سیّد جلیل القدر، حضرت عبدالعظیم حسنی فرزند عبدالله بن علی، از نوادگان امام حسن مجتبی(ع)، در چهارم ربیع الثانی سال­ ۱۷۳ هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشود. ایشان در میان فرزندان ائمه­ هدی(ع) از مقام و منزلت والایی برخوردار است که غالب دانشمندان و نوابغ عالم اسلام، هر کدام به نوبه­ خود، با عباراتی بدیع و بیاناتی لطیف، او را ستایش کرده‌­اند.
در طول تاریخ علمای زیادی در مورد شخصیت حضرت عبدالعظیم حسنی سخن گفته اند. به عنوان مثال نجاشی در رجال خود حضرت عبدالعظیم(ع) را پس از ذکر شجره اش صاحب خطب امیرالمؤمنین(ع) ذکر نموده است. مرحوم میرزا حسین نوری محدّث قرن اخیر در مستدرک الوسائل صفحه ۶۱۴ ذکر نام و معروفیّت وی را به امانت و راستگویی و درستکاری و اهل زهد و عبادت بودن تأکید می نماید و از قول حضرت ابوالحسن الهادی(ع) پاداش زیارت او را بهشت می داند.
مرحوم کجوری در روح و ریحان از قول سیّد مرتضی علم الهدی حدیث عرض دین آن حضرت را نقل کرده است. مرحوم مجلسی در هدیه الزائرین صفحه ۵۴۶ از مزارات معلوم و مشهور، مرقد منّور حضرت عبدالعظیم(ع) را در مقابل شجره ری ذکر می کند شیخ الطّائفه در رجال خود حضرت عبدالعظیم(ع) را از اصحاب امام هادی(ع) ذکر کرده و در پایان نام اورا به رضی الله عنه یاد نموده که رضی الله عنه نزد اصحاب حدیث با اهمیّت است. علّامه حلّی در خلاصه الاقوال، حضرت عبدالعظیم(ع) را جز و ثقات و ممدوحین ذکر کرده مرحوم صدوق (ره) در صفحه ۹۲ ثواب الاعمال از محاسن برقی حدیثی را از حضرت عبدالعظیم(ع) نقل کرده و صاحب محاسن او را رضی قلمداد نموده است.
مرحوم صدوق (ره) در من لا یحضره الفقیه کتاب صوم باب یوّم الشّک حدیثی را از قول حضرت عبدالعظیم(ع) نقل نموده و گفته این حدیث نادر است و من جز در طریق عبدالعظیم(ع) ندیده ام و او هم مرضی است، این گفتار نهایت اعتماد را می رساند.
حضرت هادی(ع) به عبدالعظیم حسنی فرمود، تو به حقّ از دوستان ما هستی این فرمایش امام جامع ترین تعریف درباره حضرت عبدالعظیم(ع) با در نظر گرفتن شرافت، نسب و عظمت خانوادگی اوست، اکنون تمام اینها دلالت دارد که وی مردی شریف و بزرگوار خوش نفس و خوش عقیده بوده و اخباری که در زیارت او از امام علیّ النّقی(ع) رسیده و محدّثین بزرگی چون صدوق (ره) و ابن قولویه(ره) آنها را در کتب خود ذکر کرده اند شاهد گویائی از مقام ارجمند وی در نزد معصومین(ع) است. مرحوم شیخ عبّاس قمی (ره) در سفینه البحار گفتار صاحب بن عباد و بقیه علما را آورده و در مورد زیارت ایشان فضیلت زیادی را ذکر نموده است.
آیت الله میرباقری در مورد حضرت سیدالکریم می گوید: ایشان نسل پنجم امام مجتبی هستند و غیر از این صاحب مقامات بسیار فراوانی هم هستند؛ سه یا چهار امام را درک کردند و شاگردی خاص کردند و از ایشان حدیث نقل می کنند. در روایات از امام هادی نقل شده که فرمودند: «أنتَ وَلِیُّنا حَقاً» کسی که معصوم ولایت او را تصدیق می کند یعنی وادی ولایت را طی کرده است.
آیت الله صدیقی نیز با بیان اهمیت عرضه اعتقادات به ائمه معصومین در مورد عبدالعظیم حسنی می گوید: شیخ محمد بهاری کتابی به نام «تذکره المتقین» دارد که در باب زیارات توصیه می کند هر کسی زائر امام (ع) شد، به کربلا، نجف، سامرا یا مشهد و .. رفت یکی از چیزهایی که نباید فراموش کند این است که اعتقاداتش را به امام عرضه کند. شاید الان مومن باشد اما معلوم نیست تا  آخر بتواند ایمانش را حفظ کند به خصوص در آخرالزمان که پیامبر صلی الله علیه و آله  فرمودند: در آخرالزمان ممکن است شخص هنگام شب باایمان باشد اما صبح بی ایمان از خانه خارج شود یا برعکس.البته خود زیارت نامه های ائمه علیهم السلام عرضه اعتقاد هست، به حرم امامان (ع) که می روید اعتقادات خود را به آنها عرضه کنید.
وی ادامه می دهد: حضرت عبدالعظیم حسنی هم خدمت امام هادی (ع) رسید و عرض کرد: اجازه می دهید اعتقاداتم را خدمت شما عرضه کنم؟ و اعتقادتش را گفت و امام هادی (ع) هم اعتقاداتش و ایمانش را امضا نمود و فرمود: والله این دین که عرضه کردی همان دینی است که خدا به آن راضی هست. حضرت برای او تضمین کرد و فرمود: ثَبَّتَکَ اللَّهُ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَة۴؛ که آیت الله بهجت هم درباره ما این دعا را مکرر فرمودند.
آیت الله صدیقی معتقد است: حضرت عبدالعظیم حسنی شأن شفاعت دارد هم از جهت عالم بودن و هم از جهت امامزاده بودنش وهم از نظر مجتهد و محدث بودنش و هم اینکه تایید از امام معصوم (ع) دارد.
از سوی دیگر زیارت حرم باصفای حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) نیز در همین راستا مورد تأکید و توجه بوده است که در روایتی از امام هادی (ع) آمده است که هر کس قبر حضرت عبدالعظیم (ع) را زیارت کند، خداوند بهشت را به او پاداش می دهد!
و همچنین در نقل دیگری آمده است که مردی از اهل ری، خدمت امام هادی (ع) رسید. امام از او پرسید: کجا بودی؟ گفت: به زیارت سیّد الشهدا (ع) رفته بودم. حضرت فرمود: بدان که اگر قبر عبدالعظیم حسنی را زیارت کنی، گویا حسین بن علی(ع) را زیارت کرده ای.
اینکه زیارت حضرت عبدالعظیم (ع) پاداش بهشت دارد و یا همچون زیارت کربلا ارزشمنداست، دلیل و نشانه ی مقام والا و عالی آن سیّد بزرگوار در نزد خدا و اهل بیت عصمت (ع) است؛ چراکه وی درآن دوران سخت و پرخطر، مطیع امامان بود و فروغ احادیت و کلمات نورانی ائمه ی اطهار(ع) را در شهرهای مختلف می گستراند؛ لذا فعالیت او در چنان شرایط خطیر از ارزش خاصی برخوردار بود.
آیت الله میرباقری در مورد زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی می گوید: زیارت ایشان هم آثاری دارد در روایت فرمودند کسی که ایشان را زیارت بکند کانه امام حسین را زیارت کرده است. این مقام، مقام رفیعی است که زیارت کسی زیارت امام حسین بشود. البته در روایت داریم کسی مومن را زیارت کند «کَمَن زَارَ اللهِ» است؛ اما این یک مفهوم عام است. در خصوص حضرت عبدالعظیم اجمالاً شاید معنایش این است که در حرم ایشان تجلی خاصی از سیدالشهدا است. همان طور که در زیارت سیدالشهدا هزاران حج است و اگر کسی زیارت کند «کَمَنْ زَارَ اللَّهَ فَوْقَ عَرْشِهِ»، این مقامات گویا می تواند در زیارت حضرت عبدالعظیم حاصل شود و البته باید معنا کرد که یعنی چه یک شخصیتی به جایی برسد که زیارتش ثواب حج های فراوان داشته باشد چنانچه زیارت امام حسین همین است که به نحو کمالش «کَمَنْ زَارَ اللَّهَ فَوْقَ عَرْشِهِ» این را بزرگان معنا می فرمایند که یعنی چه انسان در این مقام باشد.
 

آرمان هیأت