه اضافه شده است و مسجد پشت سر همراه با دو شبستان، یکی سرداب که زیرزمین است و یک شبستان بالایی حرم، فضایی چند برابر حرم و رواق‌ها را اضافه کرده است.
پیشرفت ۹۰ درصدی زیباسازی گنبد و ضریح حرم امامین عسکریین (ع)
زیباسازی و بخش طلاکاری حرم مطهر امامین عسکریین (ع) در سامرا چه زمانی به اتمام می‌رسد؟
ما یک کار مشارکتی با متولیان حرم سامرا انجام دادیم. اقدامات اصلی در داخل مجموعه ستاد بازسازی عتبات طراحی و اجرا و بسیاری از هزینه‌های طلاکاری نیز توسط دولت عراق تأمین شده است.
عملیات زیباسازی گنبد و ضریح حرم امامین عسکریین (ع) دو سالی است تکمیل شده، به طوری که بالغ بر ۹۰ درصد در فاصله ۵ سال انجام گرفته است، البته این زمان همراه با دوره‌ای است که داعش در سامرا حضور پررنگی داشت و به دلیل عدم وجود امنیت، مجموعه فعالیت‌های ما تعطیل شده بود.
مقاوم‌سازی برای نصب گلدسته‌ها به ایران سپرده شد
یک بخش هم گلدسته‌های حرم امامین عسکریین (ع) است که با توجه به اینکه آسیب خیلی جدی بر آن وارد شده بود، برای بازسازی لازم بود که تمهیداتی اندیشیده شود که نحوه دسترسی و تردد زائران با فضای جدید سازگار باشد و مقاوم‌سازی نیز صورت پذیرد. بر همین اساس مقاوم‌سازی برای بازسازی و نصب گلدسته‌ها قرار بود توسط دولت عراق انجام شود که به دلایلی در زمان مقرر صورت نگرفت و همین امر موجب تأخیر در نصب آن‌ها شد.
البته اکنون با توافق‌های صورت گرفته، قرار است مقاوم‌سازی برای نصب گلدسته‌ها به ایران سپرده شود که با این اقدام، روند مقاوم‌سازی سرعت می‌گیرد تا در سریع‌ترین زمان، گلدسته‌ها در جایگاه خود نصب شوند.
همچنین ایوان باب القبله هم نیاز به تحکیم و مقاوم سازی داشته که مسائل فنی آن که با مسؤولیت عراقی‌ها بود کار را متوقف کرده بود که اخیرا مقرر شده این اقدام نیز به ایران محول شود.
۱۶ در برای ورود به بخش ضریح حرم امامین عسکریین (ع) نصب شد
در مجموع در جرم امامین عسکریین (ع) که به ضریح منتهی می‌شود، چهار در بزرگ و ۱۲ در کوچک ساخته و نصب شده است و دیگر کار هنری خاصی برای اطراف ضریح وجود ندارد و آنجه باقی مانده، مربوط به طرح توسعه حرم شریف است که پس از نهایی شدن انجام خواهد گفت.
به طوری که اقدامات زیباسازی و هنری در داخل خود حرم مقدس تقریبا ۱۰۰ درصد به اتمام رسیده است. کاشی‌کاری و طلاکاری ها و نصب لوستر و .. انجام شده و دو گلدسته بیرونی که متعلق به زیر مجموعه است پس از مقاوم سازی آماده و نصب می‌شود که با احتساب آن ۹۵ درصد پیشرفت در زیباسازی داخل حرم امامین عسکریین (ع) داشته‌ایم که آن ۵ درصد هم با نصب گلدسته‌ها، کلاهک و قبه آن‌ها تکمیل می‌شود.
در کنار این اقدامات، بابالقبله، باب‌المراد و .. نیز در طرح توسعه پیش‌بینی شده که البته فضای دقیق آن هنوز نهایی نشده است. پس از نهایی شدن و انجام عملیات اجرایی کار زیباسازی نیز صورت می‌پذیرد، بنابراین فعلا اقدامات برای توسعه حرم مطهر امامین عسکریین (ع) ادامه خواهد داشت.
در پایان هم باید از مردم شریف ایران که همواره برای توسعه اعتاب مقدسه عراق مشارکت دارند، تشکر کنم. اگر لطف و عنایت مردم نبود، نهاد مردمی همچون ستاد بازسازی عتبات نمی‌توانست چنین اقداماتی را به ثمر برساند.
