با عنایت به ویژگی ها شرایط و موقعیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور و اقوام و با توجه به آسیب ها و پیرایه های موجود در مراسم و مناسبت ها به‌ویژه مراسم عزاداری ماه محرم الحرام و صفر المظفر و هر فعالیت آگاهینه ای باید به روش منظم و منطقی انجام تا اهداف و نتایج مورد انتظار از آن محقق شود، لذا ضروری است آسیب شناسی مناسبی از مراسم و مناسبت ها بر اساس مراحل اجرایی آن ها (برنامه ریزی، سیاست گذاری، هماهنگی، هدایت، مدیریت و نظارت) ارائه گردد.
در این راستا آئین نامه نحوه اجراء و گزارش دهی ستاد ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی تهیه و سعی گردیده تا با ارائه تعاریف اجمالی از تاریخچه تشکیل ستاد شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی و اهداف آن در ارسال منظم گزارش فعالیت های انجام شده در ادارات کل، نیروهای صف را یاری نماید و گزارش جامع سالیانه در حوزه ستاد مذکور به مراجع ذیصلاح و ارزیابی سالیانه استان ها در تحقق اهداف کمی و کیفی این بخش را تسهیل نمائیم.

تاریخچه:
در پی مشاهده آسیب ها و پیرایه هایی که به عزاداری های سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) در طی سال های اخیر و زدودن این آسیب ها از چهره عزاداری ها طرح آسیب شناسی فرهنگ عزاداری در سال ۷۹ از سوی اداره کل تشکل های دینی تدوین و در سال ۸۰ اجرایی گردید. طرح مذکور به صورت پایلوت با اعزام سه گروه سه نفره متشکل از کارشناس عملیاتی، عکاس و فیلم بردار و سرگروه (مجموع گروه ۱۰ نفر) در مشهد مقدس عملیاتی گردید و عناوین آسیب ها طی گزارش نهایی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال گردید که نتیجه آن ستادی با عنوان ستاد هماهنگی و نظارت بر عزاداری ها با حضور ۳۵ دستگاه مرتبط تشکیل گردید. پس از برگزاری سه جلسه و ارسال گزارش‌ها آن به شورای عالی انقلاب فرهنگی، در تاریخ ۱۱/۲/۸۶ در جلسه شماره ۶۰۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره سیاست های ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی به طور کامل بحث و بررسی انجام گردید و در تاریخ ۱۲/۴/۸۶ این سیاست ها تحت عنوان مصوبه شماره ۶۰۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی حاوی سیاست های ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی به مدیریت سازمان تبلیغات اسلامی ابلاغ شد. (متن مصوبه به پیوست است). بر اساس آن مصوبه سازمان تبلیغات اسلامی موظف است با همکاری دستگاه های مرتبط مذکور در مصوبه اعم از دولتی و غیر دولتی ستادی را با عنوان ستاد ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی تشکیل داده و در راستای سیاست های ابلاغی مصوبه شماره ۶۰۳ در خصوص ساماندهی مناسبت های مذهبی به‌ویژه ماه های محرم الحرام و صفر المظفر اقدام نماید. اولین جلسه در تاریخ ۲۹/۸/۱۳۸۶ برگزار شده و بصورت ماهانه مستمرا ادامه داشته و خواهد داشت.
پس از گذشت ۵ سال از تشکیل ستاد مرکزی ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی مصوبه ای از شورای فرهنگ عمومی کشور به ستاد واصل گردید که مبین تاثیرات عملکرد ستاد در حرکت های مذهبی و جریان بیداری اسلامی در کشورهای همسایه و حتی غیر اسلامی نظیر اروپا و آمریکا بود و در این مصوبه از سازمان خواسته شده بود که تمهیداتی را اتخاذ کند تا بخش برون مرزی و بین المللی ستاد ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی تشکیل و فعالیت خود را آغاز نماید که در همین راستا نامه ای از سوی ریاست مکرم سازمان تبلیغات اسلامی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال گردید و طی آن عضویت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی جهت نیل به اهداف فوق الذکر پیشنهاد گردید که این موضوع به صورت اختصاصی در جلسه شماره ۷۳۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح گردید و به تصویب رسید. این مصوبه نیز در تاریخ ۲۸/۲/۱۳۹۲ به سازمان تبلیغات اسلامی جهت دعوت از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ابلاغ گردید. (مصوبه شماره ۷۳۲ به پیوست است)

اهداف تشکیل ستاد ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی و ماموریت های آن:
۱) توجه جدی به توسعه اندیشه ها و نظرات حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری پیرامون فعالیت های مناسبتی.
۲) تقویت بنیان های فکری، ارزشی و اعتقادی بوجود آورنده نظام با برجسته سازی تاثیرات آن ها در آینده کشور و مردم.
۳) ترسیم چشم انداز، راهبردها و سیاست های کلان برای برنامه ریزی مراسم ها.
۴) افزایش جذابیت مراسم ها و مناسبت های خاص کشور و معرفت زایی در برنامه ها به منظور ایجاد فضای شاد و مفرح و افزایش امید.
۵) استفاده از نوآوری، خلاقیت و بهره گیری از ایده های گروه های فکری و کارشناسان و صاحبنظران.
۶) برنامه ریزی جامع و هماهنگ برای بهره گیری از ظرفیت های نهادهای مختلف به‌ویژه رسانه ها.
۷) توجه جدی به مستند سازی دقیق فعالیت های مناسبتی.
۸) توجه ویژه به نسل جوان و نوجوان به‌عنوان مخاطبان اصلی مراسم.
۹) توسعه و تعمیق بصیرت در مناسبت ها به منظور مقابله با بدعت، خرافات و تهاجم فرهنگی دشمنان، از جمله پرهیز از تفرقه اندازی مخاطبان و کوبیدن بر طبل عصبیت های مذهبی.
۱۰) نهادینه سازی مناسبت های محوری در فرآیند پاسداشت مناسبت های ملی و دینی.
۱۱) افزایش مشارکت مردمی و فراهم سازی مقدمات ایجاد همگرایی و همبستگی و انسجام مذهبی و ملی.
اعضاء اصلی ستاد مرکزی ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی:
۱) سازمان تبلیغات اسلامی اسلامی
۲) صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران
۳) دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
۴) نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها
۵) وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
۶) سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
تبصره ۱:
با توجه به ضرورت های پوشش امنیتی انتظامی مراسم، با تصویب اعضای اصلی ستاد مرکزی ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی دستگاه های وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان اعضای اصلی ستاد فوق الذکر در جلسات شرکت نموده و جایگاه ایشان نیز در ستاد بسیار حائز اهمیت است و حسب بند ۱ فصل دوم مصوبه ۶۰۳ «مبنی بر همکاری دستگاه های دولتی و غیردولتی، ستاد مرکزی می تواند در صورت لزوم از سایر دستگاه ها دعوت به عمل آورد.
اعضاء اصلی ستاد استانی ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی:
۱) اداره کل تبلیغات اسلامی
۲) اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی
۳) اداره کل صدا و سیما
۴) دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه های استان
۵) فرماندهی نیروی انتظامی استان
۶) اداره کل اطلاعات
۷) شورای هیئات مذهبی استان
۸) کانون مداحان و شاعران آئینی استان
تبصره ۲:
به استناد بند یک از فصل دوم – اجرا مصوبه شماره ۶۰۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی ادارات کل تبلیغات اسلامی در صورت لزوم می توانند از نماینده محترم ولی فقیه و امام جمعه مرکز استان، استانداری و سایر دستگاه های مرتبط دعوت به عمل آورد.
اعضای ستاد شهرستانی ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی:
۱) اداره تبلیغات اسلامی
۲) اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی
۳) اداره صدا و سیما (در صورت حضور)
۴) دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه های شهرستان
۵) فرماندهی نیروی انتظامی شهرستان
۶) اداره اطلاعات
۷) شورای هیئات مذهبی شهرستان
۸) کانون مداحان و شاعران آئینی شهرستان
شورای هیئات مذهبی و کانون مداحان و شاعران آئینی شهرستانی نیز مانند استان در جلسات شهرستانی می بایست شرکت نمایند.
متناظر شهرستانی اعضای پیشنهادی عضویت در ستاد ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی استان به‌عنوان اعضای پیشنهادی عضویت در ستاد ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی شهرستان نیز پیشنهاد می گردند.
متن مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی
«سیاست‌های ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبتهای مذهبی»
مصوب جلسه ۶۰۳ مورخ ۱۱/۰۲/۱۳۸۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی
شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۶۰۳ مورخ ۱۱/۲/۸۶ سیاست های سامان‌دهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی را به شرح ذیل تصویب کرد:

مقدمه:
نهضت حسینی(ع) و حماسه عاشورا، تجدید حیات اسلامی و اوج و قله تاریخی مقابله با ستم و ستمگر و احیاء حق طلبی و عدالت خواهی است که همان روح فرهنگ تشیع است. این واقعه عظیم همواره چون مشعلی فرا راه شیعه، مسلمان ها بلکه بشریت در عرصه مواجهه با الحاد، استبداد و استکبار بوده است. بدین سبب همیشه این سرمایه بزرگ و سترگ، در معرض آسیب تحریفات نظری و انحرافات رفتاری بوده است. در روزگار ما نیز آفات و انحرافاتی که مایه وهن این حماسه عظیم است در زمینه مراسم تعزیت و مجالس سوگواری، رخ داده و موجب نگرانی علماء، فرهیختگان و ارادتمندان سیدالشهداء (ع) گشته است.
پدیده های ناشایست و ناخوشایندی از قبیل:
الف) ارتکاب حرکات خلاف موازین شرعی و مخالف جوهر دینی و قدسی حماسه عاشورا.
ب) تظاهر به رفتارهای موهن و غیرمعقول و نامناسب با روح عقلانی و حماسی نهضت حسینی(ع) همچون «قمه زنی».
ج) استفاده از تصاویر، شمایل و نشانه های غیرواقعی ائمه و اولیاء (ع) و چاپ گسترده آنها که خلاف قداست و حرمت معصومین و شأن عزاداری آنها است.
د) ذکر اکاذیب و نسبت مطالب خلاف واقع به ساحت اهل بیت پیامبر اعظم(ص) و به‌ویژه یاران و خاندان حضرت سیدالشهداء و خواندن نوحه ها و آوازها و اجراء موسیقی های مبتذل و خلاف شئون که باعث مخدوش شدن فضای فکری حماسی و جنبه های حزن انگیزی و عبرت آموزی محرم شده و به این مراسم مقدس جنبه تفننی و تفریحی بخشیده و سبب از بین بردن خاصیت و خصلت آئینی مبتنی بر هویت ایرانی و اسلامی آن می‌گردد.
بنا به مراتب فوق، سیاست ها و خط مشی های اجرائی ذیل تبیین و معرفی می شوند.
ç فصل اول - سیاست ها و خط مشی های اجرائی
۱) غنابخشی فکری و محتوایی مجالس و مراسم سوگواری درجهت ارتقاء و تعمیق بصیرت و معرفت اقشار و آحاد جامعه درباره فلسفه، عمق و ابعاد و تعلیمات و تبعات حماسه حسینی (ع) و مقابله با تحریفات و اکاذیب پدید آمده در این زمینه.
۱/۱. اهتمام بیشتر به توسعه اندیشه ها و نظرات امام راحل، مقام معظم رهبری و متفکران بزرگ از جمله استاد شهید مرتضی مطهری درباره محرم و آیین های عزاداری سالار شهیدان (ع).
۲/۱. تهیه برنامه های منظم و منسجم رسانه ای برای نقد و بررسی شعر و مداحی و تعزیه خوانی و همچنین مناظره فکری فقهی توسط متخصصان.
۳/۱. ایجاد پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی برای تدوین و ترویج برنامه ها و مراسم سوگواری مناسب در بیرون از مرزهای کشور به منظور ایجاد بصیرت و ارتقاء معرفت دینی و خنثی سازی نسبت های دروغین معاندین و مخالفین فرهنگ و حماسه عاشورای حسینی با استفاده از فناوری های نوین ارتباطی.
۴/۱. تبیین و تشریح فلسفه و ضرورت و نقش تاریخی قیام عاشورا و ارائه تحلیل های مناسب از فرآیند شکل گیری نهضت حسینی و نفی تحلیل های ناصواب غیرمنطبق با واقعه عاشورا و شعائر حسینی از طریق رسانه ها به‌ویژه صدا و سیما با همکاری دستگاههای ذیربط فرهنگی.
۲) صیانت از روش های اصیل و سنتی عزاداری و بررسی راهکارهای تقویت و توسعه آن متناسب با روح حماسی عاشورا و ذوق، سلیقه و گرایش های نسل امروز.
۱/۲. اصلاح و صیانت تعزیه خوانی و آموزش گروههای تعزیه خوان.
۲/۲. معرفی سبک ها، آداب و اشعار و روش های اصیل و صحیح عزاداری وتجلیل از پیش کسوتان و مجالس نمونه.
۳/۲. نوآوری و تبلیغ سبک های جدید متناسب با شئون مراسم سوگواری.
۴/۲. برنامه ریزی به منظور ارتقاء کیفیت مداحی و آشناسازی مداحان با سیره زندگانی و مراثی و مقاتل ائمه معصومین(ع).
۳) زدودن خرافات و انحرافات پدید آمده و رفتارهای موهن و خلاف موازین در زمینه مراسم و برنامه های سوگواری.
۱/۳. بررسی و انجام مطالعات پیرامون خرافات و بدعت ها در نحوه شکل گیری و چگونگی نفوذ آن در مراسم و مجالس سوگواری و راههای مقابله و رفع آن.
۲/۳. برگزاری جلسات کارشناسی و کارگاههای آموزشی مستمر با مداحان، روضه خوانان و مسئولین هیئتهای مذهبی توسط سازمان تبلیغات اسلامی و صدا و سیمای جمهوری اسلامی.
۴) شناسایی و مقابله ریشه ای با عناصر و جریانهای سازمان یافته و منحرف تأثیرگذار در مراسم سوگواری ائمه معصومین به‌ویژه سالار شهیدان (ع).
۱/۴. شناسایی عناصر منحرف و برنامه ریزی برای مواجهه مناسب و قانونی با آنان و خطوط فکری جریانهای سازمان یافته و هدایت شده و مقابله سنجیده مؤثر با آنها با همکاری دستگاههای مسئول قضایی و امنیتی کشور.
۲/۴. استفاده از ظرفیت اعزام مبلغ درجهت روشنگری و بدعت زدایی.
۵) ایجاد ساز و کارهای مناسب جهت ساماندهی و تقویت هیئتهای مذهبی، مداحان، مدیحه سرایان و نهادهای متصدی امر عزاداری.
۱/۵. تجلیل از خادمان فرهنگ عاشورایی اعم از سخنرانان، مداحان، شاعران، نویسندگان و مسئولین هیئتهای مذهبی.
۲/۵. انتشار نشریه تخصصی به صورت مستمر ویژه هیئتهای مذهبی به منظور تقویت ارتباط و انتقال مفاهیم و موضوعات لازم و نیز متون و مقاتل معتبر.
۳/۵. پشتیبانی و تغذیه فکری مبلغین و سخنرانان مذهبی.
فصل دوم – اجراء
۱) سازمان تبلیغات اسلامی موظف است با همکاری دستگاههای دولتی و غیردولتی به‌ویژه سازمان صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها نسبت به اجرای سیاست ها و خطوط مشی فوق اقدام و گزارش آن را سالانه به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه نماید.
۲) ادارات کل استانی سازمان تبلیغات اسلامی موظفند سالانه، گزارش برنامه های خود را درجهت تحقق ساماندهی شئون فرهنگی مراسم سوگواری تهیه و برای بررسی و تصمیم‌گیری متناسب با منطقه درچارچوب این طرح به شورای فرهنگ عمومی استان ارائه نمایند.سازمان تبلیغات اسلامی نیز مکلّف گزارش کلان کشوری را به شورای عالی انقلاب فرهنگی جهت بررسی و تصمیم گیری های تکمیلی و روزآمد ارائه نماید.
این سیاست ها مشتمل بر یک مقدمه و دو فصل در جلسه ۶۰۳ مورخ ۱۱/۲/۸۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.
 

آرمان هیأت